Samenvatting van periode 2 van de minor Verslavingskunde aan de HAN in Nijmegen. Dit met de hoofdstukken 16 (persoonlijkheidsstoornissen A,B en C), 19 (verstandelijke beperking), 21 (dwang en drang) en cognitieve stoornissen (delier, korsakov)
Dubbel Diagnose – Periode 2 Jos Wiersma
Hoofdstuk 16 – Persoonlijkheidsstoornis en verslaving
(Deel 1 is alles van de PowerPoint. Deel 2 komt uit het boek Dubbele Diagnose)
Een persoonlijkheidsstoornis met verslaving komt vaak voor. De behandeling voor deze comorbiditeit roept
veel vragen op omdat het overlapping heeft met gebruikelijke psychiatrische stoornissen en verslaving.
We spreken van drie soorten persoonlijkheidsstoornissen:
1. Cluster A = Vreemd of excentriek
2. Cluster B = De dwingers
3. Cluster C = De tobbers
Cluster A – Vreemd en excentriek
▪ Paranoïde persoonlijkheidsstoornis
▪ Schizoïde persoonlijkheidsstoornis
▪ Schizo typische persoonlijkheidsstoornis
Algemene kenmerken binnen cluster A zijn dat de cliënten excentriek zijn, weinig contact met anderen, leven
vaak geïsoleerd en zoeken niet snel naar psychische hulp.
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis
Binnen deze persoonlijkheidsstoornis zijn mensen wantrouwend. Hun denken is hierdoor ook anders want het
is gebaseerd op achterdocht. Zij zijn ervan overtuigd dat hun visie op de wereld de waarheid is. De mensen zijn
koppig, ook wanneer ze ongelijk hebben. Ze voelen zich vaak kwetsbaar wat hen angst geeft. Anderen mensen
zien zij als oorzaak van hun problemen.
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis volgens de DSM-V
Minimaal 4 criteria voldoen om de diagnose te krijgen.
1. Vermoedt, zonder argumenten, dat anderen hen schade willen aanrichten.
2. Heeft veel twijfels over de betrouwbaarheid van vrienden.
3. Neemt anderen met tegenzin in vertrouwen, wil niet misbruikt worden.
4. Zoekt achter elke opmerking een bedreiging.
5. Is koppig en vergeeft niet snel een ander zijn opmerking.
6. Zoekt naar kritiek op anderen en wordt snel boos.
7. Blijft achterdochtig over trouw van een partner.
Omgang en interventies
▪ Wees open en eerlijk ▪ In het hier en nu
▪ Individuele benadering ▪ Respectvol begrenzen agressie
Schizoïde persoonlijkheidsstoornis
Binnen deze persoonlijkheidsstoornis zijn mensen afstandelijk. Zij doen veel alleen en wonen vaak alleen. Ze
hebben moeite met het uiten van emoties. Deze groep legt moeilijk contact met anderen. Ze doen weinig
plezierige activiteiten. Echter is er geen verlies met de werkelijkheid.
Schizoïde persoonlijkheidsstoornis volgens de DSM-V
Minimaal 4 criteria voldoen om de diagnose te krijgen.
1. Heeft geen behoefte aan relaties, familie of gezinnen.
2. Kiest liever activiteiten die hij alleen wil doen.
3. Heeft weinig/geen belangstelling in seksuele ervaringen met anderen.
4. Beleeft weinig bij activiteiten.
5. Heeft geen intieme/vertrouwende vrienden.
6. Onverschillig bij complimenten/kritiek van anderen.
7. Is emotioneel kil, afstandelijk en heeft een vlak gevoelsleven.
1
,Jos Wiersma
Omgang en interventies
▪ Geduld en betrouwbaarheid en kunnen zeer gehecht raken aan de therapeut, dit moet je begrenzen.
Schizo typische persoonlijkheidsstoornis
Binnen deze persoonlijkheidsstoornis vinden zij gedrag van de ander bizar. Zij maken abnormale
oogbewegingen en hebben een motorisch disfunctionering. De groep voelt zich ongemakkelijk in aanwezigheid
van anderen. Zij zijn wantrouwend en hebben merkwaardige ideeën of overtuigingen.
Schizo typische persoonlijkheidsstoornis volgens de DSM-V
Minimaal 5 criteria voldoen om de diagnose te krijgen.
