Blok 1: Groei en Ontwikkeling
Casus 10: Puberen en Groeien
1. Hoe werkt een normale menstruatiecyclus?
De normale menstruatiecyclus bestaat uit 28 dagen, waarin er
verschillende hormonen worden geproduceerd die een ovulatie
en de groei en afstoting van de baarmoederwand ter gevolg
hebben. De menstruatiecyclus is onder te verdelen in de
folliculaire fase en de luteale fase.
Folliculaire fase:
Deze fase begint op dag 1 van de menstruatiecyclus. In grote lijnen rijpt een oöcyt tot een volwassen
oöcyt, in het dominante follikel. Het overgrote deel van de eicellen sterven af door apoptose, en
maar een klein deel rijpt tot uiteindelijke volwassen oöcyten. Dit zijn er ongeveer 350 in het leven
van een vrouw, vanaf de puberteit tot aan de menopauze.
Vlak na de geboorte ontwikkelen zich de eerste primaire follikels uit primordiale follikels.
Primordiale follikels bestaan uit granulosacellen voorlopers en een eicel, omgeven door een basaal
membraan, waar primaire follikels bestaan uit een eicel en granulosacellen, wat van elkaar
gescheiden is door een zona pellucida, en omgeven is door een basaal membraan.
De folliculaire fase begint ongeveer 120 dagen vóór de menstruatiecyclus, met de rijping van
primaire follikels tot antrale follikels. Een groepje follikels begint hieraan, maar door atresie
(afbraak follikel) blijven er slechts een paar over. Somatische cellen uit het stroma (wand van
ovarium) vormen een laag om het basale membraan heen. Deze laag heet het theca. Ook neemt de
deling van granulosacellen toe en vormt er zich een holte met vocht, het antrum genaamd.
Na 120 dagen betreed één antraal follikel de menstruatie. Onder invloed van de secretie van
gonadotropin-releasing hormone (GnRH) door de hypothalamus, wordt de hypofyse aangezet tot
de secretie van gonadotrope hormonen FSH (Follikel Stimulerend Hormoon) en LH (Luteïniserend
Hormoon).
FSH zorgt er vervolgens voor dat:
- De oöcyt in een follikel in het ovarium meiose I verder doorloopt.
- Deze follikel in omvang groeit.
Receptoren op het membraan van cellen in het theca brengen een reactie op gang door de binding
van LH. Dit zorgt ervoor dat het hormoon androsteendion wordt geproduceerd uit cholesterol. Het
androsteendion is een steroïde en is in staat het basale membraan te passeren. Het komt vervolgens
bij granulosacellen terecht, welke het onder de invloed van FSH omzetten in oestradiol.
, Blok 1: Groei en Ontwikkeling
Luteale fase:
Wanneer er een bepaald level oestrogeen is bereikt, zorgt dit voor een enorme stijging in LH. Dit
heeft de eisprong/ovulatie tot gevolg. De eicel met de zona pellucida treden uit het ovarium, en de
granulosacellen blijven achter en vormen het corpus luteum (gele lichaam). LH is nodig voor de
instant-houding van het corpus luteum, wat begint met de productie van oestrogeen en progesteron,
het laatste wat nodig is om het baarmoederslijmvlies in stand te houden.
Tijdens de luteale fase zorgt FSH er ook voor dat er nieuwe follikels worden gerekruteerd om zich te
ontwikkelen tot antrale follikels.
Wanneer de eicel niet wordt bevrucht, wordt er geen HCG aangemaakt, waardoor het corpus luteum
langzaam afsterft (luteolyse), met als gevolg de afstoting van het baarmoederslijmvlies.
2. Hoe werkt de hormonale regulatie van de puberteit?
Tijdens de puberteit vinden er veel lichamelijke veranderingen plaats, welke geïnitieerd worden door
hormonen. Deze hormoonhuishouding begint bij de hypothalamus.
De hypothalamus brengt twéé soorten hormonen teweeg: uitgescheiden door de neurohypofyse of
de adenohypofyse. De neurohypofyse scheidt hormonen uit welke geproduceerd worden door de
neurosecretoire cellen in de hypothalamus. De adenohypofyse produceert haar eigen hormonen,
onder invloed van releasing hormonen (RH) afkomstig uit de hypothalamus. De receptoren van deze
hormonen maken allemaal gebruik van cAMP als second messenger. Gonadotropin-releasing
hormoon is een van deze hormonen, en zorgt ervoor dat de hypofyse FSH en LH produceert.
Groeihormoon (GH): stimulatie groei en stofwisseling
Adrnocorticotroop hormoon (ACTH): aanzetten bijnierschors
Bijnierschors:
- Hydrocortison (cortisol): vrijmaken en opslag energie
(stofwisseling), stimuleren gonaden, remming ACTH
Thyreotroop hormoon (TSH): aanzetten schildklier
Schildklier:
- Tertrajoodthyronine (T4): aanzetten stofwisseling, groei c.z.,
remming TSH
- Trijoodthyronine (T3): zie T4
Follikelstimulerend hormoon (FSH)*: ♀ bevordering follikelgroei,
aanzetten secretie oestradiol, ♂ bevordering spermatogenese
Gonaden:
- Oestradiol ♀: ontwikkeling secundaire geslachtskenmerken en geslachtskenmerken,
proliferatie baarmoederslijmvlies, remming FSH en LH, (stimulering LH afgifte bij bepaalde
concentratie)
Luteïniserend hormoon (LH)*: ♀ aanzetten tot ovulatie, aanzetten secretie oestradiol en
progesteron, vorming en handhaving gele lichaam, ♂ aanzetten secretie testosteron
Gonaden:
- Oestradiol ♀: ontwikkeling secundaire geslachtskenmerken en geslachtskenmerken,
proliferatie baarmoederslijmvlies, remming FSH en LH, (stimulering LH afgifte bij bepaalde
concentratie)
- Progesteron ♀: instant-houding baarmoederslijmvlies, remming FSH en LH
- Testosteron ♂: ontwikkeling secundaire geslachtskenmerken en geslachtsorganen (o.a.
prostaat), remming FSH en LH
Remming van de adenohormonen (negatieve terugkoppeling) zorgt voor een evenwicht.
* FSH en LH zijn glycoproteïnen
