2021
SAMENVATTING
BURGERLIJK RECHT 2
“BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN”
PROF. MR. H.N. SCHELHAAS EN PROF. MR. A.J. VERHEIJ
VIJFDE DRUK
Anniek Ent HBO-Rechten NHL Stenden Hogeschool te Leeuwarden januari 2021
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1. Algemene inleiding ................................................................................................................ 2
Hoofdstuk 2. Koopovereenkomst ............................................................................................................... 5
Hoofdstuk 7. Huurovereenkomst ............................................................................................................. 23
Hoofdstuk 9. Overeenkomst van opdracht .............................................................................................. 34
Hoofdstuk 11. Bemiddelingsovereenkomst ............................................................................................. 38
Hoofdstuk 12. Agentuurovereenkomst .................................................................................................... 40
Hoofdstuk 19. Overeenkomst van borgtocht ........................................................................................... 48
Hoofdstuk 20. Vaststellingsovereenkomst ............................................................................................... 52
Hoofdstuk 17. Aanneming van werk ........................................................................................................ 58
Wat kun je verwachten?
Dit document betreft een samenvatting van het vak Burgerlijk recht 2 voor HBO-Rechten studenten. In
deze samenvatting staan relevante wetsartikelen, casussen uit het handboek en noodzakelijke
jurisprudentie.
1
,Hoofdstuk 1. Algemene inleiding
Bijzondere overeenkomst
Een overeenkomst is een bijzondere overeenkomst indien zij een wettelijke uitwerking in boek 7 van
het Burgerlijk Wetboek heeft verkregen.
Doel van boek 7 BW
Binnen de grenzen die de wet aangeeft, zijn partijen naar Nederlands recht vrij met elkaar al dan niet
een overeenkomst aan te gaan. Contractvrijheid is een belangrijk uitgangspunt. Partijen zijn vrij om de
inhoud en derhalve de rechtsgevolgen van hun overeenkomst naar goeddunken te bepalen. Het BW
gaat uit van een open contractensysteem.
Bijzondere voorschriften
Om twee redenen is het noodzakelijk om voor een aantal overeenkomsttypen bijzondere
voorschriften op te nemen:
§ In de praktijk blijkt dat partijen bij alledaagse overeenkomsten (waaronder koop) alleen in
hoofdlijnen rechtsgevolgen van hun afspraak voor ogen hebben. De geciteerde maatstraf
geeft weinig houvast. De bijzondere voorschriften vullen de tussen partijen gemaakte
individuele afspraken aan met verschillende bepalingen.
§ Het algemeen belang eist dat in bepaalde opzichten de onderhandelings- en contractsvrijheid
van partijen worden begrensd.
Om redenen van particulier en algemeen belang beoogt de wetgever ten aanzien van een aantal
overeenkomsten houvast en bescherming te bieden. Houvast door bepaalde rechten en
verplichtingen meer specifiek uit de wet uit te schrijven. Bescherming door bepaalde onderdelen tot
dwingend recht te verklaren dan wel door bepaalde bepalingen door middel van een vormvoorschrift
of een verlichting van bewijsregels te hulp te schieten.
Bescherming
De bescherming uit boek 7 van het Burgerlijk Wetboek richt zich tot de zwakke partij bij de
overeenkomst, omdat deze door opleiding, financiële draagkracht of positie onvoldoende financiële
middelen heeft om alternatieve keuzes te maken of zich geplaatst ziet tegenover een economisch
sterker wederpartij.
§ Voorbeeld: (consument)-koper, huurder, patiënt, werknemer.
§ Consument: de natuurlijke persoon die niet handelt in de uitoefening van een beroep of
bedrijf.
Gelaagde structuur
Er is sprake van een gelaagde structuur. Naast de bepalingen voor bijzondere overeenkomst uit boek 7
van het Burgerlijk Wetboek, zijn ook de bepalingen van het algemeen vermogensrecht van toepassing.
Er is sprake van een gelaagde structuur.
§ Algemeen overeenkomstenrecht à Rechtsregels die gelden voor iedere overeenkomst.
§ Bijzonder overeenkomstenrecht à Rechtsregels voor bijzondere overeenkomst.
§ Uitgangspunt: bij botsing tussen een bijzondere en algemene bepaling gaat de bijzondere
bepaling voor.
2
,Gemengde overeenkomst
Wanneer een overeenkomst kan beantwoorden aan de wettelijke omschrijvingen van verschillende
bijzondere overeenkomsten.
§ Voorbeeld: bij de aanschaf van een nieuwe auto kan de koper kiezen dat de verkoper
verschillende accessoires aanbrengt, stoelen met ingebouwde verwarming plaatst, enz. Dit
kan worden gezien als een koopovereenkomst maar ook als een overeenkomt van aannemen
van werk.
