Samenvatting risicomanagement kwartiel 1, leerjaar 1
Hoofdstuk 1:
Enterprise risk management: bestaat uit het management van allerlei soorten risico’s, zoals
strategische, financiële en marktrisico’s en van verzekerbare risico’s; organisatie breed.
Voor bewoners in ontwikkelde
landen is het hebben van voorspoed
bijna vanzelfsprekend. Maar dit kan
juist gevaarlijk zijn. Mensen
proberen risico’s te interpreteren
vanuit hun ervaringskader, dit houdt
vaak in dat ze verschijnselen
terugbrengen tot gebeurtenissen die
eerder plaats hebben gevonden.
Maar veel mensen in de moderne
maatschappij hebben nooit
ingrijpende ervaringen gehad. De
voorstelling die zij hebben is dan
vaak incorrect. Daarom is
risicomanagement van belang.
Risico: gevaar van schade of verlies
Gevaar onzekerheid over de uitkomst
Schade of verlies gebeurtenis met negatieve uitkomst
In de westerse maatschappij hebben mensen geleerd om om te gaan met risico’s die het vervullen
van primaire levensbehoeften bedreigen. De westerse samenleving is steeds opzoek naar
mogelijkheden om beter te voorzien in levensbehoeften van de moderne mens. Daartoe hebben ze
ingewikkelde systemen en structuren geschapen waaruit weer nieuwe risico’s ontstaan. Het
calamiteiten karakter van de nieuwe risico’s en belangen die daarbij horen neemt toe.
Kenmerken van een risico:
• Kans op het optreden van een gebeurtenis
• Gevolg
• Blootstelling
• Betrokkene
Risicomanagement is erop gericht de realisatie van de doelstellingen en het voortbestaan van de
onderneming te beschermen en heeft enerzijds betrekking op ondernemersrisico’s (strategische,
commerciële en organisatorische risico’s) en anderzijds op risico’s die kunnen leiden tot schade of
verlies en die verbonden zijn aan de activiteiten en middelen van een onderneming of instelling
(verzekerbare/ statische (= risico’s die kunnen leiden tot verlies) risico’s).
Redenen voor risicomanagement:
Organisaties die structuur willen geven aan de bescherming van hun continuïteit en de realisatie van
hun doelstellingen. Bescherming van werknemers, omwonenden, afnemers en andere betrokkenen.
Maar ook externe invloedsfactoren:
Wet- en regelgeving
Wetgeving relevant voor risicomanagement:
Aansprakelijkheidswetgeving; voor bedrijven is de ontwikkeling van het aansprakelijkheidsrecht
aanleiding om zorgvuldiger met het aansprakelijkheidsrisico om te gaan. Denk aan arbeidswetgeving
met bijbehorende uitvoeringsbesluiten, die bedrijven en instellingen meer dwingen tot een goed
gestructureerd risicomanagement betreft arbeidsongevallen & beroepsziekten.
Wetgeving waar risicomanagement direct uit voortvloeit:
,Nederlandse corporate governance code; voor beursgenoteerde ondernemingen, deze wet verplicht
een organisatie rechtstreeks tot het toepassen van risicomanagement. De codes richten zich op een
verantwoord ondernemingsbestuur, maar het belangrijkst is het strategisch en financieel beheer.
Ook het aantoonbaar goed en gestructureerd omgaan met risico’s is een vereiste. Deze code is
inmiddels door andere sectoren aangepast voor gebruik binnen hun eigen sector.
International Financial Reporting Standards (IFRS); verplicht voor beursgenoteerde ondernemingen in
de EU. Uit deze eisen met betrekking tot de financiële verslaglegging vloeien ook bepalingen voort
over de wijze waarop met risico’s kan worden omgegaan.
Basel-akkoorden; doel financiële veiligheid en gedegenheid van banken bevorderen en daarmee de
stabiliteit van de financiële wereld als geheel versterken.
Basel I-akkoord: verplichte banken om bij toekenning van krediet telkens een vast percentage van 8%
in de vorm van eigen vermogen te reserveren.
Basel II- akkoord: werkt I beter uit door de kapitaaleis te relateren aan het risicoprofiel van de
kredietaanvrager.
Basel III-akkoord: verhoogt de kapitaaleisen voor banken verder, met de gedachte dat banken een
grotere buffer moeten hebben voor tijden waarin de marktsituatie verslechtert.
Solvency II-richtlijn; gericht om de solvabiliteit van verzekeraars en daarmee de uitkeringszekerheid
van verzekerden te beschermen, richtlijn bestaat uit 3 pilaren die de volgende onderwerpen regelen:
Finaciële eisen (bv. Voorzieningen die een verzekeraar moet aanhouden)
Eisen ten aanzien van governance, risicomanagement en supervisie
Eisen ten aanzien van rapportage en transparantie.
Verzekeringsindustrie
Er is een wisselende stabiliteit in de verzekerbaarheid van risico’s en de prijsniveaus van
verzekeringen. Bedrijven kiezen ervoor om risico’s te verzekeren omdat zij hierdoor toekomstige
onzekere verliezen omzetten in een zekere, voorspelbare kostenfactor. Maar door wisselingen in de
capaciteit van de verzekeringsindustrie is het niet altijd mogelijk om bestaande risico’s op
ongewijzigde voorwaarden te blijven verzekeren of nieuwe risico’s te accepteren. Door marktwerking
treden er regelmatig veranderingen op in de toegepaste premieniveaus.
