Een samenvatting van hoofdstuk 1 tot en met hoofdstuk 6 van het boek 'Syntaxis van het Nederlands' van Hans Bennis. Ook mijn aantekeningen van de hoorcolleges van taalsysteem en taaldiversiteit heb ik toegevoegd voor een completer beeld.
Samenvatting
Syntaxis van het Nederlands - Hans Bennis
Hoofdstuk 1 t/m hoofdstuk 6 + aantekeningen hoorcolleges taalsysteem en
taaldiversiteit op de UU.
1
,INHOUD
Hoofdstuk 1............................................................................................................................................4
1.1 Taal en cognitie.............................................................................................................................4
1.2 Het logische probleem van taalontwikkeling................................................................................4
1.3 Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is.........................................................................................4
1.4 De mens als winterkoning.............................................................................................................4
1.5 De neanderthaler en het ontstaan van taal..................................................................................5
1.6 De kritische periode......................................................................................................................5
1.7 Het taalorgaan..............................................................................................................................5
2. Taal en taalkunde...............................................................................................................................6
2.1 Taal en taalkunde.........................................................................................................................6
2.2 De vele gezichten van taalkunde..................................................................................................6
2.2.1 Het taalsysteem.....................................................................................................................6
2.2.2 het taalgebruik 1: psychologische aspecten..........................................................................6
2.2.3 Het taalvermogen..................................................................................................................7
2.2.4 Het taalgebruik 2: sociale aspecten.......................................................................................8
2.3 De feiten.......................................................................................................................................8
2.4 De grammatica.............................................................................................................................8
3. Het hoofd en de groep......................................................................................................................11
3.1 Inleiding......................................................................................................................................11
3.2 Localiteit.....................................................................................................................................11
3.3 Thematische en grammaticale functies......................................................................................12
3.4 Vervanging en verplaatsing.........................................................................................................13
3.5 De groep.....................................................................................................................................13
3.6 Het hoofd....................................................................................................................................14
Aantekeningen hoofdstuk 3..............................................................................................................14
4. De verbale projectie 1.......................................................................................................................16
4.1 Inleiding......................................................................................................................................16
4.2 Subject en object........................................................................................................................16
4.3 De bouw van een werkwoordgroep...........................................................................................17
4.4 Het lexicon..................................................................................................................................17
4.5 SVO of SOV.................................................................................................................................18
4.6 Het nederlands als een SOV-taal................................................................................................18
4.7 Bepalingen..................................................................................................................................19
2
, 4.8 Verschil tussen object en bepaling.............................................................................................20
Aantekeningen hoofdstuk 4..............................................................................................................20
5. De verbale projectie 2.......................................................................................................................23
5.1 Inleiding......................................................................................................................................23
5.2 Functionele projecties................................................................................................................23
5.3 De persoonsvorm en tijd............................................................................................................24
5.4 De persoonsvorm en congruentie..............................................................................................25
5.5 De positie van de persoonsvorm................................................................................................27
5.6 Naamval......................................................................................................................................28
Aantekeningen hoofdstuk 5..............................................................................................................30
6. Zinsverstrengeling............................................................................................................................32
6.1 Inleiding......................................................................................................................................32
6.2 Beknopte bijzinnen.....................................................................................................................32
6.3 De distributie van infinitiefzinnen...............................................................................................32
6.4 Het voegwoord ‘om’...................................................................................................................32
6.5 Het subject van infinitiefzinnen..................................................................................................33
6.6 De tijd van infinitiefzinnen..........................................................................................................33
6.7 AcI-constructies..........................................................................................................................34
6.8 Extrapositie.................................................................................................................................35
6.9 Verb-Raising................................................................................................................................36
Aantekeningen hoofdstuk 6..............................................................................................................37
Overzicht regels:...................................................................................................................................39
3
,HOOFDSTUK 1
1.1 TAAL EN COGNITIE
Dit boek gaat over de zinsstructuur of syntaxis van het Nederlands vanuit psychologisch perspectief.
