We gaan het vandaag niet hebben over een bijzondere overeenkomst, maar over het algemene leerstuk
betreffende de samenloop. In de praktijk zijn er vaak meerdere regels die op het eerste gezicht van
toepassing zijn. Hoe ga je daarmee om? Het is de vraag hoe je moet kiezen, mag je kiezen of kun je
voor meerdere ankers gaan liggen? Die vraag staat centraal in dit college. Op 1 feitencomplex kunnen
meerdere regels van toepassing zijn.
Verheij laat een plaatje zien van een Koraalrif. We spreken van een systeem van het recht. Dit systeem
is opgebouwd uit verschillende onderdelen. Het resultaat kan mooi zijn, maar het is ook een beetje
rommelig. Er is namelijk niet sprake van een helder systeem. Het is onvermijdelijk dat je met
samenloop problemen wordt geconfronteerd.
Wat adviseert u?
› Een fietser rijdt iemand ondersteboven omdat zijn remmen braken. Het slachtoffer wil
schadevergoeding vorderen
› Adviseert u schadevergoeding o.g.v. art. 6:162 BW te vorderen?
De remmen braken. Dat kan erop duiden dat er sprake is van een gebrek in de fiets. Art. 6:173 BW
geeft een risicoaansprakelijkheid voor een gebrekkige roerende zaak. Als de fietser bezitter is dan is die
in principe risicoaansprakelijk. Dat is aantrekkelijker dan een vordering op grond van art. 6:162 BW
want dan moet je onzorgvuldigheid stellen en bewijzen. In dit geval zou je zowel een vordering kunnen
instellen op basis van art. 6:173 BW als art. 6:162 BW. Je kunt dus kiezen op welke grondslag je de
vordering in wilt stellen. In dit geval is 173 de te prefereren route.
Let even op: in lid 2 van art. 6:173 BW staat dat als het gaat om een gebrek waarvoor de producent van
de fiets aansprakelijk is dan moet niet de bezitter, maar de producent worden aangesproken. Je kunt
dan niet op grond van art. 6:173 BW de fietser aanspreken. Dan kom je bij de producent terecht.
Wat adviseert u?
› X wordt in 2013 gelanceerd door zijn bureaustoel en lijdt letselschade
› In 2017 vordert hij schadevergoeding van de producent
› Welke grondslag kiest u voor de vordering?
› Let op verjaringstermijn van 3 jaar (art. 6:191 lid 1 BW!)
Ook hier heb je de mogelijkheid om te gaan liggen voor het anker van art. 6:162 BW of de bijzonder
regeling van productaansprakelijkheid (art. 6:185 e.v. BW). Die laatste is een risicoaansprakelijkheid
en dus gunstiger in principe.
Dit is dus de te prefereren route, maar let op er geldt hierbij wel een andere verjaringstermijn. Dus dat
is een beetje nadelig afhankelijk van het moment waarop je de vordering moet instellen. Voor een
vordering jegens de producent geldt een verjaringstermijn van 3 jaar ex art. 6:191 lid 1 BW) terwijl voor
andere vorderingen tot schadevergoeding een verjaringstermijn van 5 jaar geldt ex art. 3:310 lid 1 BW
(de algemene verjaringsregeling art. 3:306 e.v. BW). Dat kan het noodzakelijk maken om een
vordering in te stellen op grond van onrechtmatige daad.
Maar er is nog iets anders waarin deze casus verschilt van de vorige casus. Namelijk dat art. 6:185 e.v.
(de productaansprakelijkheidsregeling) de neerslag vormt van een Europese richtlijn. Als dat zo is
moet je je altijd afvragen of je zomaar kunt terugvallen op het nationale recht. Want als Europese
regels uit de richtlijn een systeem van totale harmonisatie van een bepaald rechtsgebied behelzen dan
is het enige wat je nog kunt doen van de richtlijn gebruik maken. Dat staat vaak in de richtlijn zelf,
maar hier staat het ook in de wet in art. 6:193 BW. Het recht op schadevergoeding jegens de producent
uit hoofde van deze afdeling komt de benadeelde toe onverminderd alle andere rechten of
vorderingen. Hieruit kun je afleiden dat een vordering op grond van 162 gewoon nog tot de
mogelijkheden behoort. Dus let erop: samenloop is bij Europese regelgeving niet altijd een gegeven.
