Samenvatting

Samenvatting Ontwikkelingspychologie (9e editie) (PB0112)

0 keer verkocht

Instelling
Open Universiteit (OU)

Boek
Ontwikkelingspsychologie

Samenvatting van het vak ontwikkelingspsychologie, inclusief de verplichte extra bronnen. Voor de samenvatting is de 9e editie van het boek gebruikt.

[Meer zien]

Voorbeeld 6 van de 152 pagina's

Bekijk voorbeeld

Heel boek samengevat? Nee
Wat is er van het boek samengevat? Hoofdstuk 1 t/m 13
Geupload op 18 februari 2025
Aantal pagina's 152
Geschreven in 2024/2025
Type Samenvatting

Volgen

jasmijnvanveen Lid sinds 8 jaar 413 documenten verkocht

Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Een inleiding in de ontwikkeling van het kind ............................................................................ 2

Hoofdstuk 2: Theoretische perspectieven en onderzoek ................................................................................. 8

Hoofdstuk 3: Het begin van het leven ........................................................................................................... 23

Artikel: DNA ................................................................................................................................................. 34

Artikel: Zwangerschapshormonen ................................................................................................................ 35

Hoofdstuk 4: De geboorte en het pasgeboren kind ....................................................................................... 36

Hoofdstuk 5: De fysieke ontwikkeling in de babytijd ..................................................................................... 43

Artikel: Ontwikkeling van het centrale zenuwstelsel (CZS) ............................................................................ 54

Hoofdstuk 6: De cognitieve ontwikkeling in de babytijd ................................................................................ 58

Hoofdstuk 7: De sociaal-emotionele ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de babytijd .......... 70

Hoofdstuk 8: De fysieke ontwikkeling in de peuter- en kleutertijd ................................................................ 85

Hoofdstuk 9: De cognitieve ontwikkeling in de peuter- en kleutertijd ........................................................... 95

Hoofdstuk 10: De sociaal-emotionele ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de peuter- en
kleutertijd .................................................................................................................................................. 107

Hoofdstuk 11: De fysieke ontwikkeling in de schooltijd .............................................................................. 119

Hoofdstuk 12: De cognitieve ontwikkeling in de schooltijd ......................................................................... 127

Hoofdstuk 13: De sociaal-emotionele ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de schooltijd .... 141

1

,Hoofdstuk 1: Een inleiding in de ontwikkeling van het kind
Ontwikkelingspsychologen streven ernaar om het leven van mensen te verbeteren. Ze willen
ervoor zorgen dat alle mensen hun potentieel volledig kunnen benutten.

Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie is de wetenschappelijke studie van patronen van groei,
verandering en stabiliteit bij mensen vanaf de conceptie tot en met de dood.
- Het bestuderen van groei, verandering en stabiliteit in de ontwikkelingspsychologie
kent een wetenschappelijke benadering. Ontwikkelingsonderzoekers komen tot
hypotheses en toetsen deze met behulp van wetenschappelijke werkwijzen.
- De ontwikkelingspsychologie richt zich op de menselijke ontwikkeling. Er kan gericht
worden op universele ontwikkelingsprincipes, de invloed van bijvoorbeeld cultuur of
er kan gericht worden op de unieke aspecten van een individu.
- Ontwikkelingspsychologen zijn niet alleen bezig met hoe mensen veranderen en
groeien, maar ook met stabiliteit in het leven van mensen. In welke periode
veranderen en groeien mensen, en in welke periode blijft iemand of delen van
iemand stabiel.
- In het verleden werd vooral gekeken naar de ontwikkeling in de kindertijd. In de
afgelopen decennia is gebleken dat mensen blijven leren en blijven veranderen, wat
het levensloopperspectief heeft geïntroduceerd. Er is meer aandacht voor de
ontwikkeling van volwassenen en ouderen.

De reikwijdte van het vakgebied
Ontwikkelingsdomeinen binnen de ontwikkelingspsychologie
De ontwikkelingspsychologie kent de volgende ontwikkelingsdomeinen:
- Fysieke ontwikkeling;
- Cognitieve ontwikkeling;
- Sociaal-emotionele ontwikkeling;
- Persoonlijkheidsontwikkeling.

