Informatiemanagement
1.1 De rol van informatiesystemen in het huidige internationale ondernemen
In de mondiale economie is het niet langer ‘business as usual’. Onder invloed van
informatiesystemen en -technologieën ondergaat de internationale zakenwereld een
diepgaande verandering.
1.1.1 De invloed van informatiesystemen op het ondernemen
Technologische veranderingen en nieuwe innovatieve bedrijfsmodellen hebben het sociale
leven en de bedrijfspraktijk getransformeerd.
Bedrijven gebruiken informatietechnologie om de snel veranderende behoefte van de klant
aan te voelen en hierop in te spelen, voorraden tot de laagste mogelijke niveaus te
reduceren en hogere niveaus van operationele efficiëntie te realiseren.
1.1.2 Nieuwe ontwikkelingen in bedrijfsinformatiesystemen
De volgende vijf veranderingen zijn van groot belang:
- IT-innovaties: een voortdurende stroom van innovaties op het gebied van
informatietechnologie zet de traditionele zakenwereld op zijn kop. Deze innovaties stellen
ondernemers in staat om nieuwe producten en diensten te creëren, nieuwe
businessmodellen te ontwikkelen en de dagelijks bedrijfsvoering te transformeren.
- Nieuwe businessmodellen: bijv netflix, amazon en itunes
- Uitbreiding e-commerce: heeft invloed op de manier waarop bedrijven hun producten en
diensten uitwerken, produceren en aanleveren.
- Managementveranderingen: het bedrijfsmanagement is veranderd: dankzij nieuwe
technologie kan binnen enkele seconden de vragen van managers beantwoord worden.
- Veranderingen in bedrijven en organisaties: nieuwe snelgroeiende 21 ste-eeuwse bedrijven
leggen minder de nadruk op hiërarchie en structuur en meer nadruk op medewerkers, die
samen met anderen in teamverband meerdere rollen en taken op zich kunnen nemen.
1.1.3 Globaliseringsproblemen en kansen: een platte wereld
Internet en wereldwijde communicatie hebben de economische en culturele voordelen van
de ontwikkelde landen sterk gereduceerd. Het uitgroeien van internet tot een volwassen
internationaal communicatiesysteem heeft de kosten van opereren en zakendoen op
wereldniveau drastisch teruggebracht.
Outsourcing kan de ontwikkeling van nieuwe systemen wereldwijd in een stroomversnelling
hebben gebracht.
1.1.4 De opkomst van de digitale onderneming
De digitale onderneming is een onderneming waarbij alle bedrijfsrelaties van enige
betekenis met klanten, leveranciers en medewerkers op digitale wijze worden mogelijk
gemaakt en tot stand worden gebracht.
Bedrijfsprocessen verwijzen naar de reeks logisch verwante taken en werkwijzen die
organisaties in de loop der tijd ontwikkelen om specifieke bedrijfsresultaten te produceren,
en naar de unieke manier waarop deze activiteiten zijn georganiseerd en gecoördineerd zijn.
1.1.5 Strategische bedrijfsdoelstellingen van informatiesystemen
Informatiesystemen zijn essentieel voor de dagelijkse bedrijfsvoering en het bereiken van
strategische bedrijfsdoelstellingen in de meeste ontwikkelde landen en het realiseren
strategische bedrijfsdoelstellingen. In veel sectoren is overleven zonder een uitgebreid
netwerk van informatiesystemen ondenkbaar.
Er is sprake van een toenemende onderlinge afhankelijkheid tussen het vermogen van een
onderneming om informatietechnologie te gebruiken en haar vermogen om
bedrijfsstrategieën te implementeren en bedrijfsdoelen te bereiken.
1
,Ondernemingen investeren fors in informatiesystemen om zes bedrijfsdoelstellingen te
bereiken: operationeel excelleren, nieuwe producten/ diensten/ bedrijfsmodellen te
ontwikkelen, band tussen klant en leverancier te verbeteren, besluitvorming verbeteren,
concurrentievoordeel bereiken, en overleven.
- operationeel excelleren: bedrijven trachten voortdurend de efficiëntie van hun operaties te
verbeteren om een hogere winstgevendheid te bereiken. Informatiesystemen kunnen hier
enorm bij ondersteunen.
- nieuwe producten, diensten en bedrijfsmodellen ontwikkelen: Informatiesystemen
ondersteunen bedrijven bij het creëren van nieuwe producten en diensten, evenals voor het
ontwikkelen van geheel nieuwe bedrijfsmodellen. Een bedrijfsmodel beschrijft hoe een
bedrijf een product produceert, levert en verkoopt om waarde te creëren.