§ Art. 6:215 BW geeft aan welk bijzonder wettelijk regime van toepassing is: als een
overeenkomst aan de omschrijving van twee of meer door de wet geregelde bijzondere
overeenkomsten voldoet, dan zijn voor elk van die soorten bepalingen naast elkaar op de
overeenkomst van toepassing.
Schakelbepaling
Een schakelbepaling verklaart een aantal wettelijke regels, bijvoorbeeld een titel of een afdeling, van
overeenkomstige toepassing op een gebied waarvoor zij naar de letter van de wet niet geschreven is.
Een schakelbepaling moet worden bezien tegen de achtergrond van de uitleg.
Bronnen van verbintenissen
1. De wet.
2. De overeenkomst.
Nietig en vernietigbaarheid
Indien in een wetsbepaling gevolgen zijn opgenomen die door partijen niet kunnen worden
weggecontracteerd is er sprake van dwingend recht. Contracteren in strijd met het dwingend recht
leidt in beginsel tot nietigheid of vernietigbaarheid van de rechtshandeling.
§ Hoofdregel: tenzij uit de wet anders voortvloeit, zijn rechtshandelingen die niet in de
voorgeschreven vorm zijn verricht, nietig.
Nietig
Een rechtshandeling is nietig indien:
§ Rechtshandelingen die niet in de voorgeschreven vorm zijn verricht (art. 3:39 BW).
§ Rechtshandelingen in strijd met goede zeden, openbare orde of de wet (art. 3:40 BW).
§ Wanneer een rechtshandeling nietig is heeft de rechtshandeling nooit voor het recht bestaan.
Een rechtshandeling is van rechtswege nietig.
Vernietigbaarheid
Een rechtshandeling is vernietigbaar indien:
§ Rechtshandelingen op grond van wilsgebreken: bedreiging, bedrog, misbruik van
omstandigheden en dwaling (art. 3:44 jo. 6:228).
§ Rechtshandelingen die zijn verricht onder curatele (art. 1:378 jo. 3:32 BW).
§ Rechtshandelingen die in beginsel zijn verricht door minderjarige (art. 1:234 BW).
§ Wanneer een rechtshandeling vernietigbaar is, is de rechtshandeling rechtsgeldig, maar kan
worden vernietigd. Je moet je expliciet op vernietiging beroepen.
Wijze van vernietiging
Vernietiging door middel van een buitengerechtelijke verklaring of rechterlijke uitspraak.
§ Terugwerkende kracht: herstellen situatie die er was voor er een overeenkomst was gesloten
(art. 3:53 BW).
3
,Vernietiging vs. Ontbinding
Wanneer er sprake is van een rechtshandeling die vernietigd wordt, dan wordt de situatie
teruggebracht naar de situatie die voor de overeenkomst van toepassing was. Er is sprake van
terugwerkende kracht. Bij ontbinding is er geen terugwerkende kracht. Er ontstaan
ongedaanmakingsverplichtingen die niet terug werken (art. 6:265 BW).
4
,Hoofdstuk 2. Koopovereenkomst
Algemene opmerking: gelaagde structuur
Het burgerlijk wetboek heeft een gelaagde structuur en is van algemeen naar bijzonder opgebouwd.
Om deze reden zijn de boeken 3, 5 en 6 voor de koopovereenkomst eveneens van belang. Voor de
koopovereenkomst betekent dit concreet dat de normale regels over bijvoorbeeld aanbod en
aanvaarding (art. 3:33, 3:35 en 6:217), eigendom en niet-nakoming (art. 6:74 BW) gelden.
Inhoud boek 7 titel 1
Als uitgangspunt geldt dat alle regels uit titel 7.1 van aanvullend recht zijn. Ze gelden in beginsel alleen
wanneer partijen zelf niet iets anders overeenkwamen. Een uitzondering geldt voor de
consumentenkoop: voor dit type overeenkomst is, ter bescherming van de consument, in art. 7:6 BW
een groot aantal artikelen dwingend gemaakt.
Koopovereenkomst
Art. 7:1 BW: de koopovereenkomst is een overeenkomst waarbij de één zich verbindt een zaak te
geven en de ander om daarvoor een prijs in geld te betalen.
§ Gericht om tegen betaling van een geldsom de eigendom van een bepaalde zaak over te
dragen.
§ Aan alle vereisten van art. 3:84 BW moet zijn voldaan: levering, krachtens geldige titel, door
een beschikkingsbevoegde.
Wat is een zaak
Een zaak is een voor menselijke beheersing vatbaar stoffelijk object (art. 3:2 BW).
§ Onroerende zaken: zaken die duurzaam met de grond verenigd zijn, zoals een pand.
§ Roerende zaken: zaken die niet onroerend zijn.
§ Aan alle vereisten van art. 3:84 BW moet zijn voldaan: levering, krachtens geldige titel, door
een beschikkingsbevoegde.
