Samenvatting Bijzondere Overeenkomsten
Week 1
Algemene inleiding bijzondere overeenkomsten; koop
Boek 7 Titel 1 BW. Koop, conformiteit, remedies.
Specifieke aspecten: Consumentenkoop. Ambtshalve toepassing van dwingend recht uit EU-
richtlijnen
Literatuur:
Hoofdstuk 1 (Algemene inleiding) en 2 (Koopovereenkomst), nrs 1 t/m 64 uit: H.N. Schelhaas,
en A.J. Verheij, Bijzondere overeenkomsten (SBR 6), Deventer: Wolters Kluwer 2019, 5e druk
Hoofdstuk 1 – Algemene inleiding
1.1 Introductie
In boek 7 BW zijn overeenkomsten te vinden met een bijzondere wettelijke regeling. Daarnaast zullen
in dit boek facetten van algemene onderwerpen uit het vermogensrecht, verbintenissenrecht en het
contractenrecht worden belicht.
1.2 Boek 7 BW
Contractsvrijheid is een belangrijk uitgangspunt naar Nederlands contractenrecht. Om een tweetal
redenen is het noodzakelijk geoordeeld voor een aantal overeenkomsttypen in boek 7 bijzondere
voorschriften op te nemen. De eerste reden is dat in de praktijk blijkt dat partijen bij alledaagse
overeenkomsten alleen in hoofdlijnen de rechtsgevolgen van hun afspraak voor ogen hebben. Diverse
vragen kunnen vaak niet worden beantwoord en dit geeft weinig houvast. Daarom is per type contract
deze maatstaf verder uitgewerkt door middel van regelend recht. De tweede reden is dat het algemeen
belang eist dat in bepaalde opzichten de onderhandelings- en contractsvrijheid van partijen wordt
begrensd.
De toepasselijkheid van een bepaalde titel op een overeenkomst wordt niet bepaald door de naam die
partijen aan de overeenkomst geven, maar doorslaggevend is of de overeenkomst naar de door
partijen bedoelde inhoud onder de wettelijke omschrijving van een bepaalde overeenkomst valt.
Boek 7 beoogt algemeen gehouden afspraken tussen partijen een nader gespecificeerde inhoud te
geven en partijen daarbij te beschermen. De bescherming richt zich tot de ‘zwakke’ partij bij de
overeenkomst, zoals de koper, de huurder, de patiënt, de reiziger, de werknemer, de opdrachtgever en
meer algemeen de consument.
1.3 Boek 7 als onderdeel van het vermogensrecht
Naast boek 7 zijn met name boeken 3, 5 en 6 BW van toepassing. Het kenmerkende van de meeste
bepalingen in boek 7 schuilt in de gespecificeerde inhoud van de afzonderlijke rechten en
verplichtingen van de partijen bij de bijzondere overeenkomst, zoals precontractuele verbintenissen,
hoofdverplichtingen van partijen en beëindiging van de overeenkomst.
Gemengde overeenkomst: wanneer een overeenkomst kan beantwoorden aan de wettelijke
omschrijvingen van verscheidene bijzondere overeenkomsten. Art. 6:215 BW geeft aan welk regime
van toepassing is.
Er zijn vele schakelbepalingen in het BW te vinden, waaronder 3:15, 3:59, 3:79 en 3:326, die
belangrijke onderdelen van het vermogensrecht in beginsel ook daarbuiten van overeenkomstige
toepassing verklaren.
Hoofdstuk 2 – Koopovereenkomst
2.1 Algemene opmerkingen
In art. 7:1 t/m 7:50 BW zijn bijzondere bepalingen voor de koopovereenkomst opgenomen. Algemene
bepalingen zijn voor de koopovereenkomst eveneens van belang, zoals de regels over aanbod en
aanvaarding, eigendom, niet-nakoming en wilsgebreken.
,Het is van belang de oorsprong van de regels te weten, omdat de Nederlandse rechter verplicht is de
regels van Europese origine uit het BW richtlijnconform uit te leggen.
Voor internationale handelskoop is ook het Weens Koopverdrag van belang. Dit is erop gericht het
kooprecht tussen een professionele koper en professionele verkoper (handelskoop) in internationaal
verband te uniformeren. Het verdrag is automatisch van toepassing, tenzij door partijen expliciet
uitgesloten. Dit gebeurt regelmatig.
