Leerdoelen probleem 1:
1. Hoe werkt de Trias Politica binnen het staatsrecht? (verhoudingen tussen de machten)
2. Wat is een democratische rechtsstaat? (+ kenmerken)
3. Wat is de Staten-Generaal en hoe worden de leden gekozen? (onderscheid Eerste Kamer en
Tweede Kamer)
4. Wat is de regering en het kabinet ? (personen + verantwoordelijkheden)
5. Op welke manieren kan de Tweede Kamer de ministers en staatssecretarissen controleren?
6. Wat is de rol van de politieke partijen? (algemeen en kort)
Termen
Staten-Generaal - Eerste Kamer
- Tweede Kamer
Eerste Kamer Deeltijdpolitici. De meeste leden vervullen andere betaalde en/of
onbetaalde functies. Zo zitten er in de Eerste Kamer burgemeesters,
directeuren van bedrijven, advocaten, hoogleraren en rechters.
Tweede Kamer Men moet Nederlander zijn en de leeftijd van achttien jaar moet hebben
bereikt. Men mag ook niet zijn uitgesloten van het kiesrecht volgens art. 54
Gw en het daarop gebaseerde art. 28 lid 1 sub 3 Sr.
Regering - Ministers
- Koning(in)
Minsterraad - Ministers
- Minister-president
Kabinet - Ministers
- Staatssecretarissen
Senatoren Leden van de Eerste Kamer
Ministers Een minister is een persoon die deelneemt aan de regering van een land, en
die over het algemeen ook leiding geeft aan een ministerie.
Parlement Staten-Generaal en volksvertegenwoordiging
Oppositie De partijen in het parlement die niet deelnemen aan de regering vormen
tezamen de oppositie.
,Leerdoel 1: Hoe werkt de Trias Politica binnen het staatsrecht?
Montesquieu Trias Politica:
- Scheiding van machten, 1748
Hij vond het Engelse staatsstelsel, waarin 3 gescheiden organen bestaan: de koning, het
parlement en de rechterlijke macht, een aantrekkelijk stelsel.
Geïnspireerd door het Engelse voorbeeld pleitte Montesquieu dat de overheidstaken:
wetgeving, bestuur en rechtspraak niet in dezelfde hand moesten rusten
trias politica: de burger is het best gediend met en scheiding van deze drie functies.
Wetgevende macht ( Regering + Staten Generaal)
Uitvoerende macht ( Regering)
Rechtsprekende macht (rechterlijke instanties)
Regering = Koning + ministers
Staten Generaal = Eerste en Tweede Kamer
Regering + Staten-Generaal = wetgevende macht
Regering = uitvoerende macht
Rechterlijke instanties = rechterlijke macht
Parlement = Staten-Generaal = volksvertegenwoordiging
, Nederland: de essentie van de trias politica hebben wij in ons staatsrecht behouden.
De essentie: de staatsmacht moet verspreid worden over verschillende organen, die ieder een
deel van die macht uitoefenen en elkaar wederzijds controleren en in evenwicht houden.
De ontwikkeling van de staatsgemeenschap in de achttiende eeuw heeft tot een andere
uitwerking van het stelsel geleid.
Checks and Balances:
- Om een dictatuur te voorkomen, wordt het gezag over verschillende organen verdeeld en
dus over verschillende mensen of groepen van mensen.
- Doordat ieder orgaan slechts een deel van het gezag kan uitoefenen, heeft het de andere
organen nodig. De verschillende organen over welke het gezag is verdeeld, houden zo
elkaar in evenwicht checks and balances.
- Om een dergelijk evenwicht te bereiken moet er dus een verdeelsleutel tussen de
verschillende organen gevonden worden. Elk orgaan moet een zeker macht en een zekere
verantwoordingsplicht krijgen.
Verhoudingen tussen machten:
1.
- Montesquieu bedeelde de regering alleen met de bevoegdheid tot het uitvoeren van
wetten. uitvoerende macht.
- De regering in Nederland heeft een veel bredere taak dan alleen het uitvoeren van
wetten. De regering heeft ook zelfstandige taken (bestuur), bijvoorbeeld beslissen of er
een bepaald verdrag gesloten moet worden. Beslissen over subsidies, aanleg
natuurgebieden. Daarover zegt de wet niets geen uitvoering van wetten, maar
zelfstandige bevoegdheid van de regering
- Beide onderdelen van de regeringstaak uitvoering van wetten en zelfstandige taak
worden bestuur genoemd.
