Psychopathologie
Vakinformatie 4
HC 1 - Wat is psychopathologie? 5
Hoofdstuk 1 - Abnormal Psychology: Past and Present 7
Hoofdstuk 2 - Models of Abnormality 9
The Humanistic-Existential Model 10
The Sociocultural Model: Family-Social and Multicultural Perspectives 11
Integrating the Models: The Developmental Psychopathology Perspective 12
HC 2 - Psychodiagnostiek 13
Diagnose (DSM-5) 17
Hoofdstuk 3 - Clinical Assessment, Diagnosis, and Treatment 19
HC3 - Schizofrenie 20
Schizofrenie en soortgelijke aandoeningen 20
Schizofrenie 25
Hoofdstuk 12 - Schizofrenia and related disorders 31
HC4 - Stoornissen met somatische symptomen 32
Somatisch-symptoom stoornis en verwante stoornissen - DSM 5 classificatie 34
De ‘R’ in SSRD 38
Theorieën en het individu met SSRD 41
Behandeling 42
Samenvatting 45
Hoofdstuk 8 - Disorders featuring somatic symptoms 46
HC5- Angststoornissen 48
Gegeneraliseerde angststoornis 48
Specifieke fobie 50
Agorafobie 52
Sociale angststoornis 53
Paniekstoornis 55
Risicofactoren angststoornissen 57
Obsessief-compulsieve stoornis 57
Hoofdstuk 4 - Anxiety, Obsessive-Compulsive, and Related Disorder 60
Hoofdstuk 5 - Disorders of trauma and stress 62
Acute en posttraumatische stressstoornis 63
1
, Dissociatieve stoornissen 65
Dissociative amnesia 65
Dissociatieve identiteitsstoornis (multiple personality disorder) 66
Depersonalization-Derealization disorder 68
HC6 - Stemmingsstoornissen en suïcidaliteit 69
Depressieve stoornis 69
Bipolaire stoornis 76
Suïcide 77
Hoofdstuk 6 - Depressive and bipolar disorder 83
Depressie 83
Bipolaire stoornis 85
Hoofdstuk 7 - Suicide 86
HC7 - Eetstoornissen 87
Anorexia Nervosa 87
Boulimia Nervosa 90
Eetbuistoornis 93
Overige eetproblematiek 94
Hoofdstuk 9 - Eating disorders 95
HC8 - Psychopathologie bij ouderen 96
Hoofdstuk 15 - Disorders of Aging and Cognition 107
HC9 - Stoornissen in middelengebruik 108
Van gebruik tot verslaving in 3 fasen 111
Gamma-hydroxyboterzuur (GHB) 117
Hoofdstuk 10 - Substance Use and Addictive Disorders 121
Depressanten 121
Sedative-hypnotic drug 122
Stimulantia 122
Hallucinogens, cannabis and combinations of substances 123
Behandeling Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Andere verslavingen 124
HC10 - Seksuele stoornissen, parafiele stoornissen, genderdysforie 125
Categorieën van stoornissen in seksualiteit 125
Robert - erectiestoornis (impotentie) 126
Jacob - lifelong male hypoactive sexual desire 128
Eduardo - vroegtijdige ejaculatie 128
Janel - anorgasme 129
Capita selecta 129
2
, Nederlandse gegevens over seksuele disfunctie 130
Parafilie 131
Genderdisforie 132
Seksualiteit in het nieuws 133
Hoofdstuk 11 - Sexual Disorders and Gender Variations 135
HC 11a - Psychopathologie bij kinderen 140
Angst en depressie bij kinderen en adolescenten 140
Separatieangststoornis 140
Jeugddepressie 141
Gedragsstoornissen 142
Normoverschrijdende gedragsstoornis (Conduct Disorder) 142
Oppositionele-opstandige stoornis (Oppositional Defiant Disorder) 143
ADHD 144
Autismespectrumstoornis 145
HC 11b - Psychopathologie bij mensen met een verstandelijke beperking 149
Risicofactoren en diagnostiek 151
Diagnostiek 154
Organisatie van de zorg en behandeling 155
Hoofdstuk 14 - Disorders Common Among Children and Adolescents 158
HC12 - Persoonlijkheidsstoornissen 160
Borderline persoonlijkheidsstoornis 160
Hoofdstuk 13 - Personality Disorders 162
Cluster A: Het excentrieke cluster 162
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis 162
Schizoïde persoonlijkheidsstoornis 162
Schizotypische persoonlijkheidsstoornis 162
Cluster B: Onvoorspelbare/dramatische cluster 163
Antisociale persoonlijkheidsstoornis 163
Borderline persoonlijkheidsstoornis 164
Hysterische (theatrale) persoonlijkheidsstoornis 164
Narcistische persoonlijkheidsstoornis 164
Cluster C: het angstige cluster 165
Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis 165
Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis 165
Obsessieve-Compulsieve persoonlijkheidsstoornis 166
Tips 167
3
,Vakinformatie
Opbouw van de cursus:
● 12 hoorcolleges
● Werkcolleges
○ Groepspresentatie → moet voldoende zijn
○ Presentatie van 15 minuten (niet korter en langer)
○ Presentatievorm naar keuze
○ Beter verdiepen in een stoornis dan het te breed houden
○ Deadline 3-5
○ Peer-feedback geven aan 5 andere groepjes
○ Refereren naar je bronnen!
Tentamen
● Meerkeuzevragen
● Dit wordt het eindcijfer van de cursus
Literatuur:
● Fundamentals of Abnormal Psychology (9th edition)
● Hoofdstukken 1 t/m 15
○ Sommige moet je zelf studeren
○ Je moet het gedetailleerd kennen denk dan aan:
■ Diagnoses
■ Symptomen
■ Medicatie
■ Betrokken hersendelen
Opdrachten
● Opdrachten + antwoordmodellen
○ Deadline voor vragen deel 1 19-4
○ Deadline voor vragen deel 2 17-5
4
,HC 1 - Wat is psychopathologie?
Psychopathologie
De wetenschappelijke studie van het psychologisch disfunctioneren, met als doel om abnormale
patronen van functioneren te beschrijven, voorspellen, verklaren en veranderen
Psychologisch disfunctioneren
4 D’s:
1. Deviance
Afwijkend van normaal
2. Distress
De persoon heeft leed/verdriet/angst
3. Dysfunction
Niet meer normaal kunnen functioneren in het dagelijks leven
4. Danger
Een persoon is een gevaar voor zichzelf of voor zijn omgeving
Beroepsmogelijkheden
● Klinische wetenschap
○ Wetenschappelijk onderzoeker
■ Psychische stoornissen beschrijven, voorspellen en verklaren
■ Effectiviteit van psychologische behandelingen onderzoeken
● Klinische praktijk
○ Psycholoog/psychotherapeut
■ Psychische stoornissen behandelen
Verschillende vakgebieden:
● Psychopathologie
○ Alle psychische stoornissen inclusief verklaring en behandeling
● Psychiatrie
○ Richt zich op ernstige stoornissen waarvoor medicatie nodig is in combinatie met
psychologische behandeling
● Klinische psychologie
○ Richt zich ook op die stoornissen maar dan niet op medicatie
Verschillende beroepssoorten
● Psycholoog
○ Algemene term voor iedereen die psychologie heeft gestudeerd
● GZ-psycholoog
○ Een aparte opleiding, praktijkopleiding, opleiding van 2 jaar
● Klinisch psycholoog
○ Verdere specialisatie, nog 4 jaar lang een opleiding
● Psychotherapeut
○ Andere postdoctorale opleiding, je houdt je bezig met complexe problematiek
5
, ○ Duurt 3 à 4 jaar
● Psychiater
○ Heeft geneeskunde gestudeerd
○ Kan niet na de opleiding psychologie
○ Mag medicijnen voorschrijven
Stand van zaken psychopathologie
● Uitgangspunt ambulante zorg
○ Thuis behandelen
○ Medicatie
● Vermaatschappelijking van de zorg
● Toenemende invloed van zorgverzekeringen
● Nadruk op preventie stoornissen en bevorderen mentale gezondheid
● Multiculturele psychologie
○ Multiculturele samenleving vraagt hierom
○ Behandelingen sluiten soms niet aan bij de cultuur
● Grote verscheidenheid aan hulpverleners
● Evidence-based practice!
