Samenvatting

Samenvatting PB0214 Psychologie van Arbeid en Gezondheid deel I

0 keer verkocht

Instelling
Open Universiteit (OU)

Samenvatting van alle leerstof van Psychologie van Arbeid en Gezondheid deel I

[Meer zien]

Voorbeeld 4 van de 81 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 6 maart 2025
Aantal pagina's 81
Geschreven in 2024/2025
Type Samenvatting

psychologie
arbeid
gezondheid
deel 1
gezondheidspsychologie
psychologie van arbeid en gezondheid

Psychologie van Arbeid en Gezondheid
Leerdoelen:

• Benoemen en toelichten welke factoren van invloed zijn op het functioneren van werkenden en de
belangrijkste theoretische kaders binnen het vakgebied omschrijven en toepassen op werksituaties
• Actuele thema's binnen het werkveld van de psychologie van arbeid en gezondheid benoemen en
toelichten
• Belangrijke interventies op het gebied van arbeid en gezondheid benoemen en toelichten, en
beargumenteren in welke situaties welke interventie zinvol kan zijn
• De voor het vakgebied belangrijke onderzoeksmethoden en meetinstrumenten beschrijven en toelichten,
en beargumenteren in welke situaties welke onderzoeksmethoden en meetinstrumenten zinvol kunnen zijn
• De vier fasen van de interventiecyclus beschrijven en toepassen op voor arbeids- en
gezondheidspsychologen relevante terreinen, dat wil zeggen: een probleemsituatie systematisch
analyseren, aanbevelingen voor interventies doen en daaraan gekoppeld suggesties voor onderzoek doen
• Omschrijven wat gezondheidsbevordering op de werkplek (GBW) inhoudt en hoe je interventies op dit
gebied planmatig ontwikkeld en inzet in de praktijk.

Thema 1 – Introductie in de psychologie van arbeid en gezondheid
Studietaak 1.1 - Introductie werkveld
Leerdoelen
• Benoemen wat arbeids- en gezondheidspsychologie inhoudt, waaruit deze is ontstaan en wat actuele
thema's zijn
• Een schets geven van het werk van praktijkprofessionals en wetenschappers op het terrein van de
psychologie van arbeid en gezondheid

Hoofdstuk 1 - De psychologie van arbeid en gezondheid: verleden, heden en toekomst
1.1 Inleiding
Arbeids- en gezondheidspsychologie houdt zich bezig met het disfunctioneren van mensen in
arbeidsorganisaties, het vergroten van effectiviteit, het bevorderen van gezondheid en welzijn, en het
verhogen van motivatie en prestatie in de belangstelling. Met andere woorden: het verbeteren van het
functioneren van werknemers.

1.2 Wat is arbeids- en gezondheidspsychologie?
De A&G-psychologie is een discipline die zich bezighoudt met het bestuderen en bevorderen van welzijn
en gezondheid op het werk vanuit de gedachte van een optimale afstemming tussen persoon en
organisatie. Nadere toelichting op 5 punten:
1. Zowel een wetenschapsgebied waarin welzijn en gezondheid op het werk wordt bestudeerd,
zowel een praktijkveld waarin het wordt bevorderd.
2. Veiligheid: niet in omschrijving, wel belangrijk -> is in NL exclusieve domein van de
veiligheidskunde, beide vakgebieden kunnen (nauw) samenwerken.
3. Gezondheid dient in de brede zin te worden opgevat. Multi dimensioneel begrip van geestelijke
gezondheid (Warr, 2007): Affectief welbevinden (je prettig voelen op het werk), competentie,
autonomie en aspiratie. De A&G psycholoog neemt ook de doelen van de organisatie mee.
4. Werk in de 'psychologische zin': op een gestructureerde, doelgerichte activiteit met een zeker
verplichtend karakter waarbij al dan niet met anderen waarde wordt gecreëerd. Organisatie kan
groot of klein zijn (KPN of een familiezaak).
5. De psychologische en fysiologische effecten van werk zijn niet verdwenen wanneer er met
werken wordt gestopt, en andersom (privéleven van invloed op werk).

,De A&G-psychologie richt zich op gezondheid en welzijn van mensen in arbeidsorganisaties en maakt
daarbij gebruik van kennis uit andere psychologische disciplines en daarbuiten. Opereert op het snijvlak
van individu-organisatie en combineert verschillende perspectieven met elkaar. Bestrijkt het gehele veld
van interventies, dat loopt van signalering van mogelijke problemen tot aan het terugleiden naar de
arbeid van uitgevallen werknemers en het optimaliseren van gezondheid en welbevinden.

1.3 Waarom psychologie van arbeid en gezondheid?
1.3.1 Veranderingen in en rondom arbeid
• Intensivering van de arbeid: Tussen 1977 tot 1997 is het werktempo in NL jaarlijks met 1,5%
gestegen, sinds 1997 is er stabilisering. Intensiviteit van werk vormt een belangrijke oorzaak van
welzijns- en gezondheidsproblemen.
• Veranderingen van arbeidsinhoud: Door technologische-, economische-, en beroepsbevolking
veranderingen (bijv. stijgend opleidingspeil) maakt fysieke belasting vaker plaats voor
mentale/emotionele belasting.
• Organisatieveranderingen: Diverse ontwikkelingen binnen organisaties zorgen voor
onzekerheid en daarmee spanning ('kan ik wel blijven?').
• Moderne bedrijfsvoering: Nieuwe productiemethoden vergen de nodige aanpassingen van
werknemers. Een kenmerk van nieuwe concepten is dat verantwoordelijkheden laag in de
organisatie worden gelegd. Niet alleen krijgen werknemers meer verantwoordelijkheden, maar
ook hun leidinggevenden dienen zich aan te passen aan een vaak totaal andere wijze van
aansturing, waarbij directe invloed afneemt. Moderne bedrijfsvoering kan een zware mentale
druk leggen op werknemers en leidinggevenden.
• Aantasting van het psychologische contact
De afgelopen jaren staat dit contract onder toenemende druk: vaste aanstellingen zijn schaars,
loopbaanmogelijkheden gering, allerlei zaken die voorheen vanzelfsprekend waren (bijv. op je
65e met pensioen) zijn dat niet meer. Wanneer investeringen en opbrengsten niet met elkaar in
balans zijn, kan dit leiden tot psychische klachten.

1.3.2 Sociaal-culturele veranderingen
• Arbeidsparticipatie: Arbeidsparticipatie van vrouwen en oudere werknemers (55-65) is
gestegen. Vrouwen werken gemiddeld nog steeds 10 uur minder (26u) dan mannen. 2025:
Participatiewet.
• Opkomst van de dienstensector: Kenmerkend voor deze sector: contact met klanten, cliënten,
patiënten, leerlingen of burgers.
• Verruiming van het ziektebegrip: Bijv. chronische vermoeidheid, ADHD
• Toegenomen verwachtingen: Werk moet tegenwoordig veel meer bieden dan alleen inkomen
en zekerheid
• Individualisering: Waar men vroeger vaker van sociale netwerken gebruik kon maken, moet
vandaag de dag men zelf zijn eigen rollen invullen en eigen sociale netwerk opbouwen en
onderhouden.
• Uitholling van de professionele autoriteit: Men wordt niet meer vanzelfsprekend met respect
bejegend (bijv. politieagent of conducteur). In de huidige maatschappij zijn we mondiger en
assertiever geworden.

1.3.3 Ontwikkelingen in Nederland
• Arbowetgeving: Invoering Arbowet (1983)
• Psychische arbeidsongeschiktheid: Invoering Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering
(WAO, 1976) is het aantal arbeidsongeschikten explosief toegenomen tot bijna 10% van de

, beroepsbevolking. Hierna daling door Wet verbetering poortwachter (2002) en de Wet werk en
inkomen naar vermogen (WIA, 2006). In NL meeste uitval vanwege psychische klachten of
lichamelijke klachten i.c.m. psychisch (lage rugpijn, KANS)
• Gezamenlijk verantwoordelijkheid van werkgevers, werknemers en overheid
• Hoge kosten: Werk gerelateerde psychische klachten en aandoeningen zijn ook een financieel-
economisch probleem voor de samenleving in zijn geheel.
• Lange traditie: NL kent een lange traditie op het vlak van overspannenheid. Vooral na 1960 werd
deze term populair bij huis- en bedrijfsartsen. Komt ook door uitgebreide eerstelijnszorg en
gedetailleerde wetgeving.

1.4 De psychologie van arbeid en gezondheid als praktijkveld
Pas in de laatste 2 decennia van de vorige eeuw is A&G-psychologie tot volle wasdom gekomen en heeft
ondertussen een eigen plaats verworven als praktijkdiscipline. Vervult verschillende taken, waarbij het
meestal om een combinatie gaat:
• Assessment: een wat bredere term dan diagnostiek, gaat om het op systematische en
methodische wijze identificeren van allerlei soorten problemen en mogelijkheden, die zich
voordoen op individueel-, team- en organisatieniveau.
• Individuele begeleiding en behandeling
• Training: kan gaan om het aanleren van individuele vaardigheden of groepsprocessen.
• Advisering
• Onderzoek
Het is onbekend hoeveel A&G-psychologen er momenteel werkzaam zijn in Nederland. Ter indicatie: 1
oktober 2019 ruim 2000 leden Sectie A&O-psychologen, waarvan 120 A&G.