Bijzondere soorten koop
De regeling van koop is van toepassing op alle soorten koopovereenkomsten. Aan een aantal
bijzondere soorten koopovereenkomsten zijn vervolgens nog bijzondere regels gekoppeld. Dit is het
geval bij een consumentenkoop, koop van onroerende zaken, koop op afbetaling, de huurkoop, koop
van vermogensrechten en koop op afstand.
Consumentenkoop
De consumentenkoop is de koopovereenkomst van roerende zaken waarbij de verkoper bedrijfs- en
beroepsmatig handelt en de koper een natuurlijk persoon is die niet handelt in de uitvoering van een
beroep of bedrijf (art. 7:5 BW).
Koop op afbetaling
Indien partijen overeenkomen dat de koopprijs van een roerende zaak wordt betaald in termijnen. De
eigendom van de zaak gaat over wanneer deze wordt geleverd, maar de koopprijs mag wel later
worden betaald (art. 7:84 lid 3 BW).
Huurkoop
Huurkoop is een vorm van koop op afbetaling, waarbij de eigendom van de zaak pas overgaat
wanneer de laatste deelbetaling heeft plaatsgevonden (art. 7:84 lid 2 BW).
5
, Speciaal regime voor consumentenkoop
De consumentenkoop is de koopovereenkomst van roerende zaken waarbij de verkoper bedrijfs- en
beroepsmatig handelt en de koper een natuurlijk persoon is die niet handelt in de uitvoering van een
beroep of bedrijf (art. 7:5 BW).
Deze definitie bestaat uit drie elementen:
1. Sprake zijn van een koopovereenkomst met betrekking tot roerende zaken (betaling in geld).
2. Koper moet een natuurlijk persoon zijn die niet handelt in de uitoefening van een beroep of
bedrijf.
3. Verkoper moet wel handelen in de uitoefening van een beroep of bedrijf.
Dwingend recht consumentenkoop
Art. 7:6 BW heeft ter bescherming van de consument een groot aantal artikelen dwingend gemaakt.
Krachtens dit artikel mag van art. 7:1 tot en met art. 7:38 BW namelijk niet ten nadele van de
consumentkoper worden afgeweken en mogen de vorderingen die de consument ter zake van een
tekortkoming toekomen (ontbinding, schadevergoeding, nakoming) niet worden beperkt.
§ Art. 3:40 lid 2 BW bepaalt dat een bepaling die strijdig is met de wet in beginsel van
rechtswege nietig is.
§ Het beding is echter vernietigbaar indien de wettelijke bepaling is bedoeld om een van de
partijen te beschermen (art. 7:6 lid 2 BW).
Toepassen regels door de rechter
Normaal gesproken dient een consument zich expliciet op de vernietiging te moeten beroepen en dat
de rechter in principe niet uit eigen beweging de nietigheid mag vaststellen. Maar het Europees Hof
van Justitie heeft bepaald dat de regels die binnen bereik van de Europese Richtlijn koop en
consumentenkoop vallen, door de rechter uit eigen beweging en dus ambtshalve moeten worden
toegepast. Het Europese recht heeft tot gevolg dat de consument dus niet zelf een beroep op de
vernietigbaarheid behoeft te doen: een rechter moet onderzoeken of een bepaald beding strijdig is
met de kooptitel en dus buiten toepassing moet blijven.
Totstandkoming koopovereenkomst
Een koopovereenkomst komt tot stand door aanbod en aanvaarding (art. 6:217 BW).
§ Het is niet altijd eenvoudig om één aanbod en één aanvaarding aan te wijzen. Voor de
totstandkoming van het koopcontract gaat het er dan om dat de partijen het eens zijn over de
essentialia, zoals prijs en hoeveelheid.
§ Ook kan er een geldige koopcontract tot stand komen wanneer partijen geheel niet over de
koopprijs hebben gesproken en dit ook niet essentieel achten, bijvoorbeeld bij bulkgoederen
zoals groente en fruit. De koper is dan krachtens art. 7:4 BW een redelijke prijs verschuldigd.
§ Wanneer partijen wel over de prijs onderhandelen, maar niet tot overeenstemming zijn
gekomen, kan er geen overeenkomst tot stand komen.
Onderscheid aanbod
Het aanbod moet worden onderscheiden van enkel uitnodiging tot het doen van een aanbod of van
een uitnodiging om in onderhandeling te treden. Slechts wanneer duidelijk is dat de aanbieder door
de aanvaarding zonder enig voorbehoud definitief gebonden wenst te raken, kan van een aanbod
worden gesproken.
§ Een advertentie in de krant om een huis tegen een bepaalde prijs te kopen, is geen definitief
aanbod. Voor de verkoper is onder meer de persoon van de koper nog van belang. De
advertentie is hooguit een uitnodiging om in onderhandeling te treden.
6