Sommige ontwikkelingspsychologen richten zich op de fysieke ontwikkeling; waarbij wordt
gekeken naar de invloed van het lichaam op ons gedrag. Bijvoorbeeld de invloed van de
hersenen, het zenuwstelsel en de spieren, maar ook de behoefte aan eten, drinken en slaap.

Bij de focus op de cognitieve ontwikkeling proberen ontwikkelingspsychologen te begrijpen
hoe groei en verandering in intellectuele vermogens tot stand komen en ons gedrag
beïnvloeden. Er wordt gericht op denken, leren, geheugen, probleemoplossing en
intelligentie.

Bij de sociaal-emotionele ontwikkeling wordt er gekeken naar de manier waarop de
interacties van mensen en hun sociale relaties in de loop van hun leven groeien, veranderen
en stabiel blijven, en naar de manier waarop mensen in toenemende mate hun emoties
bewust ervaren en er grip op krijgen. Bijvoorbeeld de invloed van racisme op de
ontwikkeling van kinderen. De focus kan ook liggen op de sociaal-emotionele aspecten van
de seksuele ontwikkeling, zoals stressbeleving bij homoseksuele adolescenten.

2

,Bij persoonlijkheidsontwikkeling wordt er gekeken naar de stabiliteit en verandering in de
karaktereigenschappen die de een van de ander onderscheid. De morele ontwikkeling
(ontwikkeling van geweten) kan een speciaal aandachtsgebied zijn.
De sociaal-emotionele ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling zijn sterk aan elkaar
verbonden. Sommigen schalen de morele ontwikkeling onder de sociaal-emotionele
ontwikkeling. Ook de rest van de ontwikkelingsdomeinen zijn met elkaar verbonden en een
strikte scheiding is dan ook niet mogelijk.

Ontwikkelingsfasen en individuele verschillen
Naast de ontwikkelingsdomeinen wordt er ook onderscheid gemaakt tussen specifieke
ontwikkelingsfasen, ofwel leeftijdsgroepen. In dit boek wordt de volgende verdeling
gemaakt:
- Prenatale periode (van conceptie tot geboorte);
- Babytijd (van geboorte tot 2 jaar);
- Peuter- en kleutertijd (van 2 tot 6 jaar);
- Schooltijd (van 6 tot 12 jaar);
- Adolescentie (van 12 tot 20 jaar).

Deze globale ontwikkelingsfasen zijn sociale constructies gebaseerd op westers onderzoek.
Een sociale constructie is een idee over de realiteit dat wel breed geaccepteerd is, maar
afhangt van de maatschappij en de cultuur op een bepaald moment. Sommige perioden
hebben een duidelijke afgebakende grens, zoals de babytijd die begint bij de geboorte.
Andere perioden zijn minder duidelijk afgebakend zoals het einde van de babytijd.

De ontwikkelingsfasen kunnen in meer, nog specifiekere ontwikkelingsperioden worden
onderscheiden:
- De dreumes (tussen 1 en 2 of 2,5 jaar);
- Prepuberteit (voorafgaand aan de puberteit waar wel al hormonale veranderingen
plaatsvinden zonder dat deze door het uiterlijk zichtbaar zijn);
- De puberteit (periode van geslachtsrijping);
- Ontluikende volwassenheid (late tienerjaren tot 30 jaar).

3

,De leeftijd waarop bepaalde mijlpalen plaatsvinden is zowel bepaald door biologische
factoren als omgevingsfactoren. Als ontwikkelingspsychologen het over gemiddelden
hebben, zijn dit vaak westerse gemiddelden. Er zijn daarbij nog steeds veel onderlinge
verschillen. Dit is alleen opmerkelijk als kinderen aanzienlijke afwijkingen van het
gemiddelde vertonen.

De koppeling tussen ontwikkelingsdomeinen en -fasen
Door de variatie in ontwikkelingsdomeinen en -fasen zijn er specialisten met uiteenlopende
achtergronden die je kunt zien als deskundigen op het gebied van ontwikkelingspsychologie.
Zoals psychologen, pedagogen, genetici en artsen. Dit zorgt ervoor dat een breed scala aan
beroepen de onderzoeksbevindingen van dit vakgebied in de praktijk toepast om het welzijn
van kinderen te vergroten.