Verzekeringsmaatschappijen hebben zich verdiept in allerlei risico’s om tot een verstandig
acceptatiebeleid en een verantwoorde prijsbepaling voor verzekeringen te komen en bezitten op dat
gebied deskundigheid, dit hebben ze in eerste instantie voor hun eigen bedrijfsvoering opgebouwd.
Dienstverleners uit de verzekeringssector stellen deze deskundigheid echter in toenemende mate
beschikbaar aan hun klanten in de vorm van risicomanagementadvisering en aanverwante
dienstverlening.
Hoofdstuk 2:
Definitie risico: De mogelijkheid dat zich een gebeurtenis voordoet in een gegeven periode en
situatie, die een negatief effect heeft, waardecreatie verhindert of bestaande waardes uitholt.
Hierbij wordt uitgegaan van negatieve effecten. Positieve effecten worden aangeduid als kansen,
kansen kunnen de negatieve effecten van risico’s verminderen, zij bevorderen het behalen van
doelstellingen en dragen bij tot het behoud of de creatie van waarden.
Er is slechts sprake van een risico als er ook nog een andere uitkomst denkbaar is (mogelijkheid). Er
bestaat onzekerheid of er zich een storende gebeurtenis, of een kans voor zal doen en wanneer.
Een risico wordt bepaald door de kans van het optreden van de (ongewenste gebeurtenis en het
gevolg van deze gebeurtenis; RISICO = KANS X GEVOLG (effect)
Risico’s ontstaan doordat ondernemingen of instellingen onderhevig zijn aan bedreigingen.
Schema risico: oorzaak - incident - gevolg
Bedreiging: de aanwezigheid van een of meer omstandigheden waaruit mogelijk aantasting van
waarde, schade, verlies of letsel kan ontstaan; er kán schade ontstaan, maar is niet zeker.
, Elementen van een bedreiging:
Een belang dat geschaad kan worden, een persoon die letsel kan oplopen of een doelstelling die
mogelijk niet wordt gerealiseerd.
Persoonlijk welzijn;
a) persoonlijke gezondheid als emotionele waarde en als economische waarde (het gevrijwaard
blijven van medische kosten)
b) het vermogen om inkomen te verwerven
Eigendommen
Economische waarden vastgelegd in materiële en immateriële vermogensbestanddelen
De capaciteit om met vermogensbestanddelen inkomen te verwerven
Emotionele waarden verbonden aan bepaalde zaken
Vrijheid van wettelijke verplichtingen (bv vrijwaring van aansprakelijkheden)
Doelstellingen waarvan de realisatie niet kan worden zeker gesteld.
Strategische b) financiële c) commerciële d) organisatorische doelstellingen.
Gevaren of krachten die de schade of het letsel veroorzaken.
Natuurlijke schadeoorzaken, zoals ziekte, brand, storm, overstroming
Menselijke schadeoorzaken, zoals agressie, diefstal, vandalisme, fraude, nalatigheid
Economische schadeoorzaken, zoals recessies, inflatie, verandering consumentengedrag
Juridische, politieke en maatschappelijke schadeoorzaken, zoals veranderingen in wetgeving,
inbeslagname of nationalisatie, maatschappelijk onaanvaardbaar worden van activiteiten
Het gevolg van de schade of het letsel in termen van economische of emotionele waarden.
Hierbij is niet het bedrag, verlies of nadeel belangrijk, maar vooral het bedrag in relatie tot de
financiële conditie van degene die bedreigt wordt.
Elementen die te interpreteren zijn als risico:
Mensen, eigendommen, belangen en activiteiten die aan letsel, schade of verlies blootstaan.
De schadeoorzaken; zwakke dijk, het zwak zijn van de dijk is risico.
De gevaren of bedreigingen; hoge waterstand is een groot risico voor een zwakke dijk.
De omvang van de mogelijke verliezen of nadeel. Grote omvang groot risico.
Risico wordt gebruikt om de meetbare kans aan te geven dat een bedreiging inderdaad tot letsel,
schade of nadeel leidt. Een bedreiging is een factor van een risico. Wanneer een bedreiging in
potentie aanwezig is, maar de meetbare kans om hierdoor getroffen te worden 0 is, dan spreken niet
over een risico. Risico gaan over de mogelijkheid, en waarschijnlijkheid op schade en verlies. Over het
schadepatroon en over subjectieve onzekerheid
De waarschijnlijkheid of kans op schade of verlies varieert tussen 0 en 1.
Dynamische en statische risico’s
Speculatief/dynamisch/ondernemers-risico: bij het accepteren van de bewust opgeroepen
onzekerheden wordt er gespeculeerd op een positieve uitkomst.
Vaak bij het ondernemen en het doen van investeringen. Met het doen van investeringen probeert
een ondernemer een bepaald financieel voordeel te realiseren, maar vooraf is niet met zekerheid te
zeggen of dat voordeel ook wordt behaald.
Kans op winst of verlies, de risico’s vormen niet alleen een bedreiging maar ook de motor van het
ondernemerschap, belangrijk bij groei en vooruitgang.
Er wordt vaak een gedetailleerde analyse gemaakt van alle aspecten die het succes van de
investering betreffen, om als basis te dienen voor de ‘go or no go’- beslissing.
Dynamische risico’s zijn in het algemeen niet verzekerbaar.
Veel aandacht bij topmanagement
Bijvoorbeeld daling van huizenprijzen
Statistische risico’s: uitsluitend sprake van kans op verlies