In hoeverre zegt de bestudering hiervan iets over de organisatie van onze cognitie?
1.2 HET LOGISCHE PROBLEEM VAN TAALONTWIKKELING
Ieder kind ‘leert’ de moedertaal spelenderwijs, zonder veel inspanning. Taal op school gaat vaak over
lezen en schrijven. Spreken en begrijpen wordt als vanzelfsprekend gezien.
Leren = bewust en actief.
Dus leren moedertaal is niet echt leren, omdat dit vanzelf gaat. het is onbewust en passief, dus
verwerven.
Het logische probleem van taalverwerving is dat een kind de grammatica van de moedertaal kan
leren, terwijl deze niet op papier vast te leggen is.
1.3 IEDER VOGELTJE ZINGT ZOALS HET GEBEKT IS
Twee mogelijkheden voor verwerving van de moedertaal:
1. Aangeleerd spelenderwijs gebruikmaken van de geheugencapaciteit (zoals de spotvogel)
2. Aangeboren net als het krijgen van tanden, kan het kind steeds meer taal gebruiken (zoals
de koekoek)
De eerste mogelijkheid is te weerleggen door:
- We kunnen van uitingen die we nooit hebben gehoord zeggen of het tot onze moedertaal
behoort.
- Om een taal te spreken, moet je woorden leren, wat een soort woordenboek vormt. Voor
zinnen gelden regels waarbij de vorm correspondeert met de betekenis. Ze worden niet als
eenheden geleerd.
1.4 DE MENS ALS WINTERKONING
De winterkoning zingt als een winterkoning, maar afhankelijk van de omgeving andere deuntjes. De
mens is door erfelijke factoren in staat om een taal te leren en het taalaanbod in de vroege jeugd
bepaalt welke taal het zal verwerven.
Wat is erfelijk bepaald?
1. Aanbod omgeving is van groot belang + het aangeboren taalvermogen.
2. Aangeboren leervermogen. Kind maakt van taalmateriaal een eigen grammatica.
Dit boek gaat uit van de eerste mogelijkheid, want bijvoorbeeld schaken leer je ook niet door te
kijken. Je merkt het dan bijvoorbeeld niet wanneer je een foute zet doet. Hetzelfde geldt voor taal.
4
, 1.5 DE NEANDERTHALER EN HET ONTSTAAN VAN TAAL
Hoe komt het dat de mens van de dieren afwijkt?
1. De mens beweegt zich rechtop voort.
2. De mens heeft gesproken taal.
Door de stand van het strottenhoofd/keel kunnen wij bepaalde klanken produceren die dieren niet
kunnen maken.
1. Door rechtop te lopen, kunnen we meer klanken produceren.
2. Bezit spraakmechanisme is noodzakelijk, maar niet voldoende om te praten als de mens.
Ook denkvermogen is noodzakelijk. Een aap kan veel woorden begrijpen en produceren, maar veel
minder dan een mens. Apen missen het taalvermogen.
1.6 DE KRITISCHE PERIODE
Kritische periode = specifieke periode waarin ontwikkeling plaatsvindt.
Voor taal is dit van ongeveer 1 tot 10 jaar oud. Hierna wordt het moeilijker om talen te leren. Deze
aanname ondersteunt het aangeboren taalvermogen.
1.7 HET TAALORGAAN
Gedachte taalwetenchap (Noam Chomsky) is dat we worden geboren met een taalorgaan. Hierin
zitten een aantal taalwetten. Deze woordloze taal heet de Universele Grammatica.
Talen hebben overeenkomsten:
Subjacentie.
In iedere taal kan je een zinsdeel van een bijzin bevragen.
Bijvoorbeeld: Waar denkt Jan dat de ooievaar naartoe vliegt?
Maar niet: Waar vertelde Jan het verhaal dat deze ooievaar naartoe vliegt?
Sommige zinnen zijn dus geen optie. Deze beperking heet subjacentie.
Het gebied voor taal in de hersenen ligt in de linker hersenhelft, maar is nog niet te bestuderen op
inhoud.
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper daphnetensiethof. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
