Minor Geweld – Blok 1: wat is geweld?
Week 1 samenvatting
H. Ahrendt, Over Geweld. H2
Definitie geweld
Clausewitz:
Oorlog is een daad van geweld om de tegenstander te dwingen om naar onze wensen te
handelen
Sorel:
De problemen wat geweld betreft blijven nog steeds zeer duister
C. Wright Mills:
Alle politiek is een strijd om macht; de uiterste vorm van macht is geweld.
Max Webers:
De overheersing van de mens door de mens, gebaseerd op middelen van (verondersteld)
gelegitimeerd geweld.
Marx:
Het is alleen zinvol om politieke macht met ‘de organisatie van geweld’ gelijk te stellen als je
Marx’ visie op de staat als een instrument van onderdrukking in handen van de heersende
klassen deelt.
Definitie macht:
Voltaire:
Macht bestaat uit het in staat zijn om andere te bewegen zoals jij zelf wilt.
Max Webers:
Een daad van geweld om de tegenstander te dwingen naar onze wensen te handelen
Strausz-Hupé:
Het woord staat voor de macht van de mens over de mens
Jouvenel:
Oorlog is essentieel voor de staat en hun macht. Een man voelt zich meer man als hij zich als
leider ontwerpt en anderen tot instrumenten van zijn wil maakt.
Macht: een instrument van bestuur
De essentie die voor het bestaan van macht absoluut nodig is, is het bevel.
Vorm van overheersing: bureaucratie
Complex systeem van burelen (bureaus) waarin geen enkel mens of de meerderheid,
verantwoordelijkheid draagt, het zou kunnen worden aangeduid als niemandsbewind.
Er blijft niemand over die ter verantwoording kan worden geroepen voor wat er gedaan
1
,wordt. Dit maakt het onmogelijk om de verantwoordelijken op te zoeken en de vijand te
benoemen één van de belangrijkste oorzaken van de huidige wereldwijde onrust.
John Stuart Mill:
Eerste les van de beschaving is die van gehoorzaamheid. Twee toestanden van aandriften:
1. Enerzijds de wens om macht over anderen uit te oefenen.
2. Anderzijds de afkeer om macht over zichzelf uitgeoefend te zien
Onderwerpingsinstinct een brandend verlangen om te gehoorzamen en door een sterke man
overheerst te worden, in de menselijke psychologie neemt dit minstens zo’n grote plaats in als
de wil tot macht, en is in politiek opzicht misschien relevanter.
Onderlinge relatie tussen de wil tot macht en de wil tot onderwerping. Omgekeerd hetzelfde;
sterke afkeer van gehoorzamen gaat vaak samen met een sterke afkeer om te overheersen.
De kracht van de openbare mening de regering kan macht verliezen als mensen deze in
grote getalen niet ondersteunen. Een tirannie is van alle regeringsvormen de meest
gewelddadige en minst machtige.
Verschil macht en geweld macht heeft altijd aantallen nodig, terwijl geweld het daar tot op
zekere hoogte zonder kan.
Uiterste vorm van macht: allen tegen één.
Uiterste vorm van geweld: één tegen allen.
Onze terminologie maakt geen onderscheid tussen de sleutelbegrippen: macht, sterkte, kracht,
autoriteit en geweld. Dit zijn slechts woorden die de middelen aanduiden waarmee de mens
over de mens heerst
Macht: komt overeen met het menselijke vermogen niet slechts te handelen, maar in
eensgezindheid te handelen. Eigenschap van een groep. Een persoon is door een aantal
mensen gemachtigd om uit hun naam te handelen (aantallen).
Sterkte: enkelvoudig, eigenschap van een object of persoon en hoort bij het karakter. De
sterkte van het sterkste individu kan altijd worden overweldigend door de massa, die zich vaak
alleen maar zal verenigen om de sterkte te verwoesten. Het ligt in het karakter van een groep
en haar macht besloten om zich tegen onafhankelijkheid, het kenmerk van individuele sterkte,
te keren.
Kracht: kracht van de omstandigheden. Om de energie aan te duiden die door fysieke of
sociale bewegingen wordt vrijgemaakt.
Autoriteit: autoriteit kan berusten bij personen (ouder-kind relatie). Autoriteit wordt gekenmerkt
door onvoorwaardelijke erkenning door degenen die geacht worden te gehoorzamen; dwang
noch overreding is nodig. Om autoriteit te blijven behouden is respect voor de persoon of
instelling nodig. Minachting is de grootste vijand van autoriteit.
Geweld: instrumenteel karakter, wordt gebruikt om de natuurlijke sterkte te vergroten. Tot op
het moment waarop ze haar, in het laatste stadium, kan vervangen.
2
,Regeringsmacht geweld dat wordt toegepast als een laatste redmiddel om de
machtsstructuur tegenover individuele bedreigingen in stand te houden.
