Geschiedenis
Tot 3.000 v.Chr. Tijd van de jagers en boeren Prehistorie
3.000 v.Chr. – 500 n. Chr. Tijd van Grieken en Romeinen Oudheid
500 – 1000 Tijd van monniken en ridders Vroege Middeleeuwen
1000 – 1500 Tijd van steden en staten Late Middeleeuwen
1500 – 1600 Tijd van ontdekkers en hervormers
1600 – 1700 Tijd van regrenten en vorsten
1700 – 1800 Tijd van pruiken en revoluties
1800 – 1900 Tijd van burgers en stoommachines
1900 – 1945 Tijd van wereldoorlogen en Holocaust
1945 – heden Tijd van televisie en computer
,Een eeuw is een perioden van 100 jaar. De christelijke jaartelling begint bij de geboorte van
Jezus Christus. De eerste eeuw eindigde met het jaar 100. Wij leven nu in de 21ste eeuw, die
eindigt met het jaar 2100. Dus het jaar:
• 311 valt onder de 4e eeuw
• 789 valt onder de 8e eeuw
• 1898 valt onder de 19e eeuw
• 2020 valt onder de 21e eeuw
• 2989 valt onder de 30e eeuw
• 3021 valt onder de 31e eeuw
(tot 3.000 v.C.)
De eerst mensensoorten zijn in Afrika ontstaan. Daar kwamen ongeveer 4,4 miljoen jaar
geleden de eerste mensensoorten voor.
Ruim 1,7 miljoen jaar geleden trok een van deze mensensoorten, de homo habilis (de
handige mens), vanuit Afrika naar Azië en Europa.
In de loop der tijd ontwikkelden zich hieruit een nieuwe mensensoort. In Europa waren dat
de neanderthalers. Zij waren goed aangepast aan het zeer koude klimaat dat toen heerste.
Ongeveer tussen de 50/100 duizend jaar geleden, verliet opnieuw een mensensoort Afrika.
De homo sapiens (de verstandige mens) verspreidde zich uiteindelijk over alle werelddelen,
behalve Antarctica. De homo sapiens kon zich sneller aanpassen aan de veranderende
omstandigheden dan de andere mensensoorten, zoals de neanderthalers. Deze stierven net
als andere mensensoorten uit. De homo sapiens bleef als enige over.
Uit de perioden van jagers- verzamelaars kennen we geen schriftelijke bronnen, maar door
allerlei voorwerpen en overblijfselen uit die periode hebben we wel een beeld van de
mensen die toen leefden. Vuurstenen en werktuigen van botten zijn voorbeelden van
overblijfselen.
De jagers-verzamelaars leefden van de jacht en van het verzamelen van voedsel en waren
daarom afhankelijk van de natuur. Ze volgden het wild en hadden een nomadisch bestaan.
Hun kunstuitingen bestonden uit kleine beeldjes en grotschilderingen.
Nomaden zijn herdersvolken, deze hebben geen vaste woonplaats.
Een toendra is een gebied zonder hoge plantengroei grenzend
aan een poolgebied. Het toendraklimaat is koud en droog,
waar de temperatuur in de korte zomer niet boven de tien
graden komt. Het woord tündra is genitief van tundar
“boomloze steppe”.
Daardoor ontstaat de toendra: een boomloos gebied met mossen, grassen en
dwergstruiken. Aan het eind van de ijstijd rond 10.000 v.C., was West-Europa voor een groot
2
,deel een toendragebied. Op de toendra’s werd jacht gemaakt op mammoeten en
rendieren.
Het leven van de eerste bewoners van Europa werd vooral bepaald door de ijstijden: koude
perioden die werden afgewisseld door minder koude perioden.
In ons land trokken van 12.000 tot 8.000 v.C. rendierjagers (nomaden) door het land. Dat
waren mensen die leefden van de jacht op rendieren. Vanaf 8.000 v.C. werd het warmer in
ons land en trokken de rendieren en de rendierjagers naar het noorden.
Het vlees, de huid en de botten van de gedode dieren werden gebruikt als voedsel, kleding,
tenten en gereedschap. Verder maakten ze ook gereedschappen van botten en hout. Er zijn
geen woningen gevonden, archeologen nemen aan dat de rendierjagers in tenten woonden
die gemaakt waren van rendierhuiden.
De eerste landbouw ontstond in het Midden-Oosten. De overgang van jagen-verzamelen
naar akkerbouw en veeteelt deed zich het eerst voor omstreeks 7.000 v.C. In plaats van
rond te trekken, vestigden mensen zich nu op een plek. Vanuit het Midden- Oosten
verspreidde de landbouw zich over Europa.
De agrarische revolutie is de overgang van jagen-verzamelen naar landbouw,
vanaf 9.000 v.C., bracht veel verandering. Daarom wordt er gesproken over een revolutie. Er
ontstond een complexe samenleving en er werden veel nieuwe technieken ontwikkeld.
Agrarische geschiedenis of landbouwgeschiedenis.
De eerste agrarische samenleving boven de grote rivieren was die van de hunebedbouwers.
Zij behoorden tot de Trechterbekercultuur, genoemd naar hun aardewerk. De belangrijkste
sporen van deze cultuur zijn de overblijfselen van hun graven, de hunebedden die we vooral
vinden in de provincie Drenthe.
De hunebedden zijn gemaakt van grote stenen die tijdens de ijstijd vanuit Scandinavië door
het ijs werden aangevoerd.
Van mensen uit de prehistorie weten we dat ze geloofden in een leven na de dood vondsten
van grafgiften in de graven uit die tijd.
In het Midden- Oosten was het eerste schrift op kleitabletten ontwikkeld. Daarmee kwam in
het Midden-Oosten een einde aan de prehistorie.
De bandkeramiekcultuur waren de eerste boeren Midden- en West-Europa rond 5.300 v.C.,
legden akkers aan de vruchtbare lössgrond. Zij vestigde zich ook in Zuid- Limburg. Zij
maakten aardewerk met een opvallende bandversiering.
De trechterbekercultuur was een volk van boeren dat rond 3.000 v.C. hunebedden bouwde.
Zij gaven aardewerk in de vorm van trechters aan de doden mee.
Rond het jaar 10.000 v.C. kwamen de Rendierjagers.
Rond het jaar 5.000 v.C. kwamen de Bandkeramiekers.
Rond het jaar 3.000 v.C. kwamen de Hunebedbouwers.
Rond het jaar 50 kwamen de Romeinen.
3
, (3.000 v.C. tot 500 n.C.)
De Grieks-Romeinse cultuur wordt de heersende cultuur in de landen aan de Middellandse
Zee en in Europa genoemd.
In vele landen die de Romeinen veroverd hebben, staan nu nog restanten van gebouwen uit
de Grieks-Romeinse cultuur, zoals aquaducten, villa’s, badhuizen met heteluchtverwarming,
amfitheaters (waar gladiatorengevechten gehouden werden), triomfbogen, theaters en
tempels. Ook zijn uit die tijd kunstwerken bewaard gebleven, zoals beeldhouwwerken en
mozaïekvloeren. De Romeinen geloofden in vele goden die zij in tempels vereerden.
Slavernij was een belangrijk onderdeel van de Romeinse samenleving.
Door veroveringen groeide het dorpje Rome uit tot een machtig wereldrijk dat onder
andere de hele Middellandse Zee omvatte. (circa 750 v.C. tot circa 400 n.C.)
Julius Caesar speelde hierin met zijn verovering van Gallië een belangrijke rol.
In alle landen die door de Romeinen bezet werden, vierden ze hun wetten en bestuur in.
De invloed van de Romeinse cultuur op niet-Romeinse volken wordt Romanisatie genoemd,
bijvoorbeeld de kennismaking met het Romeinse geloof, geld, schrift en glaswerk.