1. Heeft betrekking ideeën.
2. Eigenaardige of magische denkbeelden die niet overeenkomen met de eigen subculturele normen.
3. Heeft ongewone waarnemingen.
4. Merkwaardige gedachten en uitspraken.
5. Achterdochtig of paranoïde ideeën.
6. Afgevlakt gevoelsleven.
7. Excentriek in gedrag en uiterlijk.
8. Geen intieme vrienden.
9. Heeft sociale angst die niet weggaat in een vertrouwde omgeving.
De bovenstaande symptomen kunnen verdeeld worden in POSITIEVE en NEGATIEVE symptomen.
Positief = Duiden op AANWEZIGHEID van psychotische symptomen: illusies, wanen of magisch denken.
Negatief = Duiden op AFWEZIGHEID van gedrag zoals energieverlies, geen plezier of lusteloosheid.
Omgang en interventies
▪ Geef duidelijkheid en respect
▪ Sluit aan bij de client
▪ Oordeelvrije houding
▪ Bescherm de client voor spot en veroordeling van de omgeving
▪ Antipsychotica en Haloperidol zijn helpend als medicijn
Cluster B – De dwingers
▪ Histrionische persoonlijkheidsstoornis
▪ Borderline persoonlijkheidsstoornis
▪ Narcistische persoonlijkheidsstoornis
▪ Antisociale persoonlijkheidsstoornis
Histrionische persoonlijkheidsstoornis
De client heeft een overdreven emotionele uitingen en zoekt veel aandacht doormiddel van seksuele
verleidingen. Dit is te zien door de volgende kenmerken.
1. Niet op zijn/haar gemak als diegene niet alle aandacht krijgt.
2. Interactie met anderen is vaak met ongepast seksueel verleidelijk of uitdagend gedrag.
3. Snel wisselende en oppervlakkige emotionele uitingen.
4. Gebruikt het uiterlijk om de aandacht te krijgen.
5. Spreekt impressionistisch (klopt niet met de werkelijkheid).
6. Veel drama uitingen in emoties.
7. Gemakkelijk beïnvloedbaar door anderen.
8. Ziet relaties als meer intiem dan deze werkelijk zijn.
Omgang en interventies
▪ Aandacht geven
▪ Grenzen stellen bij het gedrag
▪ Structuur en duidelijkheid bieden
▪ Confronteren met gedrag
▪ Medicatie kan helpen
2
, Jos Wiersma
Borderline persoonlijkheidsstoornis
Bij mensen met borderline is een patroon van instabiliteit aanwezig. Dit is in relaties met anderen, het zelfbeeld
en emotionele reacties. Daarbij komt er impulsiviteit voor. Deze gevolgen komen onder andere door:
1. Angst om in de steek gelaten te worden
2. Instabiliteit komt door afwisseling in idealiseren of zichzelf minachten
3. Identiteitsstoornis
4. Impulsief gedrag
5. Herhaalde suicidale gedragingen en dreigingen
6. Gevoelslabiliteit
7. Chronisch gevoel van leegte
8. Misplaatste woede beheersen
9. Door stress paranoïde of dissociatieve verschijnselen (emoties komen niet overeen met uiting in gezicht
bijvoorbeeld)
Observatiepunten
De mensen met borderline kan je observeren op gedragingen zoals instabiel, impulsief, zij hebben snelle en
extreme stemmingswisselingen en dreigen met zelfmoord/suïcidaliteit.
Interventies
▪ Geef duidelijk je grenzen aan
▪ Wees open, transparant en betrouwbaar in je houding richting de client
▪ Stel duidelijk voorwaarden/kaders aan de samenwerking (frequentie, wat doen we samen en alleen)
▪ Straal uit dat de relatie de moeite waard is
▪ Laat je niet verleiden tot dingen die niet afgesproken zijn. Als dit volhoudt verdooft het gedrag.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis
Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis willen graag gezien en bewonderd worden. Deze groep
kan moeilijk omgaan met kritiek. Daarbij lijkt zelfoverschatting te komen vanuit een kwetsbaar gevoel. Hun
narcisme kan gevolgen hebben zoals depressieve kenmerken, relatiestoornissen of problemen op het werk. Vaak
worden deze mensen als egoïstisch gezien.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis volgens de DSM-V
Het moet een blijvend patroon zijn van tenminste vier kenmerken.