,Wat adviseert u?
› A geeft B opdracht een nieuw dak op zijn huis te maken
› Door een fout van B lekt het nieuwe dak en worden spullen van A beschadigd
› Exoneratiebeding:
› “Behoudens opzet of grove schuld zijn wij wegens een tekortkoming in de nakoming van de
overeenkomst (art. 6:74 BW) slechts aansprakelijk tot een plafond van EUR 1.000.000.”
Het gaat Verheij hier om de specifieke formulering van het exoneratiebeding, namelijk de verwijzing
naar art. 6:74 (de tekortkoming in de nakoming van een verbintenis). Als dat de strekking is van het
exoneratiebeding dan kun je je de vraag stellen of je niet een vordering uit hoofde van onrechtmatige
daad kunt instellen waarop dat exoneratiebeding niet ziet. Dat kan ook een reden zijn om te kiezen
voor een andere grondslag van je vordering.
De vraag die we in dit college gaan behandelen is of dit eigenlijk wel kan. Is het niet een beetje gek dat
als je een overeenkomst hebt gesloten om dan opeens tegen de contractspartij een vordering in te
stellen op grond van OD? Want je hebt de overeenkomst. Moet je de wanprestatie niet zien als een
species van een OD? Het zit wat genuanceerder in elkaar, maar daar gaan we het vandaag over hebben.
Samenloop
› Van samenloop is sprake indien meerdere regels van toepassing zijn op één feitencomplex
› Of er wel of geen sprake is van samenloop is van belang bij:
• Toepassingsvoorwaarden voor aansprakelijkheid
• Omvang van de schade (Ned: art. 6:95 e.v. algemeen)
• Verjaringstermijnen (Ned: art. 3:310 BW)
• Exoneratiebedingen
Er is sprake van samenloop wanneer meerdere regels van toepassing zijn op één feitencomplex. Dit
kan van belang zijn voor de toepassingsvoorwaarden voor aansprakelijkheid (risico vs schuld).
Verder de omvang van de schade. Dat valt in Nederland wel mee omdat de regels over de omvang van
de schadevergoeding (art. 6:95 e.v. BW) betrekking hebben op zowel aanspraken gevestigd op basis
van OD als aanspraken gevestigd op wanprestatie. Nederland is hier wel uitzonderlijk in. In andere
landen kan dit dus wel relevant zijn omdat de regels daar verschillen.
Bij verjaringstermijnen kan het ook van belang zijn. Hebben we zojuist ook gezien bij de regeling van
productaansprakelijkheid omdat hierbij een andere verjaringstermijn geldt. Maar los daarvan, in NL
geeft art. 3:310 BW een speciale regeling over de verjaring van vorderingen tot schadevergoeding. Of
de vordering is gebaseerd op onrechtmatige daad of wanprestatie maakt eigenlijk niet uit. Op basis van
art. 3:310 lid 1 BW geldt een termijn van 5 jaar, maar er zijn dus (vaak als het gaat om Europees recht)
uitzonderingen op.
Ten slotte kan samenloop een rol spelen bij exoneratiebedingen. Dan hangt het er natuurlijk vanaf hoe
het exoneratiebeding is opgesteld en hoe het moet worden uitgelegd.
In dit college gaan we bovenstaande 3 dingen doen. Algemene regels allereerst, daarna samenloop van
wanprestatie en OD en ten slotte de samenloop tussen verschillende bijzondere overeenkomsten.
,Samenloop algemeen
Samenloop algemeen: 3 mogelijkheden
› 1. Beide regels zijn van toepassing
› 2. Gerechtigde kan kiezen
› 3. Eén van beide regels moet exclusief worden toegepast
› Hoe werkt het Nederlandse systeem?