Het is een feit dat de kloof tussen de geweldsmiddelen die de overheid ter beschikking heeft en
wat mensen zelf kunnen rapen, altijd zo groot is geweest dat de technische verbeteringen in de
afgelopen eeuwen niks uit hebben gemaakt. (Voorbeeld: vroeger kon er geen oorlog worden
gevoerd met vliegtuigen, nu wel. Maar dit betekent niet dat dit nieuwe machtsmiddel ervoor
zorgt dat de overheid meer macht heeft dan 200 jaar geleden.)
Overmacht van de overheid is altijd absoluut geweest; maar dit kan alleen standhouden als de
macht van de overheid intact blijft bevelen worden opgevolgd, als dit niet langer het geval is,
verandert de situatie direct. (de macht van de overheid wordt kleiner)
Problemen met deze gehoorzaamheid worden niet veroorzaakt door de bevel-
gehoorzaamheidrelatie, maar door meningen, en uiteraard door het aantal mensen dat die
meningen deelt.
Macht ontstaat overal waar mensen samenkomen en in overeenstemming handelen, maar ze
ontleent haar legitimiteit (in deze, politieke context: recht van de heerser om te heersen) aan het
aanvankelijke samenkomen en niet aan wat uit dat samenkomen zou kunnen voortkomen.
Legitimiteit ontstaat uit een beroep op het verleden, terwijl rechtvaardiging (mag de heerser nog
steeds heersen?) betrekking heeft op een doel dat in de toekomst ligt. Geweld kan
gerechtvaardigd zijn, maar het zal nooit legitiem zijn.
Geweld kan macht altijd vernietigen; door iemand te bedreigen met een geweer kan je diegene
laten doen wat jij wil. Maar dat betekent niet dat je macht hebt over diegene.
Het vervangen van macht door geweld kan naar de overwinning leiden, maar de prijs is erg
hoog; hij wordt niet alleen door de verliezer betaald, maar ook door de winnaar. Hij verliest (een
deel) van zijn macht.
Onmacht kweekt geweld machtsverlies verleid mensen om geweld in te zetten, met als
poging de macht te behouden.
Terreur is niet hetzelfde als geweld vorm van heerschappij die tot stand komt wanneer
geweld, na alle macht vernietigd te hebben, zelf blijft heersen.
Doorslaggevende verschil tussen op terreur gebaseerde totalitaire overheersing en met behulp
van geweld tot stand gebrachte tirannieën en dictaturen is dat de eerstgenoemde zich niet
alleen tegen haar vijanden maar ook tegen haar vrienden en aanhangers keert, omdat ze alle
macht vreest, ook die van haar vrienden.
S. Lloyd Roberts, Oorlog tegen Vrouwen. Verkrachting als oorlogswapen.
Bosnië
Effect van de verkrachtingen op de tienduizenden vrouwen: Amerikaanse feministe Andrea
Dworkin heeft geschreven dat iemands ‘gevecht voor waardigheid en zelfbeschikking wortelt in
het gevecht om de zeggenschap over je eigen lichaam, met name zeggenschap over de fysieke
toegang tot dat lichaam’. (Dus, zelf mogen beslissen over met wie je seks hebt)
3
,Verkracht worden is voor iedere vrouw dramatisch, maar voor een moslimvrouw is het beslist
nog erger. Zij krijgt vaak de schuld. In Pakistan en Afghanistan staat slachtoffers van
verkrachting vrijwel altijd de dood te wachten. De Bosnische moslimvrouwen uit het verhaal
werden vaak niet geloofd, of ze werden uitgestoten.
Verkrachting in de context van een oorlog is nooit ‘zomaar’ seksueel geweld. Het is een daad
uit haat en een manier om macht uit te oefenen. In een oorlog hebben verkrachters de neiging
hun slachtoffers te depersonaliseren; verkrachting is eenvoudigweg een van de vele
geweldsdaden en een recht in een oorlogssituatie.
Moord, plundering en verkrachting zijn altijd de bijproducten van oorlog geweest, of collateral
damage.
Het verschil is dat verkrachting in de oorlog in Bosnië een oorlogswapen was dat met een
specifiek door de commandant bedacht doel werd ingezet. Het maakte deel uit van het
programma van etnische zuiveringen en genocide.
In 1993 stelden onderzoekers van de Europese Gemeenschap, onder wie Simone Veil, dat
verkrachting ‘werd begaan met de opzettelijke bedoeling gemeenschappen te demoraliseren en
angst aan te jagen, hen uit hun geboortestreek te verjagen en te laten zien hoe machtig de
invallende strijdkrachten waren.
Congo
In de Democratische Republiek Congo (DRC) worden naar schatting per uur 48 vrouwen
verkracht. Het conflict in de DRC is inmiddels aangemerkt als ‘de Eerste Wereldoorlog van
Afrika’. De DRC is al heel wat keren het onderwerp geweest van rapporten van de zogenoemde
verkrachtingsepidemie.