Invloeden op de ontwikkeling: ontwikkelen in een sociale wereld
Ieder mens behoort tot een specifieke cohort (= een groep mensen die in een bepaalde
periode leeft en daardoor voor een deel gelijke ervaringen opdoen). Belangrijke
sociaalhistorische gebeurtenissen hebben mogelijk een bepaald gemeenschappelijk effect op
mensen binnen een cohort. Daarnaast zijn er ook nog veel andere factoren of
gebeurtenissen die invloed hebben op ontwikkeling. Er is onderscheid te maken tussen
normatieve en niet-normatieve gebeurtenissen.

Normatieve gebeurtenissen = gebeurtenissen die voor de meeste individuen binnen een
groep op dezelfde manier verlopen.
- Normatieve historische invloeden = sociale omgevingsinvloeden en biologische
invloeden die samenhangen met de specifieke maatschappelijke situatie in een
historische tijd.
- Normatieve leeftijdsgebonden invloeden = biologische en omgevingsinvloeden die
vergelijkbaar zijn voor mensen in een bepaalde leeftijdsgroep.
- Normatieve sociaal-culturele invloeden = factoren zoals cultuur, etnische afkomst,
sociale klassen en het behoren tot een subcultuur spelen een bepalende rol in de
ontwikkeling van mensen. Deze invloeden beïnvloeden ook hoe de historische en
leeftijdsgebonden invloeden eruitzien.

Niet-normatieve gebeurtenissen = specifieke gebeurtenissen in het leven van een bepaald
persoon, terwijl de meeste andere mensen hier niet mee te maken krijgen.

4

, Ontwikkelingspsychologie in de praktijk: pogingen om de invloeden van diversiteit op
ontwikkeling te begrijpen
Als ontwikkelingspsycholoog moet je rekening houden met globale culturele factoren, zoals de
neiging tot individualisme of collectivisme.
- Collectivisme = mensen zijn meer gericht op hun onderlinge afhankelijkheid.
- Individualisme = mensen zijn gericht op het uniek en onafhankelijk zijn.
Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden subtielere verschillen. Mensen verschillen
van elkaar op veel uiteenlopende gebieden; etnische en sociaaleconomische verschillen en
gender en leeftijdsverschillen.

Problemen met het gebruiken van de juiste termen bemoeilijken de pogingen om de
invloeden van diversiteit op ontwikkeling te begrijpen. Er is veel onduidelijkheid en onenigheid
over de betekenis van belangrijke begrippen. Vooral het begrip ‘ras’ geeft problemen. Ras
verwijst oorspronkelijk naar biologische factoren, maar heeft in de loop der tijd veel andere
betekenissen gekregen. Het is daarnaast geen nauwkeurige manier van onderscheiden;
afhankelijk van de definitie zijn er tussen de drie en driehonderd rassen.
Etnische groep en etniciteit zijn bredere termen, waarover meer overeenstemming bestaat.

Mensen hebben vaak geen idee over hoe ze hun eigen ras of etnische groep zien. Uit
onderzoek blijkt dat de opvattingen van mensen hierover veranderd, en dus hoe ze zich
identificeren. Een oorzaak kan zijn dat er te weinig overeenstemming is over welke
categorieën en benamingen de verschillende rassen en etnische groepen het beste
weergeven. Het idee dat de wereldbevolking in te delen is een aantal raciale en/of etnische
categorieën doet geen recht aan de diversiteit die er is. Indelingen voor het identificeren van
risicogroepen kunnen leiden tot het versimpelen van de werkelijkheid of stigmatisering.

Hierom worden ras en etnische groep tegenwoordig meestal gezien als sociale constructie, die
worden gedefinieerd door mensen en hun overtuigingen. De term ‘ras’ wordt in Nederland
vrijwel niet meer gebruikt.
Het is lastig hoe onderzoekers onze multiculturele samenleving moeten categoriseren. Om
een compleet beeld te krijgen moet rekening worden gehouden met de complexe
diversiteitskwesties. Veel van wat we nu weten over de ontwikkeling van kinderen is
gebaseerd op WEIRD (Western, Educated, Industrialized, Rich en Democratic). Slechts een
klein deel van de wereldpopulatie behoort tot deze groep. Uitkomsten van onderzoek in
WEIRD-populaties is vaak niet representatief voor de rest van de wereldbevolking.