• HR NJ 2003, 112 (Bramer/Hofman Beheer)
• HR NJ 2003, 48 (Petri/AVO)
Er zijn eigenlijk 3 mogelijkheden als het gaat om samenloop. Of beide regels zijn van toepassing
(cumulatie). Of de gerechtigde kan kiezen (alternativiteit), of 1 van beide regels moet exclusief
worden toegepast (exlusiviteit). Elk van deze 3 mogelijkheden is mogelijk naar Nederlands recht,
maar er geldt wel een bepaalde volgorde.
HR NJ 2003/112 (Bramer/Hofman Beheer)
› H koopt nog te bouwen panelenpers van B (140.000 gulden)
› Er zijn problemen, B verricht meerwerk (26.000 gulden) en factureert
› Procedure:
• (Conventie) B vordert in rechte betaling openstaande facturen (37.000 gulden)
• (Conventie) H (1) verrekent facturen met vordering tot schadevergoeding, (2) schort
betaling op
• (Reconventie (tegenvordering)) H sommeert B om gebreken te verhelpen; B beroept
zich op opschortingsrecht
Wat hier gebeurt in de conventie (2 e bullet) is heel klassiek. Een hele klassieke verdediging is dat je
stelt ook schade te hebben geleden. Er is wanprestatie gepleegd want er is sprake van een toerekenbare
tekortkoming en daardoor hebben wij schade geleden. U zegt misschien dat u recht heeft op betaling
van de facturen. Ten eerste betwisten wij dat, maar voor zover dat zo is stellen wij dat we een vordering
hebben uit hoofde van art. 6:74 BW. Die vordering verrekenen wij de vordering tot betaling van de
facturen. Dat is het primaire standpunt. Het subsidiaire standpunt is dat als verrekening niet mogelijk
is dan schorten we de betaling op. Soort Pavlov reactie: op een bepaalde manier een tegenvordering
proberen te construeren. Het voelt beter en je zet de wederpartij ook onder druk op het moment dat je
met tegenvorderingen komt. Het ging in casu ook om serieuze bedragen.
Wat gebeurde er verder in deze procedure. Het woord verrekening en opschorting zijn onderstreept.
Bramer/Hofman Beheer
› Art. 6 en 12 AV van B sluiten een beroep door H op opschorting en verrekening (=
schuldvergelijking = compensatie) uit
› Hof: beroep B op AV naar maatstaven van R&B onaanvaardbaar (6:248 lid 2), omdat:
• Er was nog geen correcte aflevering machine geweest
• Reflexwerking 6:236 sub c
› Is 6:233 sub a exclusief t.o.v. 6:248 lid 2?
Bramer had algemene voorwaarden die op de overeenkomst van toepassing waren. In die AV van B
stond dat Hofman zich niet kon beroepen op opschorting en verrekening. Daar beriep B zich dan ook
op. De vraag was toen: kan B zich beroepen op de algemene voorwaarden of is dit naar maatstaven van
R&B onaanvaardbaar? Het Hof vond dat dit onaanvaardbaar zou zijn omdat er nog geen correcte
aflevering van de machine was geweest en de koper had er nog nauwelijks profijt van gehad en de
gebreken van de machine waren niet onaanzienlijk.
Een beperking van een beroep op verrekening en opschorting staat op de zwarte lijst in art. 6:236 sub c
BW. De zwarte lijst is hier niet direct van toepassing omdat het gaat om 2 professionele partijen en de
zwarte lijst geldt alleen wanneer de wederpartij van degene die de AV gebruikt een natuurlijk persoon
is die niet handelt in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf. De zwarte lijst geldt alleen maar ten
opzichte van een consument en Hofman was geen consument, maar dan heb je nog de
reflexwerking. Dat het toch een zekere invloed heeft.
, Wat ook een rol speelde voor het Hof was dat tijdens de onderhandelingen over de overeenkomst er
helemaal niet gesproken was over deze algemene voorwaarden. Er was niet bewust een afspraak over
gemaakt. Dat alles bij elkaar vond het Hof het voldoende om te oordelen dat een beroep op de AV naar
maatstaven van R&B onaanvaardbaar was.
Vervolgens ontstond de samenloopvraag. Er wordt wel getoetst aan art. 6:248 BW, maar in art.
6:233 sub a BW staat een speciale regeling over de inhoudelijke beoordeling van algemene
voorwaarden. Die geldt niet alleen ten opzichte van consumenten, die geldt voor iedereen. Dus als je
dan zo’n specifieke regeling hebt, mag je dan nog wel terugvallen op de algemene redelijkheid en
billijkheid? Is die weg niet afgesloten? Kortom: is samenloop mogelijk of is art. 6:233 sub a BW
exclusief ten opzichte van art. 6:248 lid 2 BW. Deze vraag lag voor in cassatie.
Bramer/Hofman Beheer rov. 3.7:
› “De rechtsgevolgen van [6:233 sub a en 6:248 lid 2] zullen met betrekking tot één
feitencomplex niet naast elkaar kunnen worden ingeroepen (geen cumulatie).
› Niet valt evenwel in te zien op welke grond hier afgeweken zou moeten worden van het
algemeen geldende uitgangspunt dat, indien verschillende bepalingen voor toepassing op één
feitencomplex in aanmerking komen en cumulatie niet mogelijk is, aan de gerechtigde de
keuze is welke rechtsgevolgen hij wenst in te roepen of op welke rechtsgrond hij zich wenst te
baseren.”
Stap 1: de HR kijkt of cumulatie mogelijk is. Een reden om te oordelen dat cumulatie niet kan is
omdat de rechtsgevolgen die aan beide artikelen verbonden zijn anders zijn.
Op grond van art. 6:233 sub a BW wordt een algemene voorwaarde die onredelijk bezwarend is
vernietigd. Die verdwijnt met terugwerkende kracht want vernietiging heeft terugwerkende kracht ex
3:53 lid 1 BW. Dus de algemene voorwaarde wordt geacht nooit te hebben bestaan.
Toepassing van art. 6:248 lid 2 leidt ertoe dat een beroep op die algemene voorwaarde niet kan. Dis
anders gezegd: de algemene voorwaarde blijft juridisch gezien wel bestaan en blijft onderdeel
uitmaken van de overeenkomst, maar in dit concrete geval mag de algemene voorwaarde niet worden
toegepast. Dat laat in theorie de mogelijkheid open dat in het geval de omstandigheden anders zijn het
beroep ineens wel kan.
Het zijn verschillende rechtsgevolgen en daarmee is cumulatie uitgesloten. Dit geeft ook meteen een
aanwijzing wanneer cumulatie wel of niet kan. HR: er is een algemeen geldend uitgangspunt dat
indien verschillende bepalingen in aanmerking komen voor toepassing op één feitencomplex, aan de
gerechtigde de keuze is. Dus als cumulatie niet kan mag je kiezen.
HR Bramer/Hofman Beheer r.o. 3.7
Twee argumenten door Hoge Raad:
• Afd. 6.5.3 beoogt versterking positie wederpartij
• Verschil in rechtsgevolgen (nietigheid/niet van toepassing zijn van het beding) is voor
gebruiker AV niet onaanvaardbaar
Wat waren verdere argumenten voor de HR? Afdeling 6.5.3 (algemene voorwaarden regeling), art.
6:231 e.v. BW beoogt de positie van de wederpartij van degene die algemene voorwaarden gebruikt te
versterken. Als je zegt dat een beroep op art. 6:248 BW niet meer kan dan ontneem je iemand een
bepaald middel en dat is niet de bedoeling als je de positie van iemand probeert te versterken.
Bovendien zegt de HR dat het verschil in rechtsgevolgen voor de gebruiker van de AV niet
onaanvaardbaar is. Het feit dat de rechtsgevolgen is geen onaanvaardbare benadeling van in dit geval
Bramer.
Dit zijn 2 meer inhoudelijke argumenten voor keuzevrijheid van de wederpartij Hofman. Dus
alternativiteit.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rickdijksterhuis. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
