ALGEMENE KUNSTGESCHIEDENIS
H21
Na tweede wereldoorlog zou New York rol Parijs als brandpunt nieuwe kunst overnemen,
eind Europese imperialisme, koloniale regimes en Europese culturele overheersing westerse
wereld. Symptomatisch: uittocht intellectuele kunstenaars naar Amerika; vluchten politieke
en antisemitische vervolgingen. Tal belangrijke Bauhaus architecten/ontwerpers naar
verenigde staten; nieuw Bauhaus/Institute of Design ontstaat in Chicago
Na val Frankrijk nieuwe stroom vluchtelingen; ook kunstenaars die tot belangrijkste van tijd
behoorden
In Parijs rationele, formalistische, zuiver abstracte tendentie van Mondriaan en anti
rationele, emotionele, expressieve stroming door surrealisten van Dalí als tegengesteld
beschouwd. Amerikaanse kunstenaars staan voor beide bewegingen open
Ontstaat sterke stroming in richting abstractie die eerder emotionele en expressieve dan
formele grondslagen
Zullen de Parijse surrealisten zijn die tijdens oorlog New York verbleven, met automatismen
en andere technieken om onderbewuste vrij baan te geven, gids vormen in wereld waarmee
jonge Amerikaanse kunstenaars 1945 werden geconfronteerd
ABSTRACT EXPRESSIONISME
- New Yorkse schilders vormen geen beweging, kenden elkaar allen persoonlijk en
schelen weinig in leeftijd
- Pollock, Rothko, de Kooning, Still
- Geen uniforme stilistische kenmerken. Sommigen ogenschijnlijk ongeremde en
ongerichte spontaniteit, anderen met grootste somberheid en zelfbeheersing
- Allen legden in werk koortsachtige energie en extreme stellingname aan de dag die
even Amerikaans als voorliefde kolossale, allen gevoel zelfde problematische
menselijke situatie verkeren
- Wat gezamenlijk gedacht werd kreeg uitdrukking in uiterst persoonlijke kunstwerken
- Abstract expressionisme verschilde van andere fasen moderne kunst door ‘andere
drijfveer om object af te schaffen’ – Rosenberg
- Alleen daad van het aanbrengen verf op doek telt en brengt tot abstractie. Drukten
gevoelens/gewaarwording niet uit
- New York kunstacademie van Hofmann middelpunt van waaruit synthese tussen
kubisme en fauvisme, nieuwe eenheid van kleur en vorm die zijn geloof in dualiteit
kunstwereld en zichtbare wereld weerspiegeld. Bepleit en gepropageerd
Hans Hofmann:
- Kunstacademie van Hofmann
- Sterke persoonlijkheid en in eigen werk ongebruikelijk samengaan schilderkunstige
vloeiendheid en abstractie bereiken
- Vroege jaren 40 experimenteren met ‘drip’ technieken en gemengde technieken
- Schilderen betekende het scheppen van vorm door middel van kleur. Definitie van
compositie; duwen en trekken vorm/kleurspanningen over heel oppervlak van doek
werd befaamd
- Onderwijs heeft grote invloed gehad
,Arshile Gorky
- Katalysator tussen Europese en Amerikaanse schilderkunst
- Jaren besteden aan geduldig afwerken reeks meester-leerling relaties die geheel in
beslag namen
- Slaagde erin verzoenen wat onverzoenlijk leek; abstracte ‘belle peinture’ die
Hofmann pleitte met enerzijds surrealistische beeldtaal, anderzijds literaire
benadering André Breton
- Laatste werken lijken verfijnde en gekwelde embryonale vormen op punt staan van
versmelten en stroom waarin drijven, zodat altijd in onbepaalde wereld van zijn en
niet-zijn zweven
POLLOCK EN DE KOONING
Pollock
- Rol leidende abstract-expressionist vervuld door Pollock; nog aangepaster en
melancholieker kunstenaar/ prototype Amerikaanse einzelgänger; ruw, gewelddadig
en verteerd door neuroses/frustratie
- Mooiste werken ontstonden in betrekkelijk korte periode; 1947-1951
- Geen van nature beschaafd schilder en worstelde woedend en briesend met
onvermogen traditionele technieken eigen maken. Plotseling idee gekomen
handeling schilderen zelf tot onderwerp.
- Verf direct op stuk zeildoek gieten, druppelen, spetteren en gooien
- Indiaanse zandschilderijen ritmisch uitgevoerd door verschillende kleuren zand
strooien en zo vergankelijke symbolische beelden creëren
- Hele lichaam bij betrokken
- Onbepaaldheid en grenzeloosheid meest opvallende kenmerken
- Doeken die zo groot zijn dat toeschouwer gevoel heeft erin opgeslokt te worden
- Focus toeschouwer wisselt tussen dichtbij en veraf, microscopisch en telescopisch
- ‘Natuurlijke groei vanuit een behoefte’
De Kooning
- Stond dichtst bij pollock
- Eind jaren 40 een van belangrijkste abstracte expressionisten
- Enige die figuratief zou blijven werken, op zekere hoogte. Zelfs menselijke figuur
hoofdthema
- Grote intensiteit, hard, agressief, nogal rauw van kleur met sappige roze-vleestinten,
schrille gelen en wrange groenen, dik en zwaar van textuur
- Nooit helemaal abstract. Vormen altijd vaag denken door manier schilderen
STILL, ROTHKO EN NEWMAN
Still
- Vlakke vormen verstoren illusie en onthullen waarheid
- Grote, asymmetrisch geplaatste, gerafelde vlakken of vlakformaties (dikke
aangebrachte verf). Strekken zich over hele doek uit zonder elkaar te overlappen of
sterk contrasteren
- Gevoel van dichtheid, niet/nauwelijks ruimte
- Verfoppervlak merkwaardig schilferig en droog
, Rothko
- Bewust geestelijke dimensies die in abstracte kunst konden worden gerealiseerd.
Werk diepreligieus van aard
- Zachte, zwevende, wolkachtige vormen met rafelige contouren
- Verf in doek trekken, kleurblokken over andere kleuren geschilderd
- Vormen sombere eenvoud, kleurrijk en subtiel
Newman
- Zuivere kleur en vormarrangement, hechtte veel belang aan onderwerp
- Enorm doek, gelijkmatig rood dat wordt verdeeld door 4 strepen
EUROPESE OVERLEVENDEN
Abstract expressionisme bij uitstek Amerikaans verschijnsel. Europa ontstaat in die periode
niets wat hiermee te vergelijken is
Matisse:
- Jaren 40/50
- Werken die tot meest bruizerig, lyrisch, vrolijke van hele oeuvre behoren
- 1947 boek Jazz voltooid; bladzijden handgeschreven tekst en illustraties,
opgebouwd uit knipsels van gekleurd papier. Techniek bleek vonk die laatste fase
deed ontbranden in lange artistieke periode; meest sereen en ontspannen
- ‘bloei na 50 jaar inspanning’: papier zelf kleuren met plakkaatverf, geknipt en
gearrangeerd. Ontwikkeling zeer grote verscheidenheid en rijkdom van
kleurencomposities, varierend van ontwerpen voor glas-in-loodramen en
wanddecoraties tot boekomslagen
- Jaar voor dood kunst uiteindelijke vervulling in knipsels op groot doek
Giacometti
- Jaren 30 Parijs opmerkelijke surrealistische sculpturen; metalen constructies en
‘erotisch-kinetische objecten’
- 1947: kleine, frontaal gedachte bronzen figuurtjes maken die naderhand verder
ontwikkelen tot lange, smalle skeletachtige bronzen figuren, bloemstengels bijna
- Optische distantie inherente kwaliteit werk onderwerp
- Uitgelegd als symbolen geestelijke vervreemding mensfiguur
- Jaren 50 opnieuw artistieke crisis, ontwikkeld laatste visionaire, bijna mystieke
opvatting kunst. Zag werk als soort magische verdubbeling van realiteit die achter
uiterlijk schijn schuilgaat en streefde ernaar metafysisch ‘zijn’ op te roepen
- Sartre schreef dat hij ooit dichter dan enig ander kunstenaar ‘het onmogelijke zou
kunnen benaderen. In skeletten bijna te bereiken
- Streefde niet naar gelijkenis; naar realiteit reële ruimte die overeenkwam essentie
bepaalde persoonlijkheid
POST-PAINTERLY ABSTRACTION
Vroege jaren 60 abstract expressionisme over hoogtepunt heen en veranderde artistieke
klimaat zowel VS als Europa razendsnel. Naoorlogse soberheid en zelfbeheersing worden
overdaad en welvaart consumptiemaatschappij en korte periode optimisme Kennedy-jaren
Analyse situatie overwoog Greenberg verschillende mogelijkheden toekomst kunstenaars
inhouden
- Na abstract expressionisme is meer gedisciplineerde, formele kunst, kunst die het
wezenlijke onderkende en daarop richtte
Frankenthaler:
- Als eerste oorspronkelijke techniek gebruikt niet-begrensd linnen te kleuren door op
gieten kleurstoffen, breuk abstract expressionisme leidde tot nieuwe richting; ‘color
field painting’/’post-painterly abstraction’
Voldoen gewenste koelheid, beheersing en elegantie: Morris, Noland, Olitski