Hoofdstuk 1. Een inleiding op
praktijkonderzoek
1.1 Een positiebepaling van praktijkonderzoek
Onderzoek doen is nauw verbonden met leren en ontwikkelen en ligt aan de basis van ons bestaan.
In ons leven zijn we voortdurend bezig vragen te stellen, waarnemingen en ervaringen te
verzamelen, verbindingen te leggen, te reflecteren op ons eigen handelen en ideeën uit te wisselen.
Onderzoek doe je als je iets nieuws te weten wilt komen Je hebt vragen over een verschijnsel, maar
nog geen antwoorden. Als je bewust via een bepaalde systematiek antwoord probeert te krijgen op
je vragen, heet dat intentioneel leren.
Het belang van een onderzoekende beroepshouding:
Professionals werkzaam in de zorg- en welzijnssector hebben te maken met een voortdurend
veranderende beroepsomgeving. Hiermee doelen we onder meer op veranderende hulpvragen en
behoeften van cliënten. Fusies of afsplitsingen binnen of tussen organisaties; nieuwe regelgeving en
handelingsprotocollen; veranderingen in de cliënt populatie; toenemende maatschappelijke
verantwoordelijkheid op gebied van zorg en welzijn enzovoorts. Losse en Nahuis (2015) hebben de
veelheid aan kenmerken geclusterd in 3 dimensies:
1. De open houding: de professional staat open voor nieuwe indrukken, is bereid tot
perspectiefwisseling, wil begrijpen en wil delen.
2. De kritische houding: de professional wil nagaan of iets klopt, wil onderbouwen en wil
verantwoorden.
3. De creatieve houding: de professional is gericht op vernieuwing en wil voortbouwen en
toevoegen.
Wat is onderzoek?
Onderzoek is een zoekproces gebaseerd op denken, intuitie en creativiteit, waarin op een
systematische manier gegeven worden verkregen, gebruikt en geanalyseerd, met als doel kennis te
verzamelen (Migchelbrink).
Hoofddoelen van een onderzoek:
1. Theorievorming en theorietoetsing: Je wilt theorieën ontwikkelen of toetsen. Het
onderzoek levert kennis op die generaliseerbaar is.
2. Toepassing van kennis om generieke problemen op te lossen: Je wilt kennis toepasbaar
maken in een brede beroepscontext. Het onderzoek levert oplossingen op voor generieke
problemen.
3. Begrijpen en verbeteren van de eigen praktijk: Je wilt op zoek gaan naar antwoorden op
vragen in een specifieke beroepssituatie met als doel deze situatie beter te begrijpen en
waar nodig te verbeteren. Het onderzoek levert kennis op die in eerste instantie alleen van
toepassing is op de specifieke beroepscontext waarin het onderzoek is uitgevoerd.
Als het hoofdaccent ligt op theorievorming en theorietoetsing dan wordt gesproken van
fundamenteel onderzoek. Ligt het hoofdaccent op verbetering van de praktijk dan wordt er
gesproken van praktijkonderzoek.
,Onderzoeksbenaderingen
Onderzoeksbenadering: de verschillende opvattingen over wat goed onderzoek is.
1. Positivistische onderzoeksbenadering: kennis is gebaseerd op dat wat direct waarneembaar
is; er is een bestaande werkelijkheid. Hieruit volgt dat deze werkelijkheid beschreven kan
worden aan de hand van algemene wetmatigheden. Denk bijvoorbeeld aan de duur van een
behandeling, de inrichting van ruimtes, methodieken die gehanteerd worden etc.
Onderzoeksresultaten zijn hierdoor eenvoudiger generaliseerbaar naar andere contexten.
2. Constructivistische of interpretatieve onderzoeksbenadering: volgens deze benadering
bestaat er niet een juiste visie op de werkelijkheid, maar kunnen er meerdere interpretaties
van de werkelijkheid naast elkaar bestaan. Elke situatie is anders en levert andere
interpretaties op. De onderzoeksresultaten van de ene beroepspraktijk kun je daarom niet
zomaar vertalen naar een andere beroepspraktijk.
3. De kritisch-emancipatorische onderzoeksbenadering: deze benadering is gebaseerd op de
opvattingen dat kennis niet waardevrij is en dat deze bepaald wordt door de mensen met de
macht. Volgens deze benadering moet onderzoek bijdragen aan processen die emancipatie
van bepaalde groepen bevorderen en mensen in staat stellen hun eigen omgeving te
veranderen. In deze benadering staat de dialoog centraal, is er veel aandacht voor het
perspectief van de belanghebbenden zelf en worden bestaande structuren ter discussie
gesteld.
Praktijkonderzoek in relatie tot evidence-based practice en practice based evidence
Evidence-based practice (EBP): gaat over het zorgvuldig gebruikmaken van het huidige, beste
bewijsmateriaal om beslissingen te nemen met individuele cliënten om de zorg- en/of
dienstverlening te verbeteren. Beschikbare evidence wordt gecombineerd met de individuele kennis
en ervaringen van de professional en de wensen en voorkeuren van de cliënt.
Practice-based evidence (PBE): gaat uit van het idee dat kennis over het handelen van een
professional ontstaat in de specifieke context van de beroepspraktijk en dat die kennis evolueert
door de interactie tussen de personen die in deze context een belangrijke rol spelen. PBE richt zich
op de daadwerkelijke praktijk en zet professionals aan tot het expliciteren van die praktijk en de
door hen waargenomen effecten
Verschil tussen EBP en PBE is dat evidence bij EBP onder wetenschappelijke condities verkregen
wordt en dan vertaald worden naar de praktijk, terwijl bij PBE evidence onder realistische condities
verkregen wordt en dan eventueel in een volgende stap verder onderzocht kan worden.
Bij praktijkonderzoek ligt het accent op de verwerving van PBE.
Een definitie van praktijkonderzoek
Praktijkonderzoek in zorg en welzijn is onderzoek dat wordt uitgevoerd door zorg- en
dienstverleners, waarbij op systematische wijze in interactie met de omgeving antwoorden
verkregen worden op vragen die ontstaan in de eigen beroepspraktijk en gericht zijn op verbetering
van deze praktijk.
2 vormen van praktijkonderzoek:
1. Kennisgericht praktijkonderzoek: betreft praktijkonderzoek waarbij je indirect werkt aan
verbetering van je eigen beroepspraktijk door je grondig te verdiepen in een
praktijkprobleem.
2. Ontwerponderzoek: betreft praktijkonderzoek waarbij je direct werkt aan verbetering van je
eigen beroepspraktijk door je te verdiepen in zowel het praktijkprobleem als de oplossing
, ervan om op basis daarvan een ontwerp te maken en dit doelgericht te testen en in te
voeren.
Praktijkonderzoek in relatie tot het methodisch handelen
Praktijkonderzoek kan fungeren als methodiek voor leren en praktijkverbetering.
3 competentiesegmenten:
Segment 1: werken met/voor cliënten. Het gaat hier om de deskundigheid op het gebied van
begeleiding, behandeling en/of dienstverlening die je als professional dient te bezitten.
Segment 2: werken in en vanuit een arbeidsomgeving. Het gaat om de vaardigheden die
nodig zijn om goed te kunnen functioneren in de organisatie in je rol als collega, teamlid,
samenwerkingspartnet etc.
Segment 3: werken aan professionaliteit en professionalisering. Dit segment omvat de
verantwoordelijkheid voor het onderhouden van je beroepscompetenties en de
ontwikkeling van je beroep in het geheel.
1.2 De kernactiviteiten van praktijkonderzoek
1. Oriënteren: Je probeert in beeld te brengen welke praktijkproblemen of vragen er zijn.
Bekijk het probleem van zoveel mogelijk kanten zonder je gelijk te richten.
2. Richten: In deze fase zoom je in en baken je het probleem af om te komen tot een duidelijke
hoofdvraag voor je onderzoek. De opbrengsten hiervan zijn een beschrijving van het doel
van het onderzoek en de onderzoeksvraag, al dan niet uitgewerkt in deelvragen.
3. Plannen: Je maakt keuzes wat betreft de vormgeving van je onderzoeksproces. Je denkt na
over de volgorde, de duur en het tijdstip van je onderzoeksactiviteiten en de ondersteuning
uit. die je nodig hebt om zo goed mogelijk antwoord te kunnen geven op de hoofdvraag.
4. Verzamelen: Tijdens deze activiteit voer je de geplande onderzoeksactiviteiten uit. Je
verzamelt data die je nodig hebt om de vraag te kunnen beantwoorden. Je maakt gebruik
van instrumenten als een vragenlijst, een kijkkader of een interviewleidraad.
5. Analyseren en concluderen: Bij deze kernactiviteit gaat het erom de verzamelde data te
analyseren.
6. Ontwerpen: Voer je alleen uit bij een ontwerpvraag.
7. Rapporteren en presenteren: Het laatste deel van je onderzoek betreft de kernactiviteit
rapporteren en presenteren. Eigenlijk ben je hier het hele onderzoek lang mee bezig. Door
een praktijkonderzoek in gang te zetten zorg je voor veranderingen in de organisatie. Het
gaat om veranderingen in denkbeelden, materialen of handelen van jezelf of collega’s. Door
belanghebbenden intensief bij je onderzoek te betrekken, bereik je dat veranderingen ook
daadwerkelijk beklijven in denken en handelen van mensen in de werksituatie.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jemmaheather25. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.