De donkere kamer van Damokles – Willem
Frederik Hermans
Informatie boek
Auteur: Willem Frederik Hermans
Uitgeverij: G. A. van Oorschot
Eerste Druk: november 1958
Pagina’s: 383 pagina’s
Achtergrondinformatie schrijver
Willem Frederik Hermans (1921-1995) studeerde fysische geografie in Amsterdam, promoveerde in
1955, was tot 1973 lector aan de Groningse universiteit, vestigde zich als schrijver in Parijs om de
laatste jaren van zijn leven door te brengen in Brussel. Hermans schreef een enorm en veelzijdig
oeuvre en hij geldt als een van de grootste Nederlandstalige schrijvers(één van de Grote Drie).
Behalve romans publiceerde hij in de loop der jaren ook verhalen, essays, poëzie, vertalingen en
toneelwerk.
Tweede Wereldoorlog speelt grote rol in zijn boeken; Het behouden huis, Nooit meer slapen.
Hermans is een pessimist; de mens is gedoemd om te mislukken. Leven is een chaos en wil je altijd
beetnemen.
Alles in zijn boeken gebeurt met een reden, geen mus valt zonder reden.
Samenvatting
Henri Osewoudt verlaat zijn geboortedorp om bij zijn oom en tante te gaan wonen omdat zijn
moeder zijn vader heeft vermoord. Hij groeit op in Amsterdam, heeft een relatie met zijn nicht en
doet aan judo. Als hij achttien is geeft hij aan geen interesse te hebben in studie, hij trouwt met zijn
nicht, Ria Nauta, en verhuist terug naar Voorschoten waar hij de sigarenzaak van zijn vader heropent.
Zijn moeder komt bij Henri en Ria inwonen. De oorlog begint. Osewoudt wordt afgekeurd en hoeft
dus niet het leger in, maar helpt wel bij de burgerwacht van Voorschoten.
Op een dag komt Dorbeck met wat andere soldaten de winkel binnen, Dorbeck laat een fotorolletje
bij Osewoudt achter om te laten ontwikkelen. Als Dorbeck twee dagen later terugkomt zijn de foto’s
nog niet klaar, maar heeft Nederland al gecapituleerd en wil Dorbeck dat Osewoudt hem een pak
leent en zijn uniform en pistool begraaft. Osewoudt doet dit alles. Als Osewoudt de foto’s wil
ontwikkelen mislukt dit, maar omdat hij zoiets niet aan Dorbeck wil vertellen koopt hij een Leica en
maakt zelf foto’s van militaire objecten.
Hierna krijgt Osewoudt opnieuw een opdracht van Dorbeck. Hij moet naar Haarlem gaan en krijgt
daar een pistool in zijn hand gedrukt waarmee hij samen met Dorbeck en Zewuster een moord
pleegt. Osewoudt is bang dat de zoon van de drogist, die een NSB'er is, hen gezien heeft.
Osewoudt hoort een tijd lang niets van Dorbeck, maar ontvangt dan een brief of hij de foto's van het
allereerste rolletje naar een bepaalde postbus wil sturen. Osewoudt wil een ontmoeting met
Dorbeck en gaat dus naar de postbus toe om te zien wie de post ophaalt, het wordt opgehaald door
een heilsoldate.
Vrij snel daarna wordt hij opgebeld door Elly Meier, zij zegt uit Engeland te komen en dringend op
zoek te zijn naar een schuilplaats. Hij brengt haar naar zijn oom in Amsterdam. Hij hoort via via dat
zijn moeder en Ria zijn opgepakt en kan nu zelf ook niet langer naar huis toe. Bij de Joodse studente
Marianne, met wie hij een relatie begint, laat hij zijn haar zwart verven. Hij lijkt nu precies op
Dorbeck.
Opnieuw volgt er een opdracht van Dorbeck. Dit keer gaat het om een hoge man van de Gestapo die
uit de weggeruimd moet worden. Osewoudt werkt bij deze opdracht samen met een andere vrouw
, wanneer zij beiden terugreizen met de trein wordt de vrouw opgepakt. Osewoudt niet. Maar
wanneer hij diezelfde avond met Marianne in de bioscoop zit ziet hij zijn eigen foto op het scherm
verschijnen met als aankondiging dat hij opgepakt moet worden. Hij vlucht wel maar het duurt niet
lang of hij wordt opgepakt. Hij wordt gemarteld en belandt in het ziekenhuis, maar wordt daaruit
bevrijd. Hij duikt onder bij Labare waar hij in een volledig verduisterde kelder foto's ontwikkeld. Maar
ook hier is hij niet veilig want wanneer de Duitsers het pand van Labare overvallen wordt Osewoudt
toch opgepakt.
Tijdens deze tweede gevangenschap wordt Osewoudt beter behandeld, wat hij vooral te danken
heeft aan de hooggeplaatste Ebernuss die een zwak voor Osewoudt lijkt te hebben. Ebernuss
probeert zijn vertrouwen te winnen door Marianne, die Osewoudts kind draagt, vrij te laten. Toch
twijfelt Ebernuss aan de verhalen die Osewoudt over Dorbeck vertelt en wil daarom Dorbeck
ontmoeten. Samen met Osewoudt gaat hij naar een half geheim café waar inderdaad ook Dorbeck
aanwezig is. Die laatste geeft hem kristallen om de wijn van Ebernuss mee te vergiftigen en wanneer
dat gebeurd is, vluchten Osewoudt en Dorbeck in de auto van Ebernuss. Dorbeck vertelt Osewoudt
dat Ria nu samenwoont met de zoon van de apotheker en dat Marianne aan het bevallen is.
Osewoudt krijgt een verpleegstersuniform waardoor hij door zijn kleine gestalte en baardloze gezicht
onherkenbaar is. Als Osewoudt bij de kraamkliniek aankomt en naar Marianne informeert, krijgt hij
het levenloze lichaampje van hun kind te zien. Hij is erg van slag en een Duitse soldaat die wel wat
vriendelijks wil doen voor de mooie vrouw waar hij Osewoudt voor aanziet neemt hem mee in zijn
auto en brengt hem naar Voorschoten. Daar doodt Osewoudt Ria en nadat ze nog wat verder
gereden zijn doodt hij ook de Duitser. Met behulp van een arts komt hij uiteindelijk in Breda, dat al
bevrijd is. Daar meldt hij zich direct maar tot zijn grote verbazing, wordt hij gearresteerd. Hij wordt
zelfs naar Groot-Brittannië gebracht en het lukt hem niet om te bewijzen dat hij geen verrader is.
Dorbeck is de enige die hem vrij zou kunnen pleiten, maar die is onvindbaar. Osewoudt lijkt zijn
verstand te verliezen en wanneer hij wegrent wordt hij neergeschoten. Hij overlijdt aan zijn
verwondingen.
Personages
Dorbeck
Hij is een Nederlandse luitenant, die tijdens de bezetting toch in het verzet gaat. Hij is de
opdrachtgever van Osewoudt, en tevens zijn volmaakt voorbeeld. Dorbeck heeft namelijk wel
baardgroei en een zware stem. Tijdens de oorlog verricht Osewoudt allerlei dingen voor Dorbeck
maar als op het laatst Osewoudt, die dan bijna een tweelingbroer van Dorbeck is, opgepakt wordt, is
Dorbeck nergens te bekennen en men begint aan zijn bestaan te twijfelen. Hij blijkt een belangrijke
figuur in het Nederlandse verzet te zijn, wat het nog vreemder maakt dat zijn bestaan niet duidelijk
is.
Henri Osewoudt
Hij is de hoofdpersoon van het boek. Hij woont in Voorschoten waar zijn ouders een sigarenwinkel
hebben. Wanneer zijn moeder zijn vader doodt, trekt Henri bij zijn oom en tante in. Osewoudt heeft
een beroerde jeugd gehad, hij had een hoge stem, was klein van stuk, had geen baardgroei en had
wit zijdeachtig haar. Hierdoor heeft hij totaal geen positief zelfbeeld, hij trouwt ook met zijn lelijke
nicht Ria, niet echt uit liefde meer om haar blij te maken. Hij is erg klein voor zijn leeftijd en volgt
judolessen waardoor zijn voeten vergroeien. Later in het boek ontmoet hij Dorbeck, de volmaakte
versie van zichzelf. Osewoudt raakt als het ware verliefd op Dorbeck, hij doet alles wat hij zegt.
Osewoudt denkt door alles te doen voor Dorbeck, dat hij zelf er ook beter van wordt en dat hij een
nieuwe identiteit krijgt als het ware. Verder lijkt Osewoudt ook een beetje te lijden onder het
Oedipuscomplex, dit zie je omdat hem het feit dat zijn moeder zijn vader vermoord heeft niets
verbaasde, hij wilde het tevens zelf ook wel doen. En omdat hij zijn moeder veel belangrijker vindt
dan zijn eigen vrouw.
Ria Osewoudt