○ Wetenschappelijk onderzoek en behandelingen sluiten nauw op elkaar aan
■ Factoren waar behandeling zich op dient te richten
■ Effectiviteit behandelingen
6
,Hoofdstuk 1 - Abnormal Psychology: Past and
Present
Behandeling
Therapie is een systematisch proces om mensen te
helpen hun psychische problemen te overwinnen. Het
vereist doorgaans een patiënt, een therapeut en een
reeks therapeutische contracten.
Trefinatie (Trephination)
Een oude operatie waarbij een stenen instrument werd
gebruikt om een cirkelvormig deel van de schedel weg te
snijden om abnormaal gedrag te behandelen.
Humeuren (humors)
Volgens de Griekse en Romeinen; lichamelijke
chemicaliën die het mentale en fysieke functioneren beïnvloeden.
Gestichten (asylums)
Een type instelling dat in de 16e eeuw voor het eerst populair werd om zorg te bieden aan
mensen met psychische stoornissen. De meeste gestichten werden virtuele gevangenissen.
Moral treatment (morele behandeling)
Een negentiende-eeuwse benadering van de behandeling van mensen met mentale disfunctie
die de nadruk legt op morele begeleiding en humane en respectvolle behandeling.
● State hospitals (staatsziekenhuizen)
Door de staat gerunde openbare psychiatrische instellingen in de Verenigde Staten.
Elke staat werd verantwoordelijk gesteld voor de ontwikkeling van effectieve openbare
psychiatrische ziekenhuizen.
Somatogenetisch perspectief
De opvatting dat abnormaal functioneren fysieke oorzaken heeft.
Psychogenetisch perspectief
Het standpunt dat de belangrijkste oorzaken van abnormaal functioneren psychologisch zijn.
● Psychoanalyse
Ofwel de theorie of de behandeling van abnormaal mentaal functioneren dat de nadruk
legt op onbewuste psychologische krachten als oorzaak van psychopathologie.
Psychotropische medicatie
7
,Geneesmiddelen die voornamelijk de hersenen aantasten en veel symptomen van mentale
disfunctie verminderen.
Deinstitutionalization
De praktijk, begonnen in de jaren zestig, van het vrijgeven van honderdduizenden patiënten uit
openbare psychiatrische ziekenhuizen.
Privé psychotherapie
Een regeling waarbij een persoon rechtstreeks een therapeut betaalt voor adviesdiensten.
Positieve psychologie
De studie en verbetering van positieve gevoelens, eigenschappen en capaciteiten.
Multiculturele psychologie
Het veld dat de impact van cultuur, ras, etniciteit en geslacht op gedrag en gedachten
onderzoekt en zich richt op hoe dergelijke factoren de oorsprong, aard en behandeling van
abnormaal gedrag kunnen beïnvloeden.
Managed care program (Beheerd zorgprogramma)
Zorgverzekering waarbij de verzekeringsmaatschappij grotendeels de aard en kosten van
medische of psychologische diensten beheert.
Telemental health (telementale gezondheid)
Het gebruik van digitale technologieën om geestelijke gezondheidsdiensten te verlenen zonder
dat de therapeut fysiek aanwezig is.
Scientific method (wetenschappelijke methode)
Het proces van systematisch verzamelen en evalueren van informatie door middel van
zorgvuldige observaties om een fenomeen te begrijpen.
Epidemiologisch onderzoek
Een studie die de incidentie en prevalentie van een probleem zoals een stoornis in een
bepaalde populatie meet.
8
,Hoofdstuk 2 - Models of Abnormality
Model / paradigma
Een reeks aannames en concepten die wetenschappers helpen waarnemingen te verklaren en
te interpreteren.
Biologische behandelingen
● Psychotropische medicatie
Geneesmiddelen die voornamelijk de hersenen aantasten en veel symptomen van
mentale disfunctie verminderen.
