Dit betreft paragrafen 2.1 t/m 2.4 van hoofdstuk van 2 van het boek: Basisboek systeemgericht werken. Geschreven door M. Nabuurs (2014) en is de tweede druk. De samenvatting wordt getoetst in leerperiode 8 van de opleiding Social Work.
De algemene systeemtheorie
Historisch kader
Ludwig von Bertalanffy ontwikkelde vanaf 1928 een aantal systeemtheoretische concepten. Deze worden
gezien als een metatheorie. Dit betekent:
Dat ze niet direct betrekking heeft op een bepaald wetenschapsgebied maar voor vele
wetenschapsgebieden hanteerbaar is.
Na de tweede wereldoorlog kregen zijn concepten de naam Algemene Systeemtheorie. Deze ontstond als
reactie op het reductionistisch denken:
Gangbaar denken in de wetenschap, die uitgaat van een eenduidige relatie tussen oorzaak en gevolg.
De ontwikkeling van individuele hulpverlening naar een meer gezinsgericht, systeemgerichte hulpverlening is
afhankelijk van een wisselwerking met en wederzijdse beïnvloeding van diverse maatschappelijke en
wetenschappelijke ontwikkelingen. Antropoloog Bateson was de eerste die de wetmatigheden uit de
cybernetica toepaste op menselijk gedrag. Het project rond psychiatrie en schizofrenie en de samenwerking
met therapeuten als Haley, Weackland en Jackson waren het startschot voor de ontwikkeling van de
systeemtherapie. Nadien was het Watzlawyck die met heldere taal en bijna wiskundig geformuleerde stellingen
het systeemdenken uitdroeg.
Kern van de theorie
In het begin was het denken gericht op input in een systeem en output. Dankzij tijdgenoten kwam aandacht
voor troughput. De informatie wordt verwerkt binnen een systeem, en dit systeem geeft interpretaties aan de
informatie. Dit leidt tot de volgende kernpunten waarbij levende organismen, systemen gezien worden als:
1. Bestaande uit verschillende delen die onderling samenhangen en elkaar wederzijds beïnvloeden, niet
lineair met circulair. Veranderingen in een deel van de groep zullen gevolgd worden door
veranderingen in andere delen van een groep.
2. Zichzelf handhavende eenheden die in voortdurende wisselwerking staan met hun omgeving. Er is
sprake van input, troughput en output. Dit is de basis van zijn open systeemtheorie.
3. Eenheden die het vermogen hebben zichzelf te handhaven, zich voortdurend op hun omgeving af te
stemmen en die in een dynamisch evenwicht zijn met hun omgeving. Al de gedragingen van de
eenheden hebben een functie binnen het geheel.
4. Eenheden met het vermogen zichzelf te besturen en zichzelf te reproduceren
Steyaert & Kwekkeboom omschrijven dat belangrijke invloed van de algemene systeemtherapie als:
Het verleggen van de focus van de individuele situaties naar sociale situaties waarin zorgbehoevende
burgers zitten.
Een nadere uitwerking van de kernpunten
Het lineair denken is oorzaak-gevolg denken. Reductionistisch denken is dat een probleem beter begrepen kan
worden door het zo klein mogelijk te maken. Lineair-reductionistisch model:
Oorzaken Symptoom Diagnose Therapie
Dit model stelt wetenschappers en de hulpverlener in staat om door analyse van symptomen uitspraken te
doen over oorzaken. De gestelde diagnose vormt de basis voor de therapie. lineair denken is in de dagelijkse
praktijk continue aanwezig.
Sterk punt van de theorie is het bewustzijn van de circulaire processen, de circulaire causaliteit die zich in
natuurlijke groepen afspelen. Veranderingen bij een eenheid van een groep zullen gevolgd worden door
veranderingen bij de andere eenheden, sprake van wederzijdse beïnvloeding.
