Hoofdstuk 1 De cel
Cel = kleinste bouwstenen van een organisme. Deze hebben elk een eigen functie.
Celmembraan = een dun laagje aan
de buitenkant van de cel.
Cytoplasma (celvloeistof) =
Waterige structuur binnen het
celmembraan.
Organellen = Een onderdeel
(structuren) van de cel dat zich in
het cytoplasma bevindt.
Celmembraan
Het celmembraan omvat de inhoud van de cel en vormt een haldoorlaatbare (semipermeabele)
barrière tussen de binnenkant van de cel en de omgeving. De ruimte in de cel = intracellulaire ruimte
( = in de cel). Omgeving buiten de cel = extracellulaire ruimte.
Het celmembraan regelt het transport van stoffen tussen de ruimte in de cel (intra) en de ruimte
buiten de cel (extra).
Kleine moleculen (zuurstof/koolstofdioxide/water) kunnen relatief makkelijk het membraam
passeren. Grote moleculen (eiwitten/suikers) worden gereguleerd door complexere mechanismen.
Functies:
Vormen van een barrière
Transport van diverse stoffen
Bescherming tegen beschadiging en ziektekiemen
Stevigheid en onderhouden van de vorm van de cel
Cytosplasma
In het cytoplasma bevindt zich:
Celorganellen
- Mitochondrie
- Endoplasmatisch reticulum
- Ribsoom
- Lysomen
- Spoellichaampjes
Plasma bestaat grotendeels uit water
,Celkern (nucleus)
Bevat erfelijk materiaal (DNA) van de cel. Verantwoordelijk voor het regelen van de celgroei en de
deling van de cel. De celkern bestaat uit een kernenvelop (dubbele membraan) die de inhoud van de
celkern scheidt van het cytoplasma. Door poriën kunnen verschillende stoffen zich bewegen tussen
de celkern (nucleus) en het cytoplasma.
De celkern bevat nucleoplasma = stroperige vloeistof dat chromosomen omvat. In het nucleoplasma
bevindt zich daarnaast een kernlichaam (nucleolus of meerdere nucleoli) = organellen die de eiwitten
aanmaken die nodig zijn voor de opbouw van verschillende onderdelen van de cel.
Andere belangrijke functies van de kern zijn:
Opslag DNA (erfelijk materiaal)
Uitwisseling van RNA (andere vorm van erfelijk materiaal) tussen de celkern en de rest van
de cel
Regelen welke genen (stukken DNA die coderen voor eiwitten) tot uiting komen
Verdelen van genetisch materiaal tijdens de celdeling (replicatie)
Opslag van eiwitten en RNA in de celkern
Transcriptie: er wordt een soort kopie gemaakt van een stukje DNA. Deze kopie noem je
mRNa. mRNa wordt in de celkern gemaakt om eiwitten te kunnen aanmaken
Aanmaak van de eiwitten die nodig zijn voor de groei van de cel
Regelen van de stofwisseling in cellen
De mitochondriën (enkelvoud: mitochondrion)
Mitochondriën = energiecentrale van de cel. Produceren energie die de cel nodig heeft om te
functioneren. Zijn in de meeste cellen te vinden. Actievere cellen (cellen die meer energie nodig
hebben) bevatten meer mitochondriën. levert energie aan de cel dmv verbranding van glucose en
zuurstof.
Energie nodig voor: celfunctie, bewegen van spieren, warmteproductie.
Produceren energie uit voedingstoffen door verbranding waarbij gebruik wordt gemaakt van zuurstof
(aerobe dissimilatie). Deze energie wordt gebruikt om adenosine difosfaat (APD) te vinden aan
fosfaat (P). Wanneer deze 2 stoffen gebonden zijn heet dit adenosine trifosfaat (ATP).
ATP bevat energie voor de cel. De verbranding mbv zuurstof (aerobe) vindt plaats via de
citroenzuurcyclus.
ADP + P + energie = ATP wordt in het cytoplasma weer omgezet naar ADP en P hierdoor komt
energie vrij die de cel kan gebruiken.
ATP = ADP + P + energie.
Het endoplasmatisch reticulum
Endoplasmatisch reticulum = organel dat alleen voorkomt in kernhoudende (eukaryote) cellen en
dat bestaat uit een membraan dat verbonden is met het membraan van de celkern.
Bestaat uit een netwerk van:
Buisjes (tubuli)
Zakjes (cisternae)
Endoplasmatisch betekend cytoplasma en reticulum betekend netwerk.
2 verschillende delen van het endoplasmatisch reticulum te onderscheiden:
1. Ruwe endoplasmatisch reticulum; bezaaid met ribosomen (organellen die eiwitten
aanmaken) op het buitenoppervlak van het membraan. Bedankt zijn naam aan hobbelig/ruw
aspect.
, Belangrijkste functie: transport van eiwitten vanuit de ribosomen naar het Golgi-apparaat,
transport in het cytoplasma en transport tussen cytoplasma en celkern.
2. Gladde endoplasmatisch reticulum; wordt zo genoemd omdat er geen ribosomen aan het
buitenoppervlak vastzitten waardoor het een glad oppervlak heeft.
Verschillende functies die per cel kunnen verschillen:
- Productie van sommige koolhydraten en het verwerken van medicijnen en gifstoffen
- Calciumopslag
- Stofwisseling
- Geeft in de spiercellen calcium (Ca2+) af daardoor trekken spieren samen
- Vervoer van bepaalde koolhydraten en andere organellen
- Vergroten van het membraanoppervlak waardoor verschillende reacties in de cel
makkelijker en sneller kunnen plaats vinden
- Vorming en uitbreiding van het kernmembraan tijdens de celdeling
- Aanmaak van eiwitten, vetten, koolhydraten en steroïden (byv cholesterol, testosteron,
progesteron)
Ribosomen (liggen langs ER)
Ribosomen = klein organel dat eiwitten aanmaakt. Het ribosoom ontvangt via het ER info van de
celkern over welk eiwit het ribosoom moet maken. In de celkern ligt deze info in het DNA.
Kunnen onderverdeeld worden in 2 subeenheden:
Grote ribosomale subeenheid
Kleine ribosomale subeenheid
Elke eenheid bestaat uit 60% uit rRNA (ribosomaal RNA) en 40% uit eiwit. Cellen waarin veel eiwitten
worden gemaakt, bevatten grote aantallen ribosomen. Ribosomen hebben geen membraan en zijn
veel kleiner dan andere organellen. De meeste ribosomen zitten op het ruwe endoplasmatisch
reticulum, maar sommige zweven vrij rond in de cel = vrije ribosomen.
De meest eiwitten die de ribosomen produceren, worden naar de ruimte buiten de cel vervoerd.
Vooral de ribosomen van het ruwe endoplasmatisch reticulum maken deze eiwitten. Vrije ribosomen
maken eiwitten die bedoeld zijn voor ‘eigen’ gebruik van de cel.
Lymosomen
Lymonsoom = klein bol blaasje dat zich in het cytoplasma bevindt. Bevat verschillende enzymen
(eiwitten die de omzetting van verschillende stoffen beïnvloeden) die zorgen voor de afbraak van
stoffen in de cel. Deze enzymen werken optimaal in een zuur milieu, worden afgeschermd van het
cytoplasma door het lysosoommembraan.
Functies:
Helpen de cel bij voedselvertering van stoffen die via endocytose in de cel zijn
getransporteerd. Endocytose = opnemen van stoffen van buiten de cel door ze in te sluiten
door het celmembraan.
Opslag en transport van schadelijke stoffen
Zorgen ervoor dat afbraakproducten hergebruikt of veilig uitgescheiden kunnen worden.
Denk hierbij aan afbraakproducten van oude organellen of opgegeten bacteriën.
Spoellichaampjes (centrosomen)
Spoellichaampje = Een organel dat een belangrijke rol speelt bij de celdeling en het regelen van de
opbouw van microbuisjes (=microtubuli = buisvormige eiwitten die de vorm van de cel in stand
, houden). Bevindt zich in het cytoplasma vlak bij de kern. Zijn alleen te vinden in dierlijke cellen.
Een spoellichaampje bestaat uit 2 centriolen die zich loodrecht ten opzichte van elkaar bevinden.
Bevinden zich in een structuurloze eiwitmassa. Het spoellichaampje heeft een sleutelrol bij de
celdeling. Spoellichaampjes worden maar 1x per cyclus gekopieerd, namelijk tijdens de S-fase van de
celcyclus. Tijdens de profase verlaten de spoellichaampjes zich naar de tegenoverliggende einden van
de cel. Vanuit ieder spoellichaampje komen draden die een spoelfiguur vormen.
Andere functies:
Vorming van het cystoskelet door de opbouw van microtubulinenetwerk. Belangrijk om de
cel haar vorm te laten te behouden.
Richting geven aan de deling van het cytoplasma tijdens de celdeling
Signalen geven aan de dochtercellen om een nieuwe cyclus te beginnen
Eiwitsynthese
Eiwitsenthese = aanmaak van eiwitten.
DNA (engels: deoxyribonucleic acid / NL: desoxyribonucleïnezuur)
DNA = vormt erfelijk/genetisch materiaal van de menselijke cellen. Lang molecuul met een dubbele
keten in de vorm van een dubbele helix (wenteltrap). Elke keten bestaat uit nucleotiden =
bouwstenen van het DNA. Het DNA ligt opgeslagen in de celkern, in de chromosomen.
De nucleotiden zijn opgebouwd uit:
Suikergroep (deoxyribose)
Fosfaatgroep
Stikstofbazig. Deze stikstofbasen
kennen weer 2 categorieën:
Purines:
Adenine (A)
Guantine (G)
Pyrimidinen:
Cytosine (C)
Thymine
Celcyclus
Celcyclus = Alle fasen die een cel tijdens zijn
leven doormaakt, inclusief celgroei en celdeling.
Chromosomen = drager van een deel van het erfelijk materiaal. DNA is verdeeld over chromosomen.
Erfelijke eigenschappen worden overgedragen via deze chromosomen. Vlak voor dat de cel zich gaat
delen verdubbelen de chromosomen zich. Ze rollen zich spiraalsgewijs op (spiraliseren).
Spiraliseren van het DNA: histonen en chromatine
Tijdens deze fase windt het DNA zich rond de special eiwitten = histonen (speciaal eiwit die ervoor
zorgen dat DNA strengen in elkaar rollen. Histonen vormen samen met het DNA chromatine.
OP het chromosoom hebben de verschillende stukken DNA, de genen, een specifieke plek = ‘locus’.
Chromosomen worden onderverdeeld in autosomen en geslachtschromosomen.
Een cel wordt diploïd genoemd als de chromosomen in paren voorkomen. Per paar is 1 chromosoom
afkomstig van de moeder en 1 van de vader.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mmmmmandy. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