Wie het overleeft, heeft het zwaar; er zijn fysieke en psychische gevolgen, en de kans is groot
dat een familie een vrouw of meisje na het misbruik verstoot. Veel slachtoffers zijn nog maar
kinderen.
Onderzoekers van Human Rights Watch zijn tot de conclusie gekomen dat verkrachting ‘als
oorlogswapen door alle partijen wordt gebruikt om burgers opzettelijk te terroriseren, macht
over hen uit te oefenen en hen te straffen voor veronderstelde collaboratie met de vijand’.
Net als in Bosnië worden vrouwen misbruikt om de gemeenschap te straffen en het moreel van
de mannen te ondermijnen. In het rapport van de HRW wordt de schuld gelegd bij het
ontbreken van een fatsoenlijke bevelslijn, waardoor soldaten volslagen ontsporen.
Carly Brown: Vrouwen worden als voorwerpen beschouwd die gedwongen zijn de ontsporingen
te ondergaan die het gevolg zijn van de frustraties van mannen’
‘Explaining Wartime Rape’ verkrachting kan worden beschouwd als het uitvloeisel van een
niet per se welbewuste, maar niettemin systematische samenzwering van mannen om vrouwen
te domineren en te onderdrukken.
Daarnaast worden de vrouwen niet beschermd door de ambtenaren; ze worden opgepakt als ze
in opstand komen en in de gevangenis mishandeld en verkracht. Daarnaast geven officieren
goedkeuring aan soldaten om de vrouwen te verkrachten
4
, S. Lloyd Roberts, Oorlog tegen Vrouwen. Daar zijn het jongens voor.
VN-soldaten en vrouwenhandel
Na de oorlog in Bosnië kwamen veel soldaten zogenaamde hulp bieden aan het land, een groot
deel van hen veranderde al snel in vrouwenhandelaren.
Célhia de Lavarène: oprichtster van liefdadigheidsorganisatie STOP; pakt handel in in
seksslavinnen in Bosnië aan. Veel VN-soldaten zijn gelijktijdig vrouwenhandelaren, superieuren
zien dit door de vingers.
Als slachtoffers wilden getuigen werden de verhalen in de doofpot gestopt. Dit was al jaren
gaande, op praten stonden sancties. De meisjes waren jong en kwetsbaar en zijn op
afgrijselijke manier verkracht en vernederd om ze zo ver te krijgen.
Begrippen uitgelegd door Kathy Bolkovac:
Prostituee: iemand die uit vrije wil zijn of haar lichaam verkoopt voor seksuele diensten met het
oog op materieel of financieel gewin, en die vrij is nee te zeggen als hij of zij dat wil.
Mensenhandelaar: iemand die een persoon koopt, verkoopt, vervoert, als slaaf behandelt,
verleid, zaken in het vooruitzicht stelt, ontvoert, ontvangt, aanvalt of dwingt voor materieel
gewin.
Slachtoffer mensenhandel: de meeste vrouwen en kinderen naar wie jullie verwijzen als
prostituee
Klanten: sommige plaatselijke mensen, SFOR, IPTF, plaatselijke politie en werknemers van
internationale humanitaire organisaties in Bosnië en Herzegovina.
Bolkovac:
Helaas wijst alles erop dat een grote, door mannen gedomineerde internationale vredesmacht
vrijwel altijd in zijn kielzog een seksindustrie heeft waarbij kwetsbare jonge vrouwen zijn
betrokken. De oorlog wordt als excuus gebruikt en er hangt een ‘daar zijn het jongens voor’
sfeer.
De hoogste functionaris van de VN, Jacques Paul Klein bevroeg een slachtoffer die is geholpen
door een vredessoldaat om vrij te komen uit een bar. De enige in wie Klein was geïnteresseerd,
was degene die haar had geholpen. Ze wilden bewijzen tegen hem verzamelen wegens het
bezoeken van dat soort bars, zodat ze hem naar huis konden sturen. Ze zaten achter de enige
aan die haar had geholpen.
Het is het woord van een slachtoffer van mensensmokkel uit een dorpje in Roemenië tegenover
dat van een van de hoogste functionarissen bij de Verenigde Naties.
Bolkovac vertrok uit Bosnië, en Klein stelde Célhia de Lavarène en haar STOP-team aan om
het probleem aan te pakken en bordelen binnen te vallen. Maar volgens haar is het een veel
complexere situatie, die bovendien door de markt wordt gestuurd:
‘‘Mensenhandelaars zijn geen sukkels. Die gaan niet zitten wachten tot er een inval is in een
bordeel. Natuurlijk niet. Er staat te veel geld op het spel. Ze zullen nog steeds die vrouwen de
prostitutie in drijven, maar dan in andere omstandigheden, waar ze niet zo makkelijk kunnen
5