Uitgangspunt is dat alle regels uit titel 7.1 aanvullend recht zijn. Belangrijke uitzondering is
consumentenkoop: in art. 7:6 is een groot aantal artikelen van dwingend recht verklaard.
Art. 7:1 legt de definitie van koopovereenkomst vast. Aan alle vereisten van 3:84 moet bovendien
worden voldaan.
De regeling over de koop is van toepassing op alle soorten koopovereenkomsten. Aan een aantal
bijzondere soorten koopovereenkomst zijn nog bijzondere regels gewijd. Ten eerste consumentenkoop
(art. 7:5). Ten tweede koop van een onroerende zaak (art. 7:2 en 7:3). Ten derde koop op afbetaling en
huurkoop (art. 7:84). Voorts de koop van vermogensrechten, art. 7:47 en 7:48. Tot slot gelden
bijzondere regels voor overeenkomsten op afstand, zie art. 6:230m e.v.
Voor de consumentenkoop bestaat een aantal bijzondere bepalingen. In art. 7:5 zijn drie elementen te
vinden: roerende zaken; koper is natuurlijk persoon; verkoper handelt in uitoefening van beroep of
bedrijf. De meeste regels voor consumentenkoop berusten op de gedachte dat de consumentenkoper
extra bescherming nodig heeft. Voor de meeste van deze regels geldt dat ze van dwingend recht zijn.
Een bepaling die hiermee in strijd is, is volgens 3:40 lid 2 nietig. Het beding is echter vernietigbaar
indien de wettelijke bepaling is bedoeld om een van de partijen te beschermen, zoals hier aan de orde.
2.2 Koop: totstandkoming
Het koopcontract komt door aanbod en aanvaarding tot stand (6:217). Na veel onderhandelingen is dit
echter lastig aan te wijzen. Voor totstandkoming van koopcontracten gaat het erom dat partijen het
eens zijn over de essentialia, zoals prijs en hoeveelheid. Het kan echter ook zonder prijs te hebben
afgesproken, zoals bij bulkgoederen, zie art. 7:4. Het aanbod moet worden onderscheiden van een
uitnodiging tot het doen van een aanbod, of een uitnodiging om in onderhandeling te treden.
Aanvaarding sorteert pas effect op het moment dat zij de geadresseerde heeft bereikt. Er zijn een
aantal bijzondere regels over aanvaarding, zoals 7:7 en 7:45, regeling van koop op proef. In sommige
gevallen kan de koper zich gedurende enige dagen bevrijden van het contract door zich te beroepen op
een wettelijke bedenktijd.
2.3 Koop: vernietiging
Een koopovereenkomst kan nietig of vernietigbaar zijn. In beide gevallen wordt de geldigheid van het
koopcontract met terugwerkende kracht aangetast.
Een koopovereenkomst die onder invloed van één van de wilsgebreken (dwaling, bedreiging, bedrog,
misbruik van omstandigheden) tot stand is gekomen, is vernietigbaar.
2.4 Verplichtingen koper
Uit art. 7:9 volgt een tweetal hoofdverplichtingen van de verkoper: hij moet de verkochte zaak met
toebehoren in eigendom overdragen, en hij moet de zaak aan de koper afleveren. Een derde vereiste is
te vinden in 7:17: de conformiteit. De verkochte zaak moet worden overgedragen zonder
rechtsgebreken (7:15). Art. 7:12 bepaalt voor wiens rekening de kosten van afleveren komen.
Na aflevering heeft de koper recht op de vruchten, zie art. 7:14. Ook het risico van de zaak gaat op dat
moment over, zie 7:10, ondanks dat eigendom nog niet is overgedragen. Bij consumentenkoop is dit
anders, zie 7:11: risico gaat over wanneer de consument de zaak heeft ontvangen.
Art. 7:17 bepaalt dat de zaak op het moment van aflevering aan de overeenkomst moet beantwoorden.
In 7:18 zijn drie bijzondere bepaling ten aanzien van het conformiteitsvereiste bij consumentenkoop
opgenomen. 7:17 kan bij consumentenkoop niet worden uitgesloten, maar bij andere overeenkomsten
wel.