Kritiek op de circulariteitsprincipe is dat de veronderstelling dat het gedrag van het ene gezinslid tegelijkertijd
oorzaak en gevolg is van het gedrag van andere gezinsleden kan leiden tot verkeerde conclusies. Circulair
proces:
Omgeving van het systeem
Input Output
Individu als
systeem
Throughput
Feedback
, Denken van Von Bertalanffy heeft ontwikkeling van gezinstherapie op twee manieren beïnvloedt:
1. Bood een visie op natuurlijke groepen en de wijze waarop circulaire processen zich afspelen binnen
groepen.
2. Bood een begrippenkader dat gehanteerd kan worden om gezinsfenomenen te beschrijven en te
verklaren.
Hiërarchie geeft naast gezagspositie ook een ordening aan delen van het systeem. Subsystemen hebben
verschillende functies en taken. In direct verband met de hiërarchie staat controle. Dit staat voor:
Controle heeft betrekking op de doelgerichte beïnvloeding van het gedrag van het systeem door
interactie
Algemene systeemtheorie gaat uit van twee principes:
1. Equifinaliteit:
a. Bepaald verschijnsel kan een gevolg zijn van verschillende begintoestanden.
2. Equipotentialiteit:
a. Bepaalde beginsituatie kan leiden tot verschillende eindtoestanden.
Von Bertalanffy heeft een begrippenkader geboden voor wetenschappelijke gebieden, sociale wetenschappen
en gezinstherapie.
De structurele theorie
Historisch kader
Deze theorie werd in de tweede helft van de vorige eeuw ontwikkeld door Minunchin. De basis van de theorie
werd gelegd tijdens zijn functie als hoofd van de Wiltwyck School for Boys, een behandelingstehuis voor
delinquente jongeren. Theorie was gericht op delinquentie, eetstoornissen, psychosomatische stoornissen. Hij
had de mening dat het gedrag van de jongeren een gevolg van de achtergestelde positie van gezinnen was dan
van psychodynamische factoren. Het ging om gezinnen waar geen sprake was van integratie en acceptatie door
de maatschappij, en problemen kenden op gebied van verslaving, psychische en lichamelijke klachten. Hij
ontwikkelde een therapeutisch programma voor het gezin en niet alleen de behandeling van de jongere.
Kern van de theorie en therapie
Gezin wordt gezien als dynamisch sociaal systeem. Er is aandacht voor gehelen, relaties tussen de delen
onderling, relatie met het geheel en de regels betreffende die relaties.
Ieder individu, gezin, familie of gemeenschap:
Is tegelijkertijd geheel en deel
Niet meer dan een ander deel
Verwerpt de andere delen niet en is niet in tegenspraak ermee
Is met de andere delen in een actueel en voortdurend proces van communicatie en verwantschap
Het gezin heeft belangrijke taken:
Het zeker stellen van het voortbestaan van het gezinssysteem
Stimuleren van de ontwikkeling van de gezinsleden
Bij het aanpassen van het gezinssysteem aan maatschappelijke en culturele veranderingen, veranderen ook de
betrekkingen van de gezinsleden ten opzichte van elkaar.
De structurele benadering is gericht op het huidige functioneren van het gezin. De gezinsstructuur staat
centraal. Gezinsstructuur:
Betreft regels (gedragsregels) die ten grondslag liggen aan de interactiepatronen in het gezin.
De aandacht gaat uit naar de hiërarchie in een gezin, grenzen tussen gezinsleden, basisregels in de
interactiepatronen en onopgeloste conflicten.
De gedragsregels zijn te herkennen in de manier waarop gezinsleden met elkaar omgaan, en welke
gedragsalternatieven mogelijk zijn voor de verschillende gezinsleden.
Een gezin komt in de levensloop voor verschillende opgaven:
Vormen van een paar (onderhouden van een seksuele relatie)
Geboorte van een kind
Naar school gaan van een kind (geborgenheid, opvoeding)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Carmen91. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
