Samenvatting van Biologie Hoofdstuk 5 Transport,
Methode: Biologie voor jou (5e editie),
5b HAVO
Jullie mogen mij altijd vragen stellen over mijn samenvattingen, powerpoints, bundels en/of mijn oefenvragen. Mail me dan even naar
Succes met leren en met je toets!
De cellen in je lichaam hebben voortdurend zuurstof nodig. Je hart zorgt ervoor dat
het bloed stroomt en stoffen transporteert in je lichaam. Als de bloedsomloop stopt,
zoals bij een hartstilstand, ontstaat een levensgevaarlijke situatie. Vaak staat bij een
hartstilstand het hart helemaal niet stil. De kamer van het hart kunnen snel en
ongecoördineerd trillen (kamerfibrilleren). Het hart pompt dan niet meer effectief en
de bloedstroom komt tot stilstand. Zo komt er nergens meer zuurstof aan en raakt het
slachtoffer binnen enkele seconden bewusteloos. De normale ademhaling valt weg
en de huid wordt bleker of zelfs blauwachtig. Na 4 tot 6 minuten raken hersencellen
onherstelbaar beschadigd. Daarna lopen ook andere organen schade op.
De bloedsomloop
Bij eencellige organismen en bij dieren die uit enkele cellagen zijn opgebouwd, vindt
transport van stoffen plaats over kleine afstanden. Het transport vindt plaats door
diffusie. Alleen bij korte afstanden is het transport door diffusie groot genoeg om alle
cellen van zuurstof te voorzien. Bij grotere afstanden in grotere organismen, is alleen
transport door diffusie niet toereikend. Deze dieren hebben dan ook een speciaal
transportmechanismen nodig, zoals een bloedsomloop. Bij een bloedsomloop vindt
transport plaats door bloed dat door het lichaam stroomt. De kracht hiervoor wordt
geleverd door een hart. Het hart pompt het bloed door bloedvaten. Zo worden de
stoffen sneller naar de cellen gebracht dan door diffusie. Het kan ook een andere
functie hebben. Bijvoorbeeld warmte verdelen over het gehele lichaam. De
bloedsomloop zorgt voor een homogeen (gelijkmatig) en constant intern milieu.
Het speelt ook een rol bij de afweer tegen onder andere ziekteverwekkers.
Circulatiesystemen
Gedurende de evolutie zijn verschillende circulatiesystemen ontstaan die passen bij
de bouw en de leefwijze van het dier. Geleedpotigen zoals een sprinkhaan en
krabben hebben een open systeem en een buisvormig hart dat de lichaamsvloeistof
(hemolymfe) rond de organen laat bewegen. Bij sommige diersoorten vind je
meerdere harten. Regenwormen hebben een buisvormig hart met meerdere
hulpharten. Inktvissen hebben een gewoon hart en twee kieuwharten. Ze hebben
beide een gesloten bloedsomloop. Daarbij is het bloed in bloedvaten gescheiden van
de lichaamsvloeistof. Het transport van stoffen kan effectiever en over grotere
afstanden plaatsvinden dan bij een open bloedsomloop.
Vissen hebben een enkelvoudige bloedsomloop. Per omloop stroomt het bloed 1
keer door het hart. Het hart van een mens bestaat uit 2 helften, een linker- en een
rechterharthelft. De rechterharthelft pompt het bloed naar de longen. Vanuit de
longen gaat het bloed naar de linkerhelft. Dat is de kleine bloedsomloop. Daarbij
neemt het bloed zuurstof op en geeft het koolstofdioxide af. De linkerhelft pompt het
bloed heel het lichaam door. Het bloed stroomt door alle organen. Vanuit deze
organen gaat het bloed weer terug naar de rechterharthelft. Dat heet de grote
bloedsomloop. Hierbij wordt zuurstof en voedingsstoffen afgegeven aan de cellen
en koolstofdioxide en afvalstoffen opgenomen in het bloed.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper samenvattingenstuviac. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
