SAMENVATTING LF6
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1 Inleiding oncologie en palliatieve geneeskunde..............................................................4
Hoorcollege 2 Pijn en palliatie................................................................................................................8
Thema 1 Oncologie...............................................................................................................................14
Hoofdstuk 4 Kanker (Zelman et al., 2017)........................................................................................14
4.1 Inleiding..................................................................................................................................14
4.2 Epidemiologie.........................................................................................................................14
4.3 Tumorvorming........................................................................................................................14
4.3 Naamgeving van tumoren.......................................................................................................15
4.4 Bekende risicofactoren voor kanker.......................................................................................16
4.5 Symptomen van kanker..........................................................................................................16
4.6 Etiologie van kanker................................................................................................................16
4.7 Diagnostiek van kanker...........................................................................................................17
4.9 Stadiëring van kanker.............................................................................................................18
4.10 Behandeling van kanker........................................................................................................18
4.11 Kankerpreventie...................................................................................................................20
Hoofdstuk . Soorten kankers (Zelman et al., 2017)...........................................................................20
8.5.11 Longkanker........................................................................................................................20
9.6.7 Dikkedarmkanker.................................................................................................................21
11.3.2 Cervixcarcinoom................................................................................................................21
11.3.6 Mammacarcinoom.............................................................................................................22
11.3.7 Goedaardige aandoeningen van de borst..........................................................................22
11.8.2 Prostaatkanker...................................................................................................................22
17.8 Huidkanker...........................................................................................................................23
Syllabus blz. 23-26............................................................................................................................24
Blaaskanker..................................................................................................................................26
Thema 2 Palliatieve zorg.......................................................................................................................27
Hoofdstuk 6 Ontsteking en pijn: oorzaken en behandeling (McFadden, 2017)................................27
6.3.1 Niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID’s)........................................27
6.3.3 Paracetamol.........................................................................................................................28
6.3.4 Ontstekingsremmende steroïden........................................................................................28
6.3.6 Opioïden..............................................................................................................................28
6.3.7 Geneesmiddelen voor de behandeling van neuropathische pijn.........................................28
, 7.3.9 Middelen voor de behandeling van misselijkheid en braken...............................................28
11.3.1 Psychofarmaca: anxiolytica................................................................................................29
12.3.4 Bijwerkingen van geneesmiddelen tegen kanker..............................................................29
Syllabus blz. 40-44............................................................................................................................29
Palliatieve zorg..............................................................................................................................29
Euthanasie....................................................................................................................................30
Thema 3 Chirurgie................................................................................................................................32
Hoofdstuk 6 (McFadden, 2017)........................................................................................................32
6.3.10 Anesthetica voor algehele anesthesie...............................................................................32
Syllabus blz. 14-22............................................................................................................................32
Orthopedie...................................................................................................................................32
Botbreuken...................................................................................................................................33
Collumfractuur..............................................................................................................................35
Acute buik.....................................................................................................................................35
Ileus..............................................................................................................................................37
Nierstenen....................................................................................................................................37
Benigne Prostaat Hyperplasie.......................................................................................................40
Urineweginfecties; cystitis ( blaasontsteking) en pyelonefritis (nierbekkenontsteking)...............40
Hoofdstuk 9 en 10 (Zelman et al., 2017)...........................................................................................40
9.6.1 Appendicitis.........................................................................................................................40
9.6.8 Darmobstructie....................................................................................................................40
9.6.10 Aambeien...........................................................................................................................41
10.4.2 Chronische nierinsufficiëntie.............................................................................................41
Thema 4 Dermatologie.........................................................................................................................42
Hoofdstuk 17 Huidaandoeningen (Zelman et al., 2017)...................................................................42
17.1 Anatomie en fysiologie in het kort........................................................................................42
17.5 Infectieuze huidaandoeningen.............................................................................................43
17.6 Allergie en overgevoeligheid van de huid.............................................................................44
Document brandwonden..................................................................................................................46
Oorzaken......................................................................................................................................46
Werkcollege Spotdiagnoses..............................................................................................................48
Seborrhoïsch eczeem:...................................................................................................................48
Atopisch eczeem:..........................................................................................................................48
Psoriasis:.......................................................................................................................................48
Wijnvlek:.......................................................................................................................................49
aardbeienvlek/capillair hemangioom:..........................................................................................49
, ringworm:.....................................................................................................................................49
erythema toxicum........................................................................................................................49
ooievaarsbeet:..............................................................................................................................49
mongolenvlek of archipelvlek:......................................................................................................49
Acne vulgaris:...............................................................................................................................50
maligne melanoom:......................................................................................................................50
moedervlekken en sproeten.........................................................................................................50
Café au lait vlekken:......................................................................................................................50
wratten of verruca vulgaris:..........................................................................................................50
waterwratten:...............................................................................................................................50
kinderziektes:...............................................................................................................................50
mazelen........................................................................................................................................50
rode hond.....................................................................................................................................51
waterpokken:................................................................................................................................51
gordelroos, varicella zoster...........................................................................................................51
de vijfde ziekte..............................................................................................................................51
de zesde ziekte.............................................................................................................................51
tekenbeet, met teek.....................................................................................................................51
erythema migrans.........................................................................................................................51
hoofdluis.......................................................................................................................................52
schurft...........................................................................................................................................52
krentenbaard................................................................................................................................52
basaalcel carcinoom.....................................................................................................................52
plaveiselcel carcinoom..................................................................................................................52
vitiligo...........................................................................................................................................52
uricaria..........................................................................................................................................52
rosacea.........................................................................................................................................52
alopecia........................................................................................................................................52
contact eczeem.............................................................................................................................52
fototoxische reactie......................................................................................................................52
Thema 5 Triage.....................................................................................................................................53
Document Triage..............................................................................................................................53
Triage............................................................................................................................................53
,Hoorcollege 1 Inleiding oncologie en palliatieve
geneeskunde
Oncologie
- Oncologie is een tak van wetenschap die tumoren en kanker behandelt. Bij kanker is er
sprake van ongeremde deling van cellen.
- Tumor is het Latijnse woord voor zwelling. In de gewone spreektaal spreken we over een
tumor als we over een kankergezwel spreken. Eigenlijk is het woord neoplasme
( nieuwvorming) correcter.
- Een tumor kan zowel benigne (goedaardig), als maligne (kwaadaardig) zijn; alleen in het
geval van een maligne tumor spreken we van kanker.
, - Verschillen benigne en maligne groei:
-
Maligne tumoren gaan uit van ofwel steunweefsel( dan heet het een sarcoom) ofwel dekweefsel(
dan heet het een carcinoom). Carcinomen komen meer voor dan sarcomen.
- Wanneer het om een benigne tumor gaat krijgt het de uitgang -oom. Maar let op; daar zijn
een aantal uitzonderingen op! (b.v. een melanoom en een Hodgkin ’s lymfoom zijn maligne
tumoren)
- Het voorzetsel wordt bepaald door de cellen van waaruit de
tumor is gegroeid; adeno-( uit klierweefsel) , hepato-( uit
leverweefsel) enz.
- Dus een adenocarcinoom van de darm is een maligne tumor van
het klierweefsel in de darm, een osteosarcoom is een maligne
tumor van het bot( een vorm van steunweefsel) enz.
TNM classificatie
- Classificatie gebruikt om de uitbreiding van kanker te definiëren.
- De T staat voor tumor en beschrijft de lokale uitbreiding, de N
staat voor lymfekliermetastasering (Engels: Node) en de M staat
voor metastase op afstand.
Vijfjaarsoverleving
- De vijfjaarsoverleving van een bepaalde ziekte of aandoening is
het percentage van de patiënten dat vijf jaar na het stellen van
de diagnose nog in leven is. Hiernaast zie jee een voorbeeld
van 5 jaars overleving na diagnose colorectale kanker.
Behandeling van kanker
, - chirurgie
- radiotherapie
- chemotherapie
- nieuwe doelgerichte behandelingen
- immunotherapie
- hormoonbehandeling
Mammacarcinoom
- Kanker die zich in en om het borstweefsel van vrouwen en mannen ontwikkelt, komt vooral
voor bij vrouwen tussen de 50 en 70 jaar, soms is er ook sprake van een erfelijke factor
- Screening voor vrouwen vanaf 50 jaar d.m.v. mammografie
Diagnose mammacarcinoom
- Mammografie; als er iets verdachts gezien wordt;
- Echografie, met eventueel nog een echogeleide punctie/ biopsie en eventueel;
- MRI
- Door punctie/ biopsie wordt weefsel verkregen dat door de patholoog anatoom wordt
onderzocht. Als er sprake van borstkanker blijkt te zijn, volgen nog andere onderzoeken
Behandeling mammacarcinoom
- Een curatieve behandeling bestaat meestal in ieder geval uit een operatie. Een operatie, net
als bestraling, is een vorm van lokale behandeling. Soms moet de hele borst worden
verwijderd; een mamma amputatie. In andere gevallen is een lumpectomie; het verwijderen
van alleen een gedeelte van de borst voldoende. Naast de operatie van de borst, onderzoekt
de chirurg ook vaak de oksel; bij een schildwachtklierprocedure verwijdert de chirurg een
aantal lymfklieren en wordt er bekeken of hierin kankercellen zitten. Wanneer alle
lymfeklieren in de oksel verwijderd worden, heet dit een okselkliertoilet.
- Behandeling kan ook systemisch gebeuren; hormoontherapie en chemotherapie zijn daar
voorbeelden van. Hormoontherapie helpt alleen als de kanker cellen gevoelig zijn voor b.v.
oestrogeen of progesteron. Het verwijderen van de ovaria kan deel zijn van de behandeling
van een hormoongevoelige tumor.
- Is de ziekte niet te genezen? Dan is nog wel een palliatieve behandeling mogelijk.
Longkanker
- Longcarcinoom ontstaat meestal door roken.
- Presenteert vaak met eerst onopvallende klachten; vermoeidheid, hoesten of heesheid. Later
kunnen kortademigheid of andere klachten optreden
- Er zijn twee verschillende soorten longkanker;
1) Niet-kleincellig: plaveiselcelcarcinoom, adenocarcinoom en grootcellig carcinoom.
2) De andere groep is kleincellige carcinomen
, - Behandelingen door operatie, bestraling, chemotherapie of andere therapieën hangen af van
de soort, en uitbreiding van de kanker.
- Meestal worden allerlei onderzoeken ingezet zoals bloedonderzoek, MRI of CT, echo en
d.m.v. bronchoscopie kan vaak een biopt afgenomen worden.
Prostaatkanker
- Prostaatkanker groeit meestal erg langzaam. Daardoor krijgen de meeste mannen ook geen
last van de tumor. Soms is er sprake van mictieklachten.
- Soms wordt prostaatkanker pas ontdekt doordat uitzaaiingen op andere plaatsen in het
lichaam klachten geven. Als prostaatkanker uitzaait, is dat vaak naar de botten.
- Door middel van een bloedtest, waarbij het PSA ( prostaat specifiek antigen) kan de activiteit
van het ziekte proces worden gevolgd.
- Behandeling kan een combinatie zijn van chirurgie, radiotherapie, hormonale therapie of
chemotherapie zijn.
Darmkanker
- Darmkanker wordt in de medische wereld ‘colorectale kanker’ genoemd
- Darmkanker ontstaat uit poliepen
- Colorectale kanker komt het meest voor in het laatste gedeelte van het colon en rectum
- Komt de laatste jaren steeds meer voor. Een gezonde leefstijl en gezonde voeding kunnen
het risico op darmkanker verkleinen
- Meest voorkomende klachten zijn; bloed of slijm bij de ontlasting, een veranderde stoelgang,
buikpijn en gewichtsverlies
- In vrijwel alle gevallen wordt een colonoscopie verricht.
- Behandeling is vaak operatief, in combinatie met andere therapieën. Dit is afhankelijk van
locatie en uitbreiding van de tumor. Als het rectum verwijderd moet worden is b.v. de aanleg
van een colostoma nodig.
Screeningsprogramma’s in Nederland
- Darmkanker
Alle mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar kunnen elke twee jaar meedoen aan het
bevolkingsonderzoek darmkanker; ze leveren ontlasting in die onderzocht wordt op bloed
- Baarmoederhalskanker
Vrouwen tussen de 30 en 60 jaar krijgen elke 5 jaar een oproep voor een uitstrijkje; meestal
bij de huisarts
- Borstkanker
Bij het onderzoek worden röntgenfoto’s van de borsten (mammografie) gemaakt om
tumoren op te sporen, bij vrouwen tussen de 50 en 75 jaar oud
Palliatieve zorg
, - De World Health Organization( WHO) heeft in 2002 de volgende definitie vastgesteld:
Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en
hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het
voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige
beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale
en spirituele aard.
- Een hospice is een instelling met een huiselijke sfeer die zich in terminale zorg heeft
gespecialiseerd.
- Cicely Saunders( UK) is de grondlegger van de moderne hospice beweging. Zij geloofde dat
als er gezorgd wordt voor goede zorg en behandeling voor terminale patiënten, in de meeste
gevallen de vraag naar euthanasie wegvalt.
- Palliatieve sedatie is normaal medisch handelen. Palliatieve sedatie is het opzettelijk verlagen
van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase. Doel is het lijden te verlichten
- Bij euthanasie dient een arts dodelijke medicijnen toe aan een patiënt om een eind te maken
aan ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Ook hulp bij zelfdoding door een arts valt voor de wet
onder euthanasie. De patiënt neemt dan zelf dodelijke medicijnen in.
Hoorcollege 2 Pijn en palliatie
Pijn
- Pijn is een onaangename zintuiglijke en emotionele reactie t.g.v. een dreigende of feitelijke
weefselbeschadiging
- Karakter van pijn, en beschrijving;
o Oppervlakkig:
o Scherp en stekend;
o Diep:
o Branderig, zeurend, jeukend.
o Dof en knagend