● Hersenstimulatie
Interventies die direct of indirect de hersenen stimuleren om te zorgen voor
psychologische verbetering.
● Electroconvulsive therapy (ECT) - Elektroconvulsietherapie
Een biologische behandeling waarbij een herseninfarct wordt veroorzaakt wanneer een
elektrische stroom door elektroden gaat die aan het voorhoofd van de patiënt zijn
bevestigd.
Psychosurgery (psychochirurgie)
Hersenchirurgie voor psychische stoornissen.
Hoe Freud het abnormaal functioneren uitlegt - Psychoanalytische theory
Freud was van mening dat drie centrale krachten de persoonlijkheid vormen: instinctieve
behoeften, rationeel denken en morele normen. Al deze krachten, meende hij, opereren op het
onbewuste niveau en zijn niet beschikbaar voor onmiddellijk bewustzijn. Verder geloofde hij dat
deze krachten dynamisch of interactief zijn.
● Het Id
De psychologische kracht die instinctieve behoeften, drijfveren
en impulsen veroorzaakt.
● Het ego
De psychologische kracht die de rede gebruikt en werkt
volgens het realiteitsprincipe.
○ Ego verdedigings mechanismen
Door het ego ontwikkelde strategieën om
onaanvaardbare id-impulsen te beheersen en de angst
die ze opwekken te vermijden of te verminderen.
● Het superego
De psychologische kracht die het vertegenwoordigt,
vertegenwoordigt iemands waarden en idealen.
Fixatie = een toestand waarin het id, ego of superego niet goed rijpen en als vroege
ontwikkelingsfase bevroren zijn.
Psychodynamische therapieën
9
, Psychodynamische therapeuten proberen trauma's uit het verleden en de innerlijke conflicten
die daaruit zijn voortgekomen te ontdekken en proberen cliënten te helpen die conflicten op te
lossen en persoonlijke ontwikkeling te hervatten.
● Vrije associatie
Een psychodynamische techniek waarbij de patiënt elke gedachte, elk gevoel of beeld
dat in hem opkomt beschrijft, zelfs als het onbelangrijk lijkt.
● Resistance (weerstand)
Een onbewuste weigering om volledig aan therapie deel te nemen
● Transference (overdracht)
Het omleiden van de gevoelens naar de psychotherapeut die verband houden met
belangrijke figuren in het leven van een patiënt, nu of in het verleden.
● Catharsis
Het herbeleven van onderdrukte gevoelens uit het verleden om interne conflicten op te
lossen en problemen te overwinnen.
● Working through (doorwerken)
Het psychoanalytische proces van conflicten onder ogen zien, gevoelens
herinterpreteren en iemands problemen overwinnen. Een enkele episode van
interpretatie en catharsis zal de manier waarop een persoon functioneert niet
veranderen. De patiënt en de therapeut moeten dezelfde kwesties steeds opnieuw in de
loop van vele sessies steeds duidelijker onderzoeken.
Social anxiety disorder (sociale angststoornis)
Een type psychische stoornis waarbij mensen bang zijn voor sociale situaties.
The Humanistic-Existential Model
● Humanisten
Ze geloofden dat mensen worden geboren met een natuurlijke neiging om vriendelijk,
coöperatief en constructief te zijn.
○ Zelf-actualisatie
Het humanistische proces waarmee mensen hun potentieel voor goedheid en
groei vervullen. Ze kunnen dit echter alleen doen als ze hun zwakheden eerlijk
erkennen en accepteren net zoals hun sterktepunten en bevredigende
persoonlijke waarden hebben vastgesteld om naar te leven.
● Existentiëlen
Ze zijn het erover eens dat mensen een nauwkeurig bewustzijn van zichzelf moeten
hebben en een zinvol leven moeten leiden om psychologisch goed aangepast te zijn.
Deze theoretici geloven echter niet dat mensen van nature geneigd zijn om positief te
leven, ze geloven dat we vanaf de geboorte totale vrijheid hebben om ofwel ons bestaan
onder ogen te zien en betekenis te geven aan ons leven, ofwel om onze
verantwoordelijkheid niet te nemen.
Humanistische therapieën
● Client-centered therapy
10