2.
- De drie belangrijkste organen opereren NIET onafhankelijk van elkaar
- De vaststelling van wetten (wetgevende macht) is de taak van regering en parlement.
- Het bestuur is de taak van de regering, die ook deel uitmaakt van de wetgevende
macht. De regering staat bij de uitoefening daarvan onder controle van het parlement.
- De organen houden elkaar in evenwicht en controleren elkaar.
- De centrale overheid bestaat uit een samenstelsel van organen, die ieder slechts een
deel van de overheidstaak uitoefenen en die elkaar dus nodig hebben om te regeren.
3.
- Territoriale splitsing: een deel van de bestuursbevoegdheid wordt verleend aan
regionale overheden.
- Men geeft niet een centrale overheid alle bestuursbevoegdheid, maar men verleent een deel
van die bevoegdheid aan regionale bevoegdheden. Het stelsel van een federatieve staat of
bondsstaat, waarin de deelstaten eigen grondwettelijk gegarandeerde bevoegdheden
hebben waar federale organen niet in mogen treden, geeft een evenwicht tussen centrale en
regionale organen (bijv. in de VS).
- In Nederland : Vrij ver gaande bevoegdheden worden aan gemeentelijke en provinciale
organen verleend, waarbij echter geen terreinen principieel zijn uitgesloten van centrale
bemoeienis. De macht wordt zo verdeeld tussen de centrale en regionale overheden.
, Checks and balances belangrijk
Bij het nemen van beslissingen zijn er altijd mensen voor en tegen. Voor het nemen van een goede
beslissingen moet er dan ook een afweging worden gemaakt van alle belangen. Er moeten keuzes
worden gemaakt, beslissingen worden genomen en prioriteiten voor de te nemen beslissingen
worden gesteld, omdat nu eenmaal niet alles tegelijk mogelijk is.
Daarvoor is een procedure en een organisatie onvermijdelijk. Dat noemen we gezag. Een
beslissingsprocedure, bestuur, gezag, is dus onvermijdelijk.
Het gezag moet de beslissing zo nodig met dwangmiddelen kunnen doorzetten.
- Het gevaar hiervan is echter dat het belang van de kiezer aan een klein aantal personen is
opgedragen.
- Zoveel macht is de handen van een kleine groep kan leiden tot machtsmisbruik. Om het risico
van de altijd dreigende dictatuur te ontgaan, heeft men een middel gevonden dat redelijk
goed heeft gewerkt: dat is de verdeling van het gezag over verschillende organen en dus over
verschillende mensen of groepen van mensen. Doordat ieder orgaan slechts een deel van het
gezag kan uitoefenen, heeft het de andere organen nodig.
- Geen orgaan zal dulden, dat het door een ander opzij geschoven wordt en ieder orgaan zal
eraan gewend raken dat het rekening te houden heeft met de mening van andere organen
en andere mensen.
De verschillende organen over welke het gezag verdeeld is, houden op deze wijze elkaar in
evenwicht. Zo ontstaat er een zekere stabliteit in de machtsverhouding checks and balances.
Om een dergelijk evenwicht te bereiken, moet er dus een
verdeelsleutel tussen de verschillende organen gevonden Montesquieu
Deze gedachte van de scheiding van machten in
worden. Elk orgaan moet een zekere macht de staat werd door Montesquieu geïntroduceerd
en een zekere verantwoordingsplicht krijgen. in zijn boek ‘De l’Esprit des Lois’.
Het kenmerkende daarvan is, dat er drie organen
in de staat bestaan: de koning, het parlement en
de rechterlijke macht, die ieder een eigen
functie uitoefenen en onafhankelijk van elkaar
zijn.
1) Het parlement maakt de wetten
wetgevende macht
2) De koning voert de wetten uit uitvoerende
macht.
3) De rechters constateren of de uitvoerende
macht de wet wel in acht genomen heeft en
vernietigen, als dat niet het geval is, de besluiten
van de uitvoerende macht controlerende
macht
Zijn leer van de ‘triaspolitica’ gaat er vanuit dat
de burger het best gediend is met een scheiding
van deze drie functies.
