Diagnostiek van opvoedings- en
ontwikkelingsproblemen
Hoorcollege week 2: neuropsychologisch
onderzoek
Wat is neuropsychologie?
- Relatie tussen hersenen en gedrag
- Bij afwijkingen maar ook bij reguliere ontwikkeling
- Wetenschappelijk discipline
- Klinische neuropsychologie -> toegepast
- Hersenletsel
- Neurodevelopmental disorders
- In de pedagogiek: het ontwikkelende brein
- Neuropsychologisch onderzoek
o Interpreteren
o Begrijpen
o Adviseren
- Neurologisch -> doorverwijzen
Hersenontwikkeling
Begint voor de geboorte
- Neurgenese
- Migratie
Begint voor de geboorte, maar vooral postnataal tot
ontwikkeling
- Differentiatie
- Myelinisatie
- Axonen & dendrieten -> ontstaan neurale netwerken
- Axon: verbinding tussen neuronen
- Dendriet: vertakte uitloper neuron
- Synaps: tussen twee neuronen
- Afgifte neurotransmitters
- Grijze stof: structuur cellichamen en dendriten
- Myeline: rondom axon versnelt informatie (witte stof)
Het triune brein
- Protoreptilian brain
o Ruggenmerg
, o Hypothalamus
o Reticulaire formatie
o Basale ganglia
Vitale levensfuncties
Motorische functies
Arousal/aandacht
- Paleomammalian brain
o Amygdala
o Hippocampus
o Corpus mamillare
o Fornix
o Gyrus cinguli
Integreren interne en externe processen
Emotionele en geheugenprocessen
- Neomammalian brain
o Occipitale cortex
o Temporale cortex
o Parietale cortex
o Prefrontale cortex
Interactie via zintuigen
Neurocognitieve functies
Sociaal emotionele aanpassing
Neocortex
- Gevoelig voor ontwikkeling & leerprocessen
- Posterieur: waarneming, zintuigen
o Secundaire associatie: betekenisgeving
o Tertiaire associatie: parietale gebied: multimodale integratie
(interactie met motoriek, i.s.m., frontale gebieden)
o LT geheugen (episodisch)
- Mediale deel temporale gebied (hippocampus): episodisch geheugen
- Anterieure deel temporale gebied: semantisch geheugen
- Amygdala: emotionele info verwerking
- Posterieure superieure temporele sulcus: sociaal relevante
informatie (spiegelneuronen)
- Anterieur: motoriek
- Prefrontale gebieden
o Executieve functies (interactie met de omgeving)
o Planning, inhibitie, werkgeheugen, cognitieve flexibiliteit
Aandoeningen
- Syndromen (genetisch)
- Omgevingsfactoren
o Foetaal alcohol syndroom
o Niet aangeboren hersenletsel (trauma, epilepsie, tumor,
infectie, sickle cell)
, o Effect: aard, plaats, ernst van letsel
- Plasticiteit & leeftijd
o Tijdens groeispurt problematisch
o Hoe jonger hoe meer reorganisatie mogelijk
o Reorganisatie ten koste van andere functies (crowding)
- Growing into deficit
o Hersenstructuren niet toerijkend om ontwikkeling later door te
maken
o Niet zozeer achteruitgang, maar uitblijven ontwikkeling
- Ontwikkelingsstoornissen
o Dyslexie
o ADHD
o Autisme
o Tourette
- Comorbiditeit: komt veel voor
- Onderzocht o.b.v. gedrag (cognitief, emotioneel, gedragsmatig), niet
hersenontwikkeling
Neuropsychologische domeinen
- Perceptie
- Taal
- Geheugen
- Aandacht/concentratie
- Executieve functies
- Emoties
- Sociale cognitie
- IQ
- School
- Psychomotoriek
- Visueel-ruimtelijk
- Visueel constructief
- Verwerkingssnelheid
Sociale cognitie
- Early sociocongitive battery
o Roy, Chiat, Warwick, 2019
o 2-5 jaar
- Sociaal cognitieve vaardigheden test
o Van Manen, 2009
o 4-12 jaar
Executieve functies
- Parapluterm
- Cognitieve controle
o Proces om gedrag te starten, stoppen, veranderen
o Omgaan met omgeving
, o Doelgericht gedrag
- Werkgeheugen
o Het tijdelijke opslaan en verwerken van informatie
o Tijdens activiteit of doelgericht gedrag
o Integratie sensorische informatie en bestaande kennis
- Cognitieve flexibiliteit
o Switchen tussen activiteiten, aandacht, gedrag
o Flexibel stoppen en starten taken
- Planning
o Meerdere stappen om tot een doel te komen
- Inhibitie
o Stopzetten van gedrag
o Al in gang gezet
o Geautomatiseerd
o Denken
o Lezen (geautomatiseerd)
o Praten
- Ontwikkeling
Neuropsychologisch onderzoek
- Wetenschappelijk onderzoek vs - Klinisch
- Onderliggende hersenstructuren - Gedrag
- Taken - Tests
- Groepen - Individuen
- Profielen - Sterke en zwakke kanten
- Aandoening specifiek - Comorbiditeit
- Gestandaardiseerd - Rekening houden
met individu
- Heel specifiek (1 functie) - Functie in context
Wanneer (klinisch) neuropsychologisch onderzoek?
o Inzicht
o Verwachting (motivatie versus potentie)
o Tests versus vragenlijsten
o Behandeling
- Geen uitspraak over specifiek hersengebied
- Onderliggende cognitieve processen
- Evaluatie (behandeling of ontwikkeling)
- Screening
o Prenatale/perinatale problemen
o Erfelijke aandoeningen
o Neurologische aandoeningen
o Ziekten
o Ontwikkelingsstoornissen
o Disharmonisch IQ
o Achteruitgang