De anatomie van de hersenen.
Het zenuwstelsel kan op verschillende manieren onderverdeeld worden. Anatomisch onderscheidt men het centrale en het
perifere zenuwstelsel. Het centrale zenuwstelsel bestaat uit hersenen en ruggenmerg, en is gelegen binnen de schedel en
het wervelkanaal. Het perifere zenuwstelsel vormt de verbinding tussen het centrale zenuwstelsel en perifere structuren
(spieren en sensoren). Aan het ruggenmerg ontspringen links en rechts 31 voor- en achterwortels die zich samenvoegen tot
de spinale wortels. De zenuwvezels uit de spinale wortels kunnen zich herverdelen in een plexus, uit de plexus komen de
perifere zenuwen voort.
Een tweede indeling betreft de geleidingsrichting. Afferente vezelf vervoeren prikkels naar ruggenmerg of hersenen. Binnen
het ruggenmerg spreekt men ook wel van ascenderende (opstijgende) systemen (banen). Efferente vezels geleiden prikkels
van hersenen of ruggenmerg naar de spieren (en klieren).
Binnen het ruggenmerg zijn dit de descenderende systemen
(banen). Afferente vezels hebben vaak een sensorische,
efferente vaak een motorische functie.
De hemisferen bestaan elk uit 4 lobben:
De lobus frontalis, de lobus temporalis, de lobus parietalis
en de lobus occipitalis. Het buitenoppervlak wordt gevormd
door de sterk geplooide hersenschors. De plooiing vormen
de gyri (windingen) en sulci (groeven). De sulcus centralis
vormt de grens tussen de lobus parietalis en frontalis; de
sulcus lateralis vormt de grens tussen de lobus frontalis en
parietalis enerzijds en de lobus temporalis anderzijds.
- Frontalis (vooraan)
De frontale kwabben spelen een rol bij het aansturen van
willekeurige bewegingen. Ook zijn ze betrokken bij veel
mentale functies, zoals impulsbeheersing,
beoordelingsvermogen, probleemoplossing, planning, sociaal
gedrag, taal en geheugen.
- Temporalis (onder/zijkant)
Ze behoren tot het telencephalon.
Functie: De temporale kwabben zijn betrokken bij het gehoor, het
verbale geheugen en de taalfuncties, en ook bij visuele
herkenning.
- Occipitaal (achterzijde)
Het verwerken van visuele informatie.
- Parietaal (zijkant)
De pariëtale kwabben spelen een rol bij het integreren van de
zintuiglijke informatie en bij het ruimtelijk denken.
De cerebrale cortex (telencephalon)
De functie van de tertiaire schorsgebieden van het CZS:
Betekenis geven aan gebeurtenissen binnen de context waarin
deze zich afspelen.
- Sensomotorische (somatosensorische) cortex
Hier vindt de verwering van somatische informatie plaats. Somatische
informatie is informatie van je lichaam: proprioceptie, vitale
sensibiliteit (tast, temperatuur, pijn).
De sensomotorische cortex ligt voorin de parietale kwab, net achter
de sulcus centralis. (postcentral gyrus)
- Motorische cortex.
De functie van de motorische cortex is de planning, controle en
uitvoering van vrijwillige bewegingen.
Deze ligt achterin de frontale kwab, net voor de sulcus centralis.
(precentral gyrus)
- Pre motorische cortex
Dit ligt anterior ten opzichte van de primaire motorische cortex.
Hierin liggen de aangeleerde bewegingen vast, zoals het typen op je
toetsenbord of het bespelen van een instrument.
- Het gebied van Broca
, Ook het wel het motorische spraakcentrum. Het gebied van Broca
bevindt zich in de linker frontale kwab. Een beschadiging aan dit gebied
kan een motorische afasie betekenen. Hierbij is het taalbegrip in orde,
maar het uitdrukken van woorden gaan moeilijker, langzaam of
helemaal niet.
- Het gebied van Wernicke
Ook wel het sensorische spraakcentrum. Het gebied van Wernicke
bevindt zich in de linker temporale kwab. Een beschadiging aan het
gebied van Wernicke kan zich uiten als dyslexie of sensorische afasie.
Mensen met een sensorische afasie begrijpen niet wat er gezegd wordt.
De patiënt kan prima praten maar vaak in lange zinnen zonder enige
betekenis.
- De basale ganglia
In het binnenste van de hemisferen liggen de basale kernen (ook wel
basale ganglia)
- Nucleus caudatus en het putamen samen het striatum
- Nucleus accumbens
- Globus pallidus
- Nucleus subthalamicus
- Substantia nigra
De basale kernen behoren tot het paleo niveau. Ze functioneren in
een onlosmakelijke samenhang met andere gebieden (o.m. met
cerebellum, hersenschors, formatio reticularis en limbisch systeem).
Functies:
- Zelfgeïnitieerde bewegingen, (spontane) bewegingen, dat
wil zeggen bewegingen die niet worden uitgelokt door
externe stimuli.
- Procedureel leren en de vorming van routines: het
automatisch verrichten van aangeleerde handelingen. Het
gaat dan vooral om vaste, veelvoorkomende
bewegingsreeksen zoals autorijden.
- Basale kernen zijn essentieel voor de uitvoering van aangeleerde handelingen. Ze stemmen de
commandosignalen op een of andere manier af op de heersende situatie of context. Hierdoor is grote flexibiliteit
van de motoriek mogelijk.
- Via invloed op de andere hersenstamcentra speelt het een rol bij de integratie van houding en beweging.
- Nucleus caudatus speelt mogelijk een rol bij ruimtelijke oriëntatie en oogbewegingen.
- De basale kernen controleren of de corticale opdrachtsignalen in overeenstemming zijn met de biologische
behoefte. Iemand die honger heeft gedraagt zich anders dan iemand die bang is.
- Limbisch systeem en basale kernsen werken functioneel samen. Men kan het limbische systeem beschouwen als
de neurale structuur die het tot stand komen van een emotie mogelijk maakt, bijvoorbeeld schrik bij een
plotseling opdoemende vrachtwagen (afferente functie). De basale kernen kan men dan beschouwen al het
efferente gedeelte: de expressie van emotie: kreet slaken, lachen, huilen gebaren en misschien zelfs emotionele
taal.
- De basale kernen zijn ook betrokken bij niet-motorische functies, o.a. pijn, cognitieve functies (o.a. aandacht),
alsook bij bepaalde psychiatrische stoornissen (schizofrenie)
Het diencephalon bestaat uit drie structuren: de thalamus, de hypothalamus en de epithalamus. Deze drie grijze stof
structuren omvatten het derde ventrikel.
- De thalamus:
Hier wordt bepaald of signalen moeten worden doorgegeven naar hersengebieden, en zo ja, naar welke. De thalamus
ontvangt informatie uit verschillende delen van de hersenen, niet alleen uit het ruggenmerg.
- De hypothalamus (hypo = onder de thalamus)
Deze structuur ligt “op” de hersenstam. De functies van de hypothalamus zijn vooral visceraal en hebben te maken met de
homeostase.
1. Controleert het autonome zenuwstelsel
2. Emotionele reacties. De hypothalamus ligt in het centrum van het limbisch systeem.
3. Regulatie lichaamstemperatuur
4.Reguleert honger- en dorstgevoel, waterbalans
5. Reguleert slaap/waak cyclus
6. Endocriene functie (inhiberen en vrijlaten hormonen)