- band tussen klant en leverancier verbeteren: het werkelijk kennen van klanten en
leveranciers is een belangrijk punt voor de winstgevendheid van een organisatie.
- verbeterde besluitvorming: informatiesystemen hebben managers in staat gesteld om bij
het nemen van beslissingen gebruik te maken van realtime gegevens.
- Concurrentievoordeel: goed omgaan met informatiesystemen kan leiden tot voordeel.
- Overleven: informatiesystemen zijn de basisvoorzieningen voor het zakendoen.
1.2 Perspectieven op inforamtiesystemen
Informatietechnologie (IT) bestaat uit alle hardware en software die een onderneming nodig
heeft om zijn bedrijfsdoelstellingen te realiseren.
1.2.1 Wat is een informatiesysteem?
Een informatiesysteem kan worden gedefinieerd als een set aan elkaar gerelateerde
componenten die informatie verzamelen, verwerken, opslaan en verspreiden ter
ondersteuning van besluitvorming, coördinatie en controle binnen een organisatie.
Informatiesystemen bevatten informatie over werknemers, faciliteiten en bedrijfsmiddelen
binnen de organisatie of in de omgeving daarvan. Met informatie bedoelen we gegevens die
in een vorm zijn gegoten die voor mensen begrijpelijk en bruikbaar is. Gegevens
vertegenwoordigen gebeurtenissen die plaatsvinden binnen organisaties of in de fysieke
omgeving, voordat ze worden georganiseerd en geordend in een vorm die mensen kunnen
begrijpen en gebruiken.
Er zijn drie basisactiviteiten binnen een informatiesysteem die samen de informatie
produceren die organisaties nodig hebben voor het nemen van beslissingen, het controleren
van het werk, het analyseren van problemen en het maken van nieuwe producten of
diensten. Input is het verzamelen van onbewerkte gegevens binnen de organisatie of de
externe omgeving. Verwerking giet deze input in een betekenisvolle vorm. Deze output geeft
de verwerkte informatie door aan mensen die deze informatie zullen gebruiken of aan de
activiteiten waarvoor de informatie nodig is. Informatiesystemen systemen vereisen ook
feedback: output die wordt teruggegeven aan de leden van de organisatie die de input
kunnen evalueren of corrigeren.
1.2.2 Bouwstenen van informatiesystemen
Om informatiesystemen te gebruiken, moet een manager alle dimensies begrijpen met
betrekking tot de organisatie, het management en de informatietechnologie van systemen,
en de invloed die deze dimensies hebben op het bieden van oplossingen voor uitdagingen en
problemen in de bedrijfsomgeving. We omschrijven dit bredere begrip van
informatiesystemen als kennis van informatiesystemen. Dat naast kennis van de techniek
ook kennis van management en organisatie van systemen omvat.
2
,Bij Computerkennis richt men zich daarentegen primair op kennis van de
informatietechnologie.
Het veld van bedrijfsinformatiesystemen probeert deze bredere kennis van
informatiesystemen te bewerkstelligen. De volgende bouwstenen van een
informatiesysteem zijn:
- Organisaties: informatiesystemen zijn een integraal onderdeel van organisaties. Het hoger
management neemt strategische beslissingen. Het middenmanagement voert de
programma’s en plannen van het hoger management uit. Het operationeel management is
verantwoordelijk voor het besturen van de dagelijkse activiteiten. Kenniswerkers, zoals
technici, wetenschappers en architecten, ontwerpen producten of diensten en creëren
nieuwe kennis voor de onderneming, terwijl gegevensverwerkers, zoals
managementassistenten, assisteren bij de planning en communicatie op alle niveaus van de
onderneming. Productie- en servicewerkers verzorgen de feitelijke productie van het product
of leveren de dienst.
Elke organisatie heeft een unieke cultuur of een fundamentele set overtuigingen, waarden
en manieren waarop dingen worden gedaan, die door de meeste mensen wordt
geaccepteerd.
- Management: het is de taak van het management om de vele situaties waar organisaties
mee te maken krijgen in goede banen te leiden, beslissingen te nemen en actieplannen voor
het oplossen van organisatorische problemen op te stellen.
- Informatietechnologie: is een van de vele hulpmiddelen die managers gebruiken om met
veranderingen om te gaan. Computerhardware is de fysieke apparatuur voor input-,
verwerkings- en outputactiviteiten in een informatiesysteem. Computersoftware is de
verzamelnaam voor de gedetailleerd geprogrammeerde instructies die de
hardwarecomponenten in een informatiesysteem controleren en coördineren.
Datamanagementtechnologie bestaat uit de software die de organisatie van deze gegevens
op de fysieke opslagmedia beheert. Netwerk- en telecommunicatietechnologie, die bestaat
uit zowel fysieke apparatuur als software, koppelt de verschillende hardware-elementen aan
elkaar en verstuurt gegevens van de ene fysieke locatie naar de andere. Een netwerk koppelt
twee of meer computers aan elkaar om data of hardware, zoals een printer, te delen en uit
te wisselen. Het grootste en meest gebruikte netwerk ter wereld is natuurlijk internet.
Internet is een internationaal netwerk van netwerken dat gebruikmaakt van universele
standaarden. Interne bedrijfsnetwerken gebaseerd op internettechnologie worden
intranetten genoemd. Eigen intranetten van de onderneming die zich uitstrekken tot
geautoriseerde gebruikers buiten de organisatie worden extranetten genoemd. Het world
wide web is een service geleverd door internet met universeel geaccepteerde standaarden
voor het opslaan, vinden, formatteren en weergeven van informatie in de vorm vam
webpagina.
Al deze technologieën, samen met de mensen die nodig zijn om ze te runnen en te managen,
vertegenwoordigen bedrijfsmiddelen die binnen de organisatie kunnen worden gedeeld.
Samen vormen ze de informatietechnologie-infrastructuur.
1.2.3 Informatiesystemen gezien vanuit een bedrijfsperspectief
De beslissing om een informatiesysteem te bouwen gaat ervan uit dat de return on
investment de investeringen in gebouwen, machines of andere bedrijfsmiddelen meer dan
goedmaakt. Deze hogere opbrengst zal worden uitgedrukt in toename van de productiviteit,
toename van de inkomsten (waardoor de eventuele beurswaarde van de onderneming zal
3
, toenemen), of misschien in een betere strategische positionering van de onderneming voor
de langere termijn op bepaalde markten.
(kijk figuur 1.7 op blz. 24)
1.2.4 Aanvullende maatregelen: investeren in de organisatie en het juiste bedrijfsmodel
kiezen
Studies naar de opbrengst uit informatie-technologieinvesteringen laten zien dat er een
aanzienlijke variatie is in de opbrengst die bedrijven binnenhalen. Het ene bedrijf investeert
veel en ontvangt veel en de andere investeert veel en ontvangt weinig. Deze verschillen
vallen te verklaren, het antwoord
ligt namelijk in de mogelijkheden
van IT om anders te werken of
de organisatie anders te
besturen. Investeringen in
informatietechnologie op zich
kunnen organisaties en
managers niet effectiever
maken, tenzij ze gepaard gaan
met nieuwe ondersteunende
waarden, structuren en
gedragspatronen in de
organisatie en andere
aanvullende bedrijfsmiddelen.
Aanvullende maatregelen zijn die maatregelen die nodig zijn om de waarde te halen uit een
primaire investering.
Onderzoek heeft uitgewezen dat bedrijven die hun technologie-investeringen ondersteunen
met investeringen in aanvullende bedrijfsmiddelen zoals nieuwe bedrijfsmodellen en -
processen, een andere werkwijze van het management, een juiste organisatiecultuur of
extra training een hogere opbrengst binnenhalen. (kijk blz. 26 voor optimalisaties)
1.3 Moderne benaderingen van informatiesystemen
In het algemeen kan het werkveld worden verdeeld in technische en gedragsmatige
benaderingen.
1.3.1 Technische benadering
Benadrukt de wiskundige modellen die kunnen worden gebruikt om informatiesystemen en
de fysieke technologie en de formele mogelijkheden van deze systemen te bestuderen.
1.3.2 Benadering vanuit de gedragswetenschappen
Een belangrijk onderdeel van het onderzoek naar informatiesystemen heeft betrekking op
de gedragsvragen die naar voren komen bij de ontwikkeling en het onderhoud van
informatiesystemen op de lange termijn. Psychologen bestuderen onder andere hoe de
systemen individuen, groepen en organisaties beïnvloeden.
1.3.3 Aanpak van dit boek: sociotechnische systemen
In dit hele boek zul je een verhaal aantreffen met vier belangrijke actoren: leveranciers van
hardware en software (de technologen), bedrijven die in technologie investeren en hier
voordeel uit proberen te halen, managers en medewerkers die proberen bedrijfswaarde (en
andere doelen) te bereiken en de huidige wettelijke, sociale en culturele context (de
bedrijfsomgeving). Gezamenlijk produceren deze actoren de zogenoemde
bedrijfsinformatiesystemen.
4