2.5 Gevolgen niet-nakoming door verkoper: acties van de koper
,Indien de verkoper tekortschiet in de nakoming kan hij als aansporing tot betaling tijdelijk zijn eigen
prestatie opschorten (6:52 en 6:262). Als dat niet werkt zijn er drie mogelijkheden: nakoming,
ontbinding en schadevergoeding eisen. Voor elk van deze acties is er een bijzondere regeling
opgenomen in boek 7. Zo vullen art. 7:20 en 7:21 het recht op nakoming nader in, terwijl 7:24, 7:36
en 7:37 speciale voorzieningen voor het recht op schadevergoeding geven. 7:22 voorziet tenslotte in
een bijzondere ontbindingsregel. Ten aanzien van consumentenkoop geldt dat de consument in
vergelijking met de normale regeling eerder recht heeft op nakoming. Een vordering tot zowel herstel
als vervanging wordt namelijk als uitgangspunt toegewezen en ketst alleen af indien blijkt dat herstel
of vervanging onmogelijk is of deze van de verkoper niet kan worden gevergd (art. 7:21 lid 4).
De tekortkoming in de nakoming van een koopovereenkomst die ex art. 6:74 vereist is voor
schadevergoeding, kan bestaan uit de niet-naleving van:
• Art. 7:15: de verplichting de eigendom onbelast over te dragen;
• Art. 7:9: de verbintenis de zaak af te leveren;
• Art. 7:17: conformiteit;
• Een bijkomende verbintenis.
De tekortkoming moet vervolgens aan de verkoper toe te rekenen zijn.
Art. 7:36 en 7:37 geven twee bijzondere manieren aan waarop de hoogte van de schadevergoeding
kan worden berekend. 7:36 bepaalt dat in geval van ontbinding van de koop de schadevergoeding
gelijk is aan het verschil tussen de in de overeenkomst bepaalde prijs en de dagprijs ten dage van de
niet-nakoming. 7:37 bepaalt dat schadevergoeding ook kan worden vastgesteld op het niveau van een
redelijke ‘dekkingskoop’, oftewel de koop waartoe moest worden overgegaan omdat de
oorspronkelijke koop niet doorging.
Voor consumentenkoop bestaat een specifieke schadevergoedingsregeling indien schade wordt
veroorzaakt door een gevaarlijk product. De consumentkoper moet zich in principe op de producent
van het product verhalen, art. 6:185 en 6:186. Art. 7:24 lid 2 ‘kanaliseert’ de schade naar de
producent.
Voor ontbinding geldt dat wanneer het niet gaat om een consumentenkoop, de koper de overeenkomst
in principe bij élke tekortkoming, of deze toerekenbaar is of niet, krachtens 6:265 kan ontbinden,
tenzij de tekortkoming van ondergeschikt belang is. De consumentkoper heeft onder invloed van de
Europese Richtlijn Consumentenkoop op het eerste gezicht een beperkter recht op ontbinding dan
andere kopers. Art. 7:22 bepaalt namelijk dat de consumentkoper de overeenkomst pas kan ontbinden
of prijs kan verminderen indien herstel en vervanging onmogelijk zijn of van de verkoper niet gevergd
kunnen worden, dan wel de verkoper niet voldoet aan zijn verplichting om de zaak zonder ernstige
overlast en binnen een redelijke termijn te herstellen of te vervangen. Bovendien geldt geen
verzuimvereiste bij consumentenkoop.
Art. 7:25 biedt de verkoper, nadat de consument nakoming, schadevergoeding of ontbinding heeft
gevorderd, de mogelijkheid de kosten daarvoor te verhalen op zijn voorschakel.
2.6 Verplichtingen koper
De hoofdverplichting van de koper: hij moet de koopprijs betalen (7:26 lid 1). Partijen mogen een
later of eerder betalingsmoment overeenkomen. Bij een consumentenkoop kan echter hooguit worden
verplicht om de helft van de koopprijs tevoren te betalen.
De koper heeft geen algemene verplichting om de gekochte zaak in ontvangst te nemen, maar hij raakt
wel in schuldeisersverzuim als hij dit niet doet (6:58 e.v.).
