Hoorcollege 1. Leerling-leerkracht interactie
De reden neerzetten waarom er voor een bepaalde leerling is gekozen bij de vragenlijst.
Gehechtheidstheorie, zelfdeterminatietheorie en een andere theorie, wat zijn de verschillen en
overeenkomsten? in tentamen
Hoe meten ze dingen precies? Gaat het meer om een op een relatie of groepsrelaties, welke
dimensies van relaties etc.
Goed kijken naar het abstract, gaat ze in het tentamen toevoegen.
Relevante begrippen
Domeinen:
- Instructie/didactiek
- Klasorganisatie/gedragsmanagement
- Affectieve relatie/emotionele ondersteuning
Niveau:
- Leerkrachtstijl (t.o.v. groep)/klasklimaat hoe je je ten overstaande van de klas omgaat
- Dyadisch (1-op-1) (t.o.v. individueel kind) hoe je op kinderen uitzonderlijk reageert
Gehechtheidstheorie
Gebaseerd op theorie en onderzoek ouder-kindrelatie (Bowlby, 1969):
Wat is een gehechtheidsrelatie?
1. Gehechtheid: een speciale emotionele band, die:
a. Een duurzaam, exclusief (uniek) karakter heeft
b. Losstaat van tijd, ruimte en cultuur
c. Niet per definitie wederkerig is
d. Een belangrijke context biedt voor het (leren) reguleren van emoties
2. Gehechtheidsband is meer dan een affectieve band:
a. Onderscheidend kenmerk: het zoeken van veiligheid bij de partner
Zie Ainsworth 1991
,Relatie leerkracht als gehechtheidsrelatie? (Pianta, 1999; Verschueren & Koomen, 2012)
Relatie met leerkracht is
- Niet langdurig
- Niet exclusief
Maar toch gelijkenissen:
- Bijv. vergelijkbare reacties bij stress
o Veilige haven: nabijheid bij stress
o Veilige basis: voor exploratie omgeving
Leraar potentieel gehechtheidsfiguur:
- Jonge kinderen
- Kinderen uit bepaalde risicogroepen
- Kinderen in overgangssituaties
- Kinderen die lijden onder (duurzame) stress in het gezin
- Oudere kinderen: beschikbaarheid van de leerkracht (veilige basis)
- En: meer algemeen het belang van de affectieve kwaliteit van de relatie met de leerkracht
Relatiedimensies gehechtheidstheorie:
- Nabijheid: warmte, open communicatie, vertrouwen
- Conflict: strijd, wantrouwen, negativiteit, gebrek aan wederzijds begrip
- Afhankelijkheid: overmatig, leeftijd inadequaat afhankelijk gedrag, veel hulp zoeken, sterke
reactie op scheiding van leerkracht
Gehechtheidstheorie in onderzoek:
Effecten leerkracht-leerlingrelatie op betrokkenheid en prestaties:
Hoe belangrijk zijn dyadische, affectieve relaties nu echt?
- Hamre & Pianta (2001):
o Conflict kleuterklas cijfers en betrokkenheid 1e en 2e klas VO
Maar ook:
- Geen verbanden in cross-sectioneel onderzoek (alles op 1 meetmoment)
Verder:
, - Verschillen tussen BO en VO van de leerkracht-leerling relatie. Eerst was het vooral belangrijk
voor de jonge kinderen, maar is het niet net zo of belangrijker in het VO?
Invloed relaties op schools leren (Roorda et al., 2011):
Leerkracht-leerlingrelaties:
- Positieve relaties
- Negatieve relaties
Schools leren:
- Betrokkenheid
- Academische prestaties
Positieve relaties hadden een groter beschermend effect, dan dat de negatieve relaties een negatief
effect hadden. Tegelijkertijd kunnen ze ook hoog op nabijheid zitten en hoog op conflict, maar ook
andersom.
Gedragsmatige betrokkenheid
Spijbelen, niet opletten, luisteren, niet je best doen
Emotioneel betrokkenheid:
Of ze het leuk, interessant vinden, saai vinden, gefrustreerd zijn.
Cognitieve betrokkenheid:
In welke mate ze hun best willen doen om het te begrijpen, moeilijke taken op te lossen.
Conclusie Roorda et al., 2011:
- Affectieve kwaliteit dyadische leerkracht-leerlingrelatie heeft invloed
o Zowel in BO als in VO
- Negatieve relaties meer invloed in BO
- Positieve relaties meer invloed in VO
- Verbanden met betrokkenheid sterker dan met prestaties Roorda et al., 2017
Meta-analyse Roorda et al., 2017:
, - Op welke theorieën is dit artikel gebaseerd? zelfdeterminatie (=sociale motivationele
theorie) en gehechtheidstheorie
- Hoe is de relatie gemeten?
o Positieve relaties, negatieve relaties (afhankelijkheid niet)
o Dyadische relaties (niet leerkrachtstijl/klasklimaat)
o Meestal vragenlijsten, soms observaties
o BO vooral leerkrachtrapportage, VO vooral leerling rapportage
- Wat waren de belangrijkste bevindingen?
o Positieve LKR directe impact op prestaties, maar ook indirect via betrokkenheid van
leerlingen. Dus investeren in relaties! Zowel op PO als VO.
o Er zijn associaties gevonden dat tussen zowel positieve relaties en prestaties als
negatieve relaties en prestaties gedeeltelijk werden gemedieerd door de mate van
betrokkenheid
o Partiële mediatie: positieve als negatieve relatie van leerlingen-leerkracht hadden
invloed op betrokkenheid. En ze hadden ook een direct effect op de prestaties.
En voor afhankelijkheid (Roorda, Zee & Koomen, 2020):
Afhankelijkheid zorgt voor een
slechtere betrokkenheid en
prestaties.
Effecten leerkracht-leerlingrelatie op gedrag:
Externaliserend gedrag:
- Naar buiten gericht gedrag, ondercontrole, storend voor omgeving
- Zoals delinquentie, agressie, hyperactiviteit, gedragsproblemen
Meta-analuse Lei et al., 2016: