HC 1 – Wat is rechtsfilosofie?
Wat is rechtsfilosofie? Een goed jurist is tevens een rechtsfilosoof
Loving vs. Virginia
¶ Verboden interraciale huwelijken. Als zij de staat verlaten om te trouwen en dan weer
terugkomen, krijgen zij één jaar voorwaardelijk. Ze moeten dan 1 jaar voorwaardelijk.
« Mogen wetten onderscheid maken tussen rassen en schendt dit 14e amendement VS?
Gelijkheidsbeginsel?
¶ Gelijke gevallen gelijk behandelen?
« Oordeel: God heeft ze expres uit elkaar geplaatst, de rassen.
¶ Gelijke waardigheid?
« Ongeacht ras of overtuiging
¶ Noodzakelijk voor recht of rechtsstaat
Gelijkheid hoeft niet persé in formele zin te zijn, kan ook materiële gelijkheid. Fundamentele gelijkheid ten
opzichte van anderen. Rechtbank zou gezien moeten worden als gelijkmaker.
1e antwoord
¶ Conceptuele analyse
« Analyse van politieke en juridische begrippen en ideeën
¶ Socrates
« Filosoof als democratische horzel
¯ Zet aan tot nadenken over ideeën
Negatief omzetten in positief
De speluncean explorers (fictief) (4300)
Aardverschuiving in grot. De weg wordt versperd. De mannen kunnen er niet meer uit. Reddingsploeg
heeft het ook zwaar. Eén dode in de reddingsploeg. Op dag 20 hebben ze contact met een arts. Deze zegt
dat ze een iemand moeten opeten. Rodger wordt opgegeten. De andere mannen worden aangeklaagd
voor moord en daarna ter dood veroordeeld.
Historische grondslag:
¶ U.S. v. Holmes (1842)
« Een boot zinkt. Passagiers verdrinken hierdoor. Er zit een groot aantal passagiers in een
reddingsboot. Er moeten er een aantal uit omdat er anders water in de boot komt. Een
aantal passagiers klagen Holmes aan.
¶ Regina v. Dudley & Stephens (1884)
« Bemanning komt weg in reddingsboot. Er is geen voedsel, dus de scheepsjongen wordt
opgegeten. Is er sprake van moord?
Bij beide casus vond de rechtbank dat er sprake was van moord.
Oordeel van rechter Foster:
¶ Voortbestaan van de samenleving
« Samenleven is de grondslag van positief recht. In natuurtoestand geldt utilitaire calculus. Er
moet een afweging gemaakt worden bij noodtoestand
¶ Strafrecht heeft hier geen afschrikwerkende werking
« Heeft in dit geval geen afschrikwerkende werking, want jouw leven of dat van een ander.
,Grudge informer cases:
Wat doe je bij grote conflicten. Uit wrok in oorlogssituaties iemand aangeven voor kleine vergrijpen.
Waarom werd Puttfarken vervolgd?
¶ Willens en wetens blootstellen aan vervolging
¶ Onvoldoende juridische bescherming verdachte ten tijde van de oorlog
« Puttfarken wist dit. Hij leverde uit wrok in aan willekeur. Dit werd gezien als een grote fout.
Lex iniusta non est lex? Zijn onrechtmatige wetten ook wetten
Zijn er waarden inherent aan het recht?
¶ Radbruch
« Rechtszekerheid
« Doelgerichtheid
¯ Gericht op algemeen welzijn
« Rechtvaardigheid
¯ Gelijkheid en gelijkwaardigheid
Bij conflict tussen rechtszekerheid en rechtvaardigheid heeft ook het positief gestelde recht prioriteit. Als
regels fundamenteel botsen met rechtvaardigheid, moet dit wijken voor rechtvaardigheid.
Oordeel rechter Fuller
¶ Eerste plaatsvervanger
« Niettemin waren zij toen het recht van het land
¯ Rechtspositivistisch!!
¶ Derde plaatsvervanger
« Als je iemand aangeeft in zo’n periode kan de rechter niet anders doen dan regels
toepassen. Je gebruikt de rechter dan dus als een werktuig
¯ Kan niet anders dan toch later veroordelen
Natuurrecht!!!
,Wat is recht?
¶ Eerste advies wet=wet
« Geldig recht = wettelijk bevoegd orgaan, wettelijke procedures
« Rechtvaardigheid is niet van belang
« Belang van de rechtsorde
¶ Derde advies: formeel juiste wet = geldig recht
« Ontkenning rechtskarakter positief recht
« ‘wettelijk onrecht’ en ‘bovenwettelijk recht’
« Maar: legaliteitsbeginsel
John Austin: een neutrale definitie van recht
¶ Regels(wetten) als bevelen
¶ Meer dan een wens (door een sanctie eraan te verbinden)
¶ Regels uitgevaardigd door de soeverein
¶ Geen hogere macht, merendeel gewoonte om te gehoorzamen
Fuller: Procedureel natuurrecht
¶ Heeft recht een interne moraal?
« Steunen op een aantal rechtsbeginselen
¯ Geen terugwerkende kracht;
¯ Begrijpelijk en helder;
¯ Publiek bekend;
¯ Niet het onmogelijke vragen.
Formuleert bepaalde mate van natuurrecht
Wat als positief recht botst met moraal? Sommigen vinden dan positief recht altijd primeert, anderen
vinden dan rechtvaardigheid altijd primeert. De uitkomst is dat soms positief recht, soms rechtvaardigheid
primeert.
De achterliggende vraag is daarmee ook of er een noodzakelijk verband bestaat tussen rechtsorde en
morele normen.
,2e antwoord:
¶ Denken over het wezen en de grondslag van het recht?
¶ Onderdeel van de praktische filosofie (handelen van mensen)
¶ Niet hoe moet ik leven, maar wat is een moreel goede juridische inrichting van de rechtsstaat
HC 2: UVRM- filosofische achtergrond
Mensenrechten
¶ Kenmerken?
¶ Aard van mensenrechten?
¶ Morele rechtvaardiging?
¶ Omslag in denken?
Declaration of independence (1776)
¶ Mensen: als gelijken geschapen
« Gelijke morele status
¶ Regeringen: ingesteld om onvervreemdbare rechten te garanderen, bevoegdheden ontleend aan
instemming geregeerden.
« Hele expliciete taak, zijn er om onze rechten als mensen te waarborgen
¶ Vanzelfsprekend?
« Waarom is het zo evident dat wij gelijk zijn? Waar komt die evidentie vandaan?
Déclaration des droits de l’homme et du citoyen (1789)
¶ Geïnspireerd door Amerikaanse verklaring voor de rechten van de mens
¶ Evident dat ieder van ons gelijk is aan alle anderen. De rechten hoeven enkel geprogrammeerd te
worden, niet gerechtvaardigd.
¶ Waarom?
Universal declaration of the rights of man (1948)
¶ Men verklaart niet waarom het zo belangrijk is, maar stelt het gewoon door: ‘Overwegende…’
¶ Evidentie
Zijn mensenrechten evident? Moet regering mensenrechten waarborgen?
¶ Ja, anders kunnen we niet functioneren als mens zijnde.
Kenmerken van de mensenrechten
¶ Onschendbaar
« Verwachting is dat ze niet geschonden worden. Mogen niet geschonden worden. Toch
gebeurt dit wel.
¶ Onvervreemdbaar
« Kunnen niet overgedragen worden
¶ Mens
¶ Waardigheid
,Mensenrechten zijn rechten die iedereen vanaf zijn geboorte bezit, onvervreemdbaar zijn en
beschermen onze menselijke waardigheid.
Aard (1) en rechtvaardiging (2) van de mensenrechten?
Aard van de mensenrechten: Wankele grondslag
¶ Waarom hebben alle mensen deze rechten?
« Waarom niet onderscheid maken?
¶ Waarom ‘simpelweg omdat we mens zijn’?
¶ Welke rechten zijn echte mensenrechten?
« Hoe bepalen we wat een mensenrecht is, en wat geen mensenrecht is?
‘Overwegende, dat erkenning van de inherente waardigheid en van de gelijke en onvervreemdbare
rechten van alle leden van de mensengemeenschap grondslag is voor de vrijheid, gerechtigheid en vrede in
de wereld;
Loving v. Virginia (1967)
¶ Gelijke gevallen gelijk behandelen
¶ Gelijkwaardigheid
« Gelijkwaardigheid?
Gelijkheid betekent simpelweg gelijke gevallen gelijk behandelen. Er zijn verschillende groepen, iedereen
binnen de groep wordt gelijk behandeld. Tussen die groepen is geen gelijkheid want dit zijn geen gelijke
gevallen en hoeven dus niet gelijk behandeld te worden.
Iets is alleen evident als je het steeds opnieuw blijft herhalen. Ons stelsel van recht steunt op de
mensenrechten.
Onterende straf of schandstraf
Werden ingevoerd om iemand ten schande te brengen binnen een gemeenschap. Men dacht dat dit een
goede manier was om iemand te straffen door afschrikwekkende werking. Zijn afgeschaft
¶ Art. 5 UVRM
« Niemand zal onderworpen worden aan folteringen, noch aan een wrede, onmenselijke, of
onterende behandeling of bestraffing’
« Criterium voor onmenselijk of onterend
« Hetzelfde staat in art. 10 EVRM
‘We must decide the legality of a supervised release condition that requires a convicted mail thief to spend
a day standing outside a post office wearing a signboard stating, “I stole mail. This is my punishment.”
(United States v. Gementera (2004))
Rechters: als we vergelijken met gevangenis kunnen we niet zeggen dat dit onmenselijk is. Gevangenis is
een harder systeem. Er is hier geen tegenspraak met menselijkheid. Maar Hawkins zegt: “kan een
samenleving niet pas fatsoenlijk zijn als we de burgers ook fatsoenlijk behandelen?” Hij vindt
schandstraffen dus wel onmenselijk. Als wij willen weten of een bepaalde straffen onmenselijk zijn,
moeten we weten wat onmenselijk is.
Rechtvaardiging van mensenrechten?
¶ Waarom universeel en cruciaal?
Mensenrechten worden vaak naar voren gebracht als universeel.
Wat heeft een mens nodig om überhaupt te kunnen leven:
¶ Basisbehoeften
¶ Zelfbeschikking/autonomie
, « Dieren hebben dat niet, maakt ons mens: zelf bepalen hoe wij ons leven leiden. Beschikken
over een zekere mate van autonomie. Als we hier zelf over kunnen kiezen, zouden we ook
de bescherming moeten krijgen om zelf te bepalen hoe wij ons leven willen leiden.
¶ Goede leven
« Participatie/relaties
Dit zijn tevens de rechtvaardigingsgronden van mensenrechten. Wie stelt dat mensen essentieel zijn, moet
aangeven hoe we die rechten uiteindelijk moeten rechtvaardigen.
Omslag in denken
Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring Franse verklaring
Regeringen hebben als taak om de fundamentele Art. 2: Het doel van iedere politieke vereniging is
rechten van burgers te waarborgen. Life, liberty het behoud van de natuurlijke en
and the persuit of happiness. onvervreemdbare rechten van de mens
Deze macht krijgen ze van burgers Art. 3 De oorsprong van iedere soevereiniteit ligt
wezenlijk bij het volk. Geen instantie, geen individu
kan gezag uitoefenen dat daar niet uitdrukkelijk uit
voorkomt.
Moderne tijd- vroegmoderne tijd
¶ Omslag in denken over en kijken naar de wereld. De mens wil zelf kijken naar juistheid.
¶ Emancipatie van de mens:
« Los van tradities, maatschappelijke banden
¶ Wetenschap, moraal, politiek en recht
Men wou voor zichzelf gaan bepalen wat juist is. Bijvoorbeeld dat men probeert te begrijpen hoe het
menselijk lichaam in elkaar zit. Men wil proberen te ontdekken hoe de wereld in elkaar zit.
Bron voor waarheid en juistheid?
‘Wat is verlichting?’ (1784) – Immanuel Kant
Berlijn 1783 er wordt een tijdschrift opgericht. Doel: discussie opstarten onder geleerden. Wat is nu
verlichting?
¶ Verlichting is het uittreden van de mens uit de onmondigheid die hij aan zichzelf te verwijten heeft.
Heb de moed van je verstand gebruik te maken. Luiheid en lafheid zijn de oorzaak dat mensen een
leven lang onmondig blijven. Het is gemakkelijk om onmondig te blijven. Je hoeft amper zelf na te
denken. We moeten allemaal de moed hebben om ons verstand te begrijpen. Vragen durven
stellen over wat is juistheid, wat is rechtvaardig etc.
Maatschappelijk verdrag -sociaal contract
Waarom is er überhaupt een staat die politieke macht uitoefent. Het systeem van het recht vertelt ons wat
we wel en niet mogen doen. Maar dit werkt alleen als er ook sancties op staan. Regering heeft alleen
macht als burgers/volk instemt. Waar komt de macht vandaan waaraan wij onderworpen zijn? Systeem
van recht is een systeem van dwang. God? Traditie?
Hoe zou het leven eruitzien als de machten er niet zijn? Natuurtoestand. Geen recht, geen wetgever,
geen uitvoerende macht.
Als dit er niet zou zijn, komen we in een situatie waarin er sprake is van conflict. Conflicten kunnen zodanig
ernstig zijn, dat we een staat willen. Als we deze oprichten zou ons moeten beschermen.