2.7 Gevolgen niet-nakoming door koper: acties van de verkoper
Als de koper zijn verplichtingen niet nakomt, kan de verkoper zijn toevlucht zoeken tot de normale
remedies bij een tekortkoming: nakoming, eventueel tijdelijke opschorting, ontbinding en
schadevergoeding. Voor ontbinding zijn twee bijzondere bepalingen opgenomen: 7:33 en 7:34. Art.
, 7:39 legt het recht van reclame vast. De verkoper die schadevergoeding wenst is aangewezen op het
normale regime van 6:74 en 6:95 e.v. Ook 7:36 en 7:37 zijn van toepassing.
2.8 Speciale regels voor de koop op afstand
De wet kent hiervoor speciale regels in art. 6:230m e.v. Hier valt de koop via internet onder, maar het
moet wel gaan om een georganiseerde website waarop bestellingen kunnen worden gedaan. Een koop
op afstand is risicovol voor de koper. Om de consument te beschermen wordt hem een recht
toegekend in art. 6:230o om de overeenkomst te ontbinden binnen 14 dagen.
2.9 Speciale regels voor de koop van onroerende zaken
De consument die een woning koopt wordt onder meer beschermd met een bedenktijd en een wettelijk
maximum aan het vooruit te betalen bedrag (7:2 en 7:8). Voorts kan de koopovereenkomst van een
registergoed worden ingeschreven in de openbare registers (7:3). De koop van een woning is per
definitie geen consumentenkoop (7:5).
Naast de bedenktijd is meestal een ontbindende financieringsvoorwaarde opgenomen. Op de koper
rust wel een zekere inspanningsverplichting bij het bemachtigen van een financiering.
Voor eigendomsoverdracht is beslissend dat een notariële akte wordt opgemaakt die wordt
ingeschreven in de openbare registers. Pas dan is het goed juridisch geleverd (3:89).
Wetgeving:
Richtlijn 2019/770/EU betreffende bepaalde aspecten van overeenkomsten voor de levering
van digitale inhoud en digitale diensten (beschikbaar via link op Canvas)
Richtlijn 2019/771/EU betreffende bepaalde aspecten van overeenkomsten voor de verkoop
van goederen (beschikbaar via link op Canvas)
Richtlijn 2019/2161/EU wat betreft betere handhaving en modernisering van de regels voor
consumentenbescherming in de Unie (beschikbaar via link op Canvas)
Jurisprudentie:
HvJ-EU 04-06-2015, C-497/13 (Faber)
Een gekochte auto vloog uit de bocht door het falen van de motor. Eerste vraag was of de regels van
consumentenkoop van toepassing zijn en of het Hof dit ambtshalve mag toetsen. Hof: het
effectiviteitsbeginsel vereist dat de nationale rechter bij wie een geding aanhangig is nagaat of de
koper als consument kan worden aangemerkt, ook al heeft de koper zich niet uitdrukkelijk op die
hoedanigheid beroepen. De tweede vraag was welke termijn gehanteerd moest worden en wanneer
deze termijn gaat lopen. Het moet niet onmogelijk worden gemaakt voor een consument om zijn
vordering geldig te maken. Hij hoeft dus alleen te klagen bij de verkoper, hij hoeft dan nog niet de
hele vordering te specificeren.
HR 2-04-2006, ECLI:NL:HR:2006:AW2582 (Inno Holding Baarn B.V./gemeente Sluis)
Art. 7:23 lid 2 bepaalt dat rechtsvorderingen en verweren verjaren door verloop van twee jaren na de
eerst gedane kennisgeving. Deze bepaling strekt mede ter bescherming van de belangen van de
verkoper. Dit artikel is ook van toepassing op een vordering uit onrechtmatige daad.
HR 05-04-2013, ECLI:NL:HR:2013:BY8101 (Lundiform/Mexx)
Een entire agreement clause kan een relevante omstandigheid zijn bij de uitleg van een overeenkomst
waarvan deze clausule deel uitmaakt. Welke betekenis aan een dergelijke clausule toekomst, is
afhankelijk van de omstandigheden van het geval, waaronder de bewoordingen van de clausule, de
aard, de inhoud, de strekking en de mate van gedetailleerdheid van de overeenkomst waarvan de
clausule deel uitmaakt. De EAC is op zichzelf geen uitlegbepaling en heeft naar Nederlands recht niet
zonder meer een bijzondere betekenis.