Kinderen: verleden, heden en toekomst
Vraagstukken bij de thema’s van de ontwikkelingspsychologie
Centrale vraagstukken over de ontwikkeling van kinderen neemt tegenwoordig een centrale
rol in, in het vakgebied van de ontwikkelingspsychologie.

Continue verandering versus discontinue verandering
Een belangrijke vraag is of de ontwikkeling op een continue of discontinue manier
plaatsvindt.
Bij continue verandering is de ontwikkeling geleidelijk en vloeien prestaties op een bepaald
niveau voort uit de prestaties op de vorige niveaus. De ontwikkeling is kwantitatief; heeft te

5

, maken met hoeveelheid. Kinderen ontwikkelen
steeds meer van hetzelfde. Vaardigheden of
kenmerken veranderen in omvang of complexiteit.
Discontinue verandering vindt plaats in aparte
stappen of stadia. De ontwikkeling is kwalitatief: elk
stadium levert inhoudelijk ander gedrag op.

Kritieke en gevoelige perioden: de invloed van de omgeving
Een kritieke periode is een specifieke tijd in de ontwikkeling waarin een bepaalde
gebeurtenis de grootste gevolgen heeft. Deze perioden komen voor wanneer de
aanwezigheid van bepaalde soorten stimuli uit de omgeving noodzakelijk is voor een
normale ontwikkeling, of wanneer blootstellen aan bepaalde stimuli abnormale ontwikkeling
tot gevolg heeft.
Tegenwoordig wordt aangenomen dat mensen een stuk flexibeler zijn, met name voor de
cognitieve, sociaal-emotionele en persoonlijkheidsontwikkeling. Op deze gebieden is sprake
van hoge plasticiteit (= de mate waarin een zich ontwikkelend gedragspatroon of fysieke
structuur veranderbaar is). Kinderen kunnen bijvoorbeeld latere ervaringen gebruiken om
eerdere achterstanden in te halen.
Ontwikkelingspsychologen gebruiken nu daarom liever de term gevoelige perioden. Tijdens
deze periode zijn organismen extra ontvankelijk voor bepaalde soorten stimuli in hun
omgeving, of juist voor het ontbreken daarvan. Een gevoelige periode is de optimale periode
voor bepaalde vermogens om zich te ontwikkelen.
Bij kritieke perioden wordt ervan uitgegaan dat het permanenten en onomkeerbare
gevolgen heeft wanneer een individu bepaalden invloeden mist of te maken krijgt met
schadelijke invloeden. Bij gevoelige perioden kan de ontwikkeling worden verstoord, maar
latere ervaringen kunnen de effecten worden opheffen.

Levensloopmodel versus focus op specifieke perioden
Tegenwoordig ligt de focus op de ontwikkeling gedurende het hele leven van een individu.
Dit komt deels door de ontdekking dat in elk levensstadium sprake is van ontwikkelingsgroei
en -verandering. Een andere reden is de invloed die de sociale omgeving heeft op de
ontwikkeling. Om de sociale invloeden op kinderen te kunnen begrijpen moeten we de
mensen begrijpen die grotendeels verantwoordelijk zijn voor die invloeden. De ontwikkeling
van kinderen vloeit gedeeltelijk voort uit de ontwikkeling van volwassenen.

De relatieve invloed van nature en nurture op de ontwikkeling
Een terugkerende vraag is in hoeverre ons gedrag het gevolg is van onze genetisch bepaalde
natuur en de fysieke en sociale omgeving waarin we opgroeien. Het nature-nurturedebat
heeft filosofische en historische wortels en heeft altijd een belangrijke plaats ingenomen in
de ontwikkelingspsychologie.
- Nature verwijst naar eigenschappen, vermogens en capaciteiten de mensen van hun
ouders erven.
- Nurture verwijst naar omgevingsinvloeden die ons gedrag en onze eigenschappen
bepalen. Sommige van deze invloeden zijn biologisch, zoals invloed van drankgebruik
tijdens de zwangerschap op het kind en sommige zijn sociaal, zoals de invloed van de
opvoeding op het kind.

6

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Direct to-the-point

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.