Een samenvatting van het vak Fraude & Witwassen welke ingaat op de per college behandelde onderwerpen en voorgeschreven literatuur, zoals de artikelen. Alle nodige stof die relevant is voor het tentamen is samengevat in deze doelgerichte samenvatting. Daarnaast bevat de samenvatting duidelijke verw...
Najaar 2020
FRAUDE EN WITWASSEN
Nyenrode Business Universiteit
Bachelor of Science in Accountancy (BSc)
Collegejaar 4, semester 7
,Inhoudsopgave
Samenvatting college 1 ....................................................................................................................... 3
Fraude en de accountant ............................................................................................................... 3
Van dominee tot koopman en weer terug ................................................................................... 3
Juridisch kader ................................................................................................................................... 4
Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) ............................................................................ 4
Besluit toezicht accountantsorganisaties (Bta) .......................................................................... 5
Vormen van fraude ....................................................................................................................... 5
Evaluatie van frauderisico’s .......................................................................................................... 5
NV COS 240 .................................................................................................................................... 6
Samenstellingsopdrachten ........................................................................................................... 6
Beoordelingsopdrachten .............................................................................................................. 6
Naleving van wet- en regelgeving .............................................................................................. 6
NOCLAR .......................................................................................................................................... 7
Algemene normstelling (VGBA) ................................................................................................... 7
Meldplicht fraude en witwassen (WWFT) .................................................................................... 8
Soorten fraudeonderzoek ................................................................................................................ 8
Persoonsgericht onderzoek .......................................................................................................... 8
Boekhoudschandalen ...................................................................................................................... 8
Wetboek van strafrecht ................................................................................................................ 8
Cash is a fact, profit an opinion ................................................................................................... 8
Voorbeelden van creative accounting ..................................................................................... 9
Samenvatting college 2 ..................................................................................................................... 11
Professioneel kritische instelling...................................................................................................... 11
NBA-fraudeprotocol........................................................................................................................ 11
Planning en interim ...................................................................................................................... 11
Documentatie .............................................................................................................................. 14
Gegevensgerichte werkzaamheden ........................................................................................ 14
Bij aanwijzingen van fraude........................................................................................................ 14
Bij fraude en meldingen .............................................................................................................. 14
Forensisch accountant ................................................................................................................... 14
Proportionaliteit ............................................................................................................................ 15
Subsidiariteit .................................................................................................................................. 15
Samenvatting college 3 ..................................................................................................................... 16
White collar crime ........................................................................................................................... 16
Meldingen door de accountants ................................................................................................. 16
Strategische ontwijking bedrijfsleven ............................................................................................ 16
1
, De Tijgerkat-strategie ...................................................................................................................... 17
Kritische blik op rapportages ......................................................................................................... 17
Samenvatting college 4 ..................................................................................................................... 18
Verordening gedrags- en beroepsregels accountants ............................................................. 18
De wettelijke kaders van het strafrecht ........................................................................................ 19
Legaliteitsbeginsel ........................................................................................................................... 19
Misdrijf vs. overtreding .................................................................................................................... 19
Het strafbare feit .............................................................................................................................. 19
Opbouw van de wettelijke strafbepaling .................................................................................... 20
Toepasselijkheid van de Nederlandse strafwet ........................................................................... 20
Rechten en plichten in een strafrechtelijk onderzoek ................................................................ 20
Tuchtrecht ........................................................................................................................................ 20
Samenvatting college 5 ..................................................................................................................... 22
Fraude ontrafeld ............................................................................................................................. 22
Gebrek aan guardianship .......................................................................................................... 22
Drijfveren van fraudeurs .............................................................................................................. 23
Categorieën fraudeurs ................................................................................................................ 23
Guardianship ................................................................................................................................... 23
Vertroebelde lijnen ......................................................................................................................... 24
Samenhang van empirische studies ......................................................................................... 24
Morele mechanismen ................................................................................................................. 24
Protocol AAFD ................................................................................................................................. 25
Samenvatting college 6 ..................................................................................................................... 26
Definitie van witwassen .................................................................................................................. 26
Wetboek van Strafrecht ................................................................................................................. 26
Wet witwassen en financiering van terrorisme ............................................................................ 26
WWFT-indicatoren ........................................................................................................................ 26
Kernverplichtingen voor meldingsplichtige instellingen .......................................................... 27
Three lines of defence .................................................................................................................... 27
Corruptie en de rol van de accountant ...................................................................................... 28
De NV COS omtrent corruptie .................................................................................................... 28
NBA-handreiking 1137 ................................................................................................................. 28
Strafrechtelijk kader van corruptie ............................................................................................ 29
2
,Samenvatting college 1
Fraude en de accountant
Het accountantsberoep is in Nederland van de grond gekomen als gevolg van de Pincoffs-
affaire waarbij de behoefte bestond om bedrijven door een externe partij te laten controleren
om fraude te voorkomen.
In de loop der jaren is dit fraude-onderwerp, wat de basis is van het ontstaan van het beroep,
steeds meer op de achtergrond beland. Daarbij ontstaat er per heden steeds meer een zekere
verwachtingskloof van wat het maatschappelijk verkeer van een accountant verwacht en
wat een accountant daadwerkelijk levert.
De accountant vindt vandaag de dag dat het vrijwel niet tot onmogelijk is om fraude te
ontdekken aangezien deze meestal als gevolg van samenspanning en manipulatie van
stukken lastiger te ontdekken is. Diverse instanties roepen daarentegen juist dat dit “onzin” is
en dat de accountant meer op dit gebied kan betekenen dan er wordt gesuggereerd. Dit
wordt ook wel de prestatiekloof genoemd.
Zowel de MCA als de CTA vinden dat de accountants meer aandacht moeten besteden aan
fraude, omdat het maatschappelijk verkeer dit van accountants verwacht en de accountant
per definitie optreedt als vertrouwenspersoon voor het maatschappelijk verkeer.
De accountant is niet degene die exact aan moet geven of er in juridische zin sprake is van
fraude. Het concluderen of er daadwerkelijk sprake is van fraude, door opzet te bewijzen, is
een strikt juridische aangelegenheid en behoort niet tot het ervaringsgebied van de
accountant.
Van dominee tot koopman en weer terug
In het artikel van prof. dr. mr. M. Pheijffer RA is te lezen dat de accountant steeds meer de rol
van ‘koopman’ heeft ingenomen. Hij heeft steeds vaker een groter oog voor commercie dan
het publieke belang. In de loop der jaren zijn vele boekhoudschandalen mede het gevolg
geweest van deze gekozen richting van de accountant. De accountantskantoren hebben
ingezien dat advisering, consultancy etc. gewilde en winstgevende bedrijfstakken zijn en
hebben ervoor gekozen om zich meer op dit vlak te bevinden. Met tot gevolg dat de omzet
van deze afdelingen fors is toegenomen en hierdoor de controlerend accountant – uit angst
voor het verliezen van de klant – niet altijd een rechte rug heeft durven tonen. Door deze
houding zijn de boekhoudschandalen makkelijker geworden en in kwantiteit toegenomen. De
accountant zal weer een stapje terug moeten doen waarbij hij weer de vertrouwenspersoon
van het maatschappelijk verkeer dient te zijn en minder de ‘koopman’ uit moet hangen. Mede
de politiek heeft hiervoor al een zetje in de goede richting gedaan door het aanscherpen en
opstellen van (nieuwe) wet- en regelgeving.
Eerder heeft prof. dr. mr. M. Pheijffer RA al enkele fraudezaken aan het licht gebracht in zijn
artikel Kruitdampen en krijtlijnen: over boekhoudschandalen en enkele gevolgen daarvan. In
het artikel worden enkele boekhoudschandalen onder de aandacht gebracht en met name
de wijze waarop de schandalen aan het licht zijn gekomen. Het artikel zet het belang van
klokkenluiders, toezichthouders en controles uiteen. Hierbij wordt vooral weergegeven dat een
rechte rug cruciaal is voor alle betrokkenen van een organisatie.
3
,Juridisch kader
De essentie is dat er in de regelgeving staat dat het doel van een controle-opdracht is: “als
basis voor zijn oordeel een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen over de vraag of de
financiële overzichten als geheel vrij zijn van een afwijking van materieel belang die het gevolg
is van fraude of van fouten.” (NV COS 200, paragraaf 5).
De belangrijkste regelgeving die van belang is om te kennen in het kader van fraude en
witwassen betreft:
▪ Meldplicht fraude bij wettelijke controle-opdrachten (artikel 26 Wta en 36-38 Bta);
▪ Niet-wettelijke controle-opdrachten (NV COS 240);
▪ Samenstellingsopdrachten (NV COS 4410);
▪ Beoordelingsopdrachten (NV COS 2400);
▪ Naleving van wet- en regelgeving (NV COS 250);
▪ Nadere voorschriften (NOCLAR);
▪ Algemene normstelling (VGBA);
▪ Meldplicht fraude en witwassen (WWFT).
In de hiernavolgende paragrafen wordt nader ingegaan op de bovengenoemde opsomming
van regelgeving in het kader van fraude en witwassen.
Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta)
In deze wet staat dat je als accountant verplicht bent tot geheimhouding van gegevens
waarover hij bij de wettelijke controle de beschikking krijgt en hij het vertrouwelijke karakter
kent of redelijkerwijs moet vermoeden, tenzij hij bij of krachtens een wettelijk voorschrift tot
mededeling verplicht is (art. 26, lid 1 Wta).
De accountant heeft vanuit lid 2 van dit artikel een meldplicht: de accountant die tijdens het
verrichten van een wettelijke controle de beschikking krijgt over gegevens of inlichtingen die
het redelijk vermoeden rechtvaardigen dat sprake is van fraude van materieel belang ten
aanzien van de financiële verantwoording van de controlecliënt, meldt dit aan een
opsporingsambtenaar (art. 26, lid 2 Wta).
Er wordt dus genoemd dat er sprake moet zijn van een wettelijke controle en daarnaast van
een redelijk vermoeden.
Ook staat in de Wta dat de overheid bij algemene maatregel van bestuur bepaalt wat wordt
verstaan onder fraude van materieel belang en worden bij algemene maatregel van bestuur
regels gesteld omtrent het tijdstip en de wijze waarop de melding plaatsvindt (art. 26, lid 3 Wta).
De reden hiervoor is omdat veel regelgeving door het accountantsberoep zelf wordt bepaald,
zoals het begrip “van materieel belang” en de overheid bij het schrijven van deze wet vond
dat accountants te weinig melden omtrent fraude en dus zelf graag “de touwtjes in handen
wil houden” als het gaat om de definitie van fraude van materieel belang en de meldplicht.
In artikel 26, lid 4 Wta staat dat de accountant die tot een melding is overgegaan niet
aansprakelijk is voor de schade die een derde daardoor lijdt, tenzij aannemelijk wordt gemaakt
dat in redelijkheid niet tot melding had mogen worden overgegaan.
Fraude-escalatieladder
De accountant dient ingeval hij een redelijk vermoeden heeft van fraude bij de uitvoering van
een wettelijke controle de fraude-escalatieladder uit de Bta te doorlopen. Deze ladder kent
de volgende stappen:
1. Breng de frauderisico’s in kaart;
2. Laat de cliënt een schriftelijk plan opstellen bij een aanwijzing voor fraude;
4
, 3. Beoordeel als accountant dit door de cliënt opgestelde plan;
4. De cliënt dient vervolgens het plan uit te voeren;
5. De accountant beoordeelt daarna of het plan voldoende is uitgevoerd;
6. Wanneer het onmogelijk is om de opdracht voort te zetten, dan moet de accountant
overwegen om de opdracht terug te geven;
7. Indien er door de cliënt alsnog niet voldoende redres is gepleegd, dan dient er een
melding te worden gedaan bij de opsporingsambtenaar.
Besluit toezicht accountantsorganisaties (Bta)
Dit besluit dat bij algemene maatregel van bestuur is genomen, is vastgelegd in het Besluit
toezicht accountantsorganisaties. Hierin staat dat onder fraude van materiaal belang wordt
verstaan: het opzettelijk handelen of nalaten waarbij misleiding wordt gebruikt om een
wederrechtelijk voordeel te behalen en waarbij de aard of de omvang zodanig is dat
beslissingen die in het maatschappelijk verkeer worden genomen op grond van de financiële
verantwoording van de controlecliënt zouden kunnen worden beïnvloed door die misleiding
(art. 36 Bta).
In het daaropvolgende artikel in de Bta wordt beschreven dat een melding bij de
opsporingsambtenaar niet in alle gevallen direct nodig is. Een accountant doorloopt de
volgende stappen ingeval hij een redelijk vermoeden van fraude van materieel belang heeft:
1. hij deelt het redelijke vermoeden met de cliënt en op basis daarvan is het aan de cliënt
om een schriftelijk plan op te stellen waarin zij opnemen:
a. de maatregelen die de cliënt neemt om de gevolgen van de fraude
ongedaan te maken of om herhaling van de fraude te voorkomen; en
b. de termijn waarbinnen de cliënt de maatregelen zal hebben uitgevoerd;
2. de externe accountant binnen vier weken nadat het plan is opgesteld een oordeel
heeft gegeven dat het plan toereikend is; en
3. de externe accountant heeft vastgesteld dat de cliënt binnen de in het plan
opgenomen termijn de gestelde maatregelen in voldoende mate heeft uitgevoerd.
Vormen van fraude
Fraude kan onderverdeeld worden in de volgende vormen van fraude:
▪ Verslaggevingsfraude: meestal gepleegd door de directie (directiefraude);
▪ Oneigenlijke toe-eigening van activa: meestal gepleegd door werknemers
(werknemersfraude). Het gaat vaak om zaken zoals diefstal van geld en goederen en
niet-ambtelijke omkoping (kick backs).
Ingeval sprake is van werknemersfraude, dan dient de accountant contact op te nemen met
de directie. Wanneer sprake is van fraude door de directie, dan wordt contact opgenomen
met de RvC/RvT.
Evaluatie van frauderisico’s
Als de accountant een afwijking identificeert, ongeacht of deze van materieel belang is, en
reden heeft om aan te nemen dat deze het gevolg van fraude is of kan zijn en dat het
management daarbij betrokken is, dient hij de inschatting van de risico’s op een afwijking van
materieel belang die het gevolg is van fraude te herevalueren. Dit ook als het effect daarvan
op de aard, timing en omvang van controlewerkzaamheden om op de ingeschatte risico’s in
te spelen. De accountant dient ook te overwegen of omstandigheden of voorwaarden wijzen
op mogelijke samenspanning waarbij werknemers, het management of derden betrokken zijn
wanneer hij de betrouwbaarheid van eerder verkregen controle-informatie heroverweegt (NV
COS 240, paragraaf 37).
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper MisterLano. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