1.5 De psychologie van arbeid en gezondheid als onderzoeksveld
Het onderzoek op het gebied van A&G-psychologie vindt zijn oorsprong in onderzoek naar vermoeidheid
en mentale belasting en in fysiologisch stressonderzoek.
Emil Kraepelin (1856- Voorlopers van het arbeid psychologische belastingsonderzoek -> onderzoek
1926) en Angelo naar aantasting prestatiecapaciteit (3-4u lang sommen maken)
Mosso (1846-1910)
Walter Cannon (1920) Eerste stressexperimenten -> dynamisch aanpassingsmechanisme
'homeostase'
Hans Selye (1907 – GAS: algemene aanpassingssyndroom
1982) 1. Alarmfase
2. Aanpassings- of weerstandfase
3. Uitputtingsfase
Stress: de kracht die op een lichaam wordt uitgeoefend
Strain: het resultaat van die kracht, ofwel de reactie op stress in de vorm van
het GAS.
Richard Lazarus Eerste laboratorium onderzoeken naar psychologische stress.
(1922-2002) Grondlegger van de stress- en coping theorie.
The American soldier Zeer gedetailleerde studie waarin uitvoering aandacht werd besteed aan de
(Stouffer et al. 1949) relatie tussen organisatiekenmerken en het welbevinden van militairen.
Belangerijke les: bij stressreacties van mensen in organisaties moet ook
rekening worden gehouden met sociaalpsychologische processen zoals
sociale vergelijking.
Robert Kahn en Werkstress hangt vooral samen met de wijze waarop sociale rollen in
collega's (jaren '60) arbeidsorganisaties zijn gestructureerd.
Charles de Wolff Introductie Michigan Model: basis voor het eerste Nederlandse onderzoek
(jaren '70) naar werkstress.

, Jaren '90 Onderzoek op het gebied van arbeid en gezondheid kreeg een sterke impuls
doordat er aanzienlijke onderzoek subsidies ter beschikking werden gesteld.
Arbowet (1994) Behoefte aan 'evidence based' gereedschap
Als wetenschapsgebied is de A&G-psychologie deels theoretische en deels praktisch georiënteerd. Er
kunnen vijf verschillende typen A&G-onderzoek worden onderscheiden:
1. Hypothese toetsend onderzoek
2. Beschrijvend onderzoek
3. Ontwerponderzoek
4. Interventieonderzoek
5. Organisatieonderzoek

1.6 De toekomst van de psychologie van arbeid en gezondheid
Dit hoofdstuk heeft laten zien dat het bij A&G-psychologie zowel om kennis als om kunde gaat, om
denken en doen, om theorie en praktijk. Maar bovenal gaat het om de integratie van beide: om een
wetenschappelijk gefundeerde beroepspraktijk en om een beroepsrelevante wetenschapspraktijk. Dat
maakt de A&G-psychologie tot een heel complexe maar tegelijk ook spannende onderneming.

Studietaak 1.2 - Interventiecyclus
Leerdoelen
• Aan de hand van een voorbeeld beschrijven welke rol een psycholoog kan hebben in het onderkennen van
arbeid gerelateerde problemen en de aanpak daarvan – mede uitgaande van de interventiecyclus
• Op basis van de interventiecyclus in een concreet voorbeeld arbeid gerelateerde problemen onderkennen
en advies geven over de aanpak daarvan.

De Interventiecyclus
FASE 1: DE DIAGNOSE -> resulteert in een probleemdefinitie en een programma van eisen en
randvoorwaarden voor de eventuele interventie.
1. De probleemanalyse
'Wat is het probleem?' 'Hoe belangrijk is het?' 'In welke context speelt het?'
2. De gedragsanalyse
'Welke gedragingen hangen samen met het probleem?' 'Wanneer wordt het gedrag vertoond'
3. De determinantenanalyse
'Hoe kan het gewenste gedrag worden bevorderd?' 'Welke determinanten liggen ten grondslag
aan het gedrag en welke van deze zijn vermoedelijk beïnvloedbaar via psychologische
interventie?' 'Welke theoretische uitgangspunten of modellen zijn geschikt?'

FASE 2: DE VOORBEREIDING -> resulteert in een psychologische interventie die klaar is voor gebruik
4. De interventiekeuze
'Is een bestaande interventie effectief gebleken?' 'Kan deze worden toegepast in de huidige
situatie of is er enige aanpassing nodig?'
5. Het ontwikkelen van een interventie
Wanneer er bij stap 4 geen beproefde psychologische interventie beschikbaar is, moet men
binnen de gegeven randvoorwaarden een interventie ontwikkelen.

FASE 3: DE IMPLEMENTATIE -> Twee stappen, de interventie wordt voor de eerste keer uitgevoerd en
hierna wordt gekeken of de interventie gecontinueerd of herhaald wordt.
6. De initiële implementatie
'Op welke wijze kan de interventie het best geïmplementeerd worden?' 'Hoe sluit je bij de
implementatie aan bij de bestaande structuren en netwerken?'

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Direct to-the-point

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.