In onze steken werd het schrift geïntroduceerd door de Romeinen omstreeks 50 v.C. Door
deze geschreven bronnen kwam er een einde aan de prehistorie in de Lage Landen.
De agrarische cultuur van de Germanen veranderde langzaam in een agrarische- stedelijke
cultuur. Germanen zijn verzamelingen van verschillende volken in de romeinse tijd.
In Palestina ontstond het christendom op basis van de boodschap van Jezus, die in de Bijbel
is opgenomen. Jezus werd in ongeveer 30 n.C. door de Romeinen gekruisigd. Na zijn kruising
verspreidde het christendom zich over het Romeinse Rijk. De Romeinen vervolgden de
christenen, omdat de christenen de keizer niet als god wilden vereren.
In de vierde eeuw na Christus (301 n.C tot 400 n.C.) werd het christendom in het Romeinse
Rijk toegestaan door kiezer Constantijn.
De noordelijke grens van het Romeinse Rijk werd
gevormd door de Rijn en de Donau.
Die grens van de Romeinse Rijk werd de Limes
genoemd.
Bovendien werd er een goed wegennet in het rijk
aangelegd om legers te kunnen verplaatsen. De
Romeinen werkten vaak samen met de plaatselijke
bevolking. In de Lage Landen waren dat de onder meer
de Bataven.
4
, In het Romeinse Rijk werden veel zaken overgenomen uit het Griekse cultuur, zoals religie,
wetenschap en bouwstijlen. Hierdoor kunnen we spreken van een Grieks-Romeinse cultuur.
Het huidige Nederland lag precies op de grens van het Romeinse Rijk, omdat de Rijn een
grensrivier was geworden.
Het centrum van het Romeinse Rijk
was de stad Rome. Deze was rond
750 v.C. uit enkele nederzettingen
ontstaan.
Rond 270 v.C. was geheel Italië
veroverd. Vervolgens werd het hele
Middellandse Zeegebied tot één
rijk samengevoegd.
Later trokken de Romeinen verder
naar het noordwesten van Europa.
Zo kwamen ze rond 50 v.C. in de
Lage Landen terecht. In deze tijd
werden de Romeinse leger geleid
door de legeraanvoerder en proconsul Julius Caesar. Zijn opvolger werd de eerste keizer van
het Romeinse Rijk: Caesar Augustus.
Het rijk had in die tijden natuurlijke grenzen. In het zuiden lag de Sahara, in het noorden
lagen de rivieren de Rijn en de Donau. In het westen lag de oceaan en in het oosten lagen
gebergten zoals de Kaukasus.
Op plaatsen waar geen natuurlijke grenzen waren, bouwden de Romeinen muren. Dat
gebeurde op de grens van Engeland en Schatland en in het gebied tussen de Rijn en de
Donau.
Soldaten gebruikten wapens die gemaakt werden door
ambachtslieden. Een geslaagde verovering had als voordeel dat
niet alleen vruchtbare grond werd veroverd, maar ook slaven. De
bevolking van het veroverde gebied werd als slaaf op het land aan
het werk gezet. Zij vormden een kwart van de totale bevolking.
Beslissingen in de Romeinse Rijk werd georganiseerd en geleid
door ambtenaren en bestuurders. Deze werden op hun beurt
geleid door de koning. Om al deze mensen te kunnen voeden,
werden belastingen geheven op de verbouwde producten en het
vee. Belastingambtenaren gingen hiervoor een administratie
bijhouden. Dit leidde tot het ontstaan van het eerste schrift.
Dat bestond uit kleitabletten met een tekening van een geit,
schaap of graan. Later ontwikkelde hieruit het spijkerschrift. Koningen die duidelijke regels
binnen hun staat wilden vastleggen, stelden de eerste geschreven wetten op. Langs de
wegen stonden mijlpalen, die als wegwijzer werden gebruikt.
5
