Samenvatting
Samenvatting geschiedenis alle historische contexten VWO
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Samenvatting van de historische contexten voor VWO: de Verlichting, Duitsland, de Koude Oorlog en de Republiek.
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 25 pagina's
Voorbeeld 3 van de 25 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting historische contexten VWODe verlichting (1650-1789)
4.1
De verlichting begon in 1650.
Verlichting: De mens moet het vermogen hebben om het eigen verstand te gebruiken. ‘Durf
te weten, heb de moed je eigen verstand te gebruiken’.
Middeleeuwen: Het denken was ondergeschikt aan geloof en traditie.
Verlichting: De filosofische stromingen empirisme en rationalisme stelden dat traditie en
geloof plaats moesten maken voor waarneming en rede.
→ Empirisme: Kennis komt voort uit ervaring en waarneming
→ Rationalisme: De voornaamste bron van kennis is het menselijk denkvermogen, de rede
(ratio = rede = verstand)
Door de verlichting vonden er grote veranderingen plaats in het denken over mens en
maatschappij:
→ samenleving moest niet gebaseerd zijn op erfelijke rechten en plichten of religieuze
ideeën, maar op de rede.
→ Standenmaatschappij en absolutisme werd verworpen
→ Tégen godsdienstige intolerantie, kerkelijke dwang en machtsmisbruik door kerk en staat
→ Vóór onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak
In die tijd werd echter de macht van vorsten verder uitgebreid en gecentraliseerd
→ Lodewijk XIV en andere absolute vorsten hingen namelijk het droit divin aan (Vorsten
hadden hun macht van God gekregen en alleen God kon over koningen oordelen)
→ De koningen hoefden dus geen verantwoording af te leggen aan parlementen en ze
hoefden hun macht niet door mensen te laten beperken
Verlichte filosoof Locke: Alle mensen zijn vrij en gelijk geboren en hebben het recht om hun
leven, gezondheid, vrijheid en bezit te verdedigen
→ De macht van de staat was gebaseerd op een sociaal contract (mensen spraken af een
deel van hun vrijheid af te staan aan de overheid. In ruil daarvoor beschermt de overheid hun
leven, bezit en vrijheid en treedt het als neutrale rechter op bij conflicten)
→ als een regering dit niet deed, mochten burgers een ander regering aanstellen
→ ook mochten ze een tiran die hun niet hun rechten gaf afzetten met een opstand
1688: Engelse koning Jacobus wordt verjaagd en vervangen door Willem III
→ Locke was hier een voorstander van en ook van de constitutionele monarchie die toen in
Engeland kwam
Verlichte denker Rousseau: Mensen sluiten een sociaal contract waarmee ze vrijheid
overdragen aan de staat.
→ Het volk was soeverein en de staat moest de algemene wil van de samenleving
vertegenwoordigen
,→ mensen mochten niet hun eigen belangen doorzetten, maar moesten zich houden aan
wetten die overeenkwamen met de algemene wil
Tot de 17e eeuw: Bijna iedereen geloofde in hogere machten. God heerste over mens en
natuur en greep regelmatig in in het dagelijks leven
→ Door de ontdekking van de natuurwetten ontstond hier twijfel aan
Voltaire: De natuurwetten bewezen dat God de wereld ingenieus had gemaakt. God is de
schepper, maar bemoeit zich daarna niet meer met het universum (deïsme)
Spinoza: De natuur was niet gemaakt door god, maar God en de natuur waren hetzelfde.
Geloof dat in de strijd was met de rede was onzin en god en de natuur zijn rationeel. De
mens moet dus niet gehoorzamen aan god, maar slechts afgaan op zijn eigen verstand.
Begin verlichting: Veel godsdienstoorlogen en religieuze onderdrukking
→ Verlichte denkers wilden individuele vrijheid en tolerantie
Locke wilde een scheiding van kerk en staat. De staat moest zich niet met het geloof van de
onderdanen bemoeien, want de staat kon niet bepalen wat het beste geloof is. Zelfstandig
denkende mensen konden alleen zelf bepalen wat ze geloofden.
1750: Door het vertrouwen in de rede gingen steeds meer verlichte denkers het optimisme
aanhangen (De mensheid werd steeds beter)
→ er kwam meer vrijheid en tolerantie en op allerlei terreinen waren verbeteringen
Ook ontstonden twee stromingen tussen de verlichte denkers:
- Gematigde verlichting (zocht een evenwicht tussen rede en traditie)
- Radicale verlichting (wilde de traditie breken en een hele nieuwe maatschappij
creëren)
Voltaire was voor de gematigde verlichting:
- God had de wereld geschapen en daarom hoorde de ongelijke standenmaatschappij
bij het menselijk bestaan.
- Het was goed dat veel mensen moesten zwoegen om in leven te blijven, zodat ze
geen tijd hadden om ongelukkig en opstandig te zijn.
- Het was gevaarlijk om het volk het geloof te ontnemen
- Alleen een bovenlaag van 10% was geschikt voor het redelijke denken
Veel gematigde verlichte denkers vonden dat het gewone volk niet verlicht mocht worden.
Puur rationalisme kon leiden tot waanideeën en immoreel gedrag
Kant: Mensen moeten voldoen aan regels die ze voor iedereen willen laten gelden. Mensen
mogen niet stelen, want mensen willen ook geen wereld waarin iedereen steelt.
Spinoza hing de radicale verlichting aan.
→ Alle mensen moeten dezelfde rechten hebben. Iedereen moet gelijk behandeld worden en
de voorrechten van adel en geestelijkheid en het erfelijk koningschap was dus onjuist.
→ Ze wilden de standenmaatschappij afschaffen en vervangen door een democratie, want in
een standenmaatschappij kon niet iedereen vrij zijn mening uiten.
O.a. koning Frederik II van Pruisen en keizer Jozef II van Oostenrijk lieten zich beïnvloeden
door verlichtingsideeën.
, → Ze geloofden niet de macht gekregen te hebben van god, maar waren dienaren van het
algemeen belang.
→ Ze vergrootten de persvrijheid en tolerantie. Ze hielden wel vast aan hun absolutisme en
de standenmaatschappij.
Franse koningen hadden angst voor de radicale verlichting en probeerden critici van het
ancien régime monddood te maken.
→ Veel verlichte boeken werden verboden (had echter niet veel zin want de boeken werden
in Amsterdam gedrukt en het land weer terug ingesmokkeld)
→ Verlichte ideeën raakten wel verspreid en Voltaire werd in Frankrijk gezien als een held
→ De verlichtingsideeën over politiek werden besproken in kranten, pamfletten, clubs, salons
en koffiehuizen.
4.2
Frankrijk was vanaf 1774 onder het gezag van Lodewijk XVI, waarna het in een crisis terecht
kwam. De koning wilde de verlichte kritiek onderdrukken, maar deze nam steeds meer toe.
Ook groeide de onvrede in de maatschappij:
- Rijke burgers waren ontevreden over het gebrek aan politieke invloed
- Arme burgers, boeren en arbeiders wilden een beter bestaan
- Delen van de bevolking waren ondervoed
- Er waren regelmatig opstanden waarbij boeren afschaffing van herendiensten en een
eerlijkere verdeling van de grond eisten.
Arme mensen moesten veel belastingen betalen, adel en geestelijken nauwelijks. Er was
vooral veel belasting op voedsel en goederen, waardoor het erg duur werd. Ook groeide de
staatsschuld door oorlogen.
→ Lodewijk wilde uit de crisis en riep de Staten-Generaal bijeen. Hij wilde afspraken maken
over verlaging van de staatsschuld in ruil voor concessies (vergunning van de overheid).
Hiermee deed de koning afstand van zijn macht
→ De eerste revolutie volgde (1789-1792) waardoor Frankrijk een constitutionele monarchie
werd.
→ Daarna kwam de tweede revolutie (1792-1795) waardoor het een democratische
republiek werd.
De verkiezingen voor Staten-Generaal leidde tot felle discussies. De adel en geestelijkheid
wilden dat alle standen evenveel vertegenwoordigers kregen.
→ Door de heftige protesten hierdoor besloot de koning de derde stand (burgers en boeren)
evenveel zetels te geven als de adel en geestelijkheid samen.
Bij de derde stand kozen wijken eerst afgevaardigden voor de kiesvergadering van de stad.
Daarna koos deze afgevaardigden voor de regiovergadering, die daarna leden van de
Staten-Generaal koos.
→ Tijdens de kiesvergaderingen werden de cahiers de doléances opgesteld (klaagbrieven)
waarnaar Lodewijk had gevraagd. Hij wilde weten wat zijn volk dacht.
→ Ze waren niet helemaal representatief omdat alleen mannen vanaf de 25 jaar die
belasting betaalden mee mochten vergaderen. De cahiers werden ook alleen opgesteld door
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper valentijn1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53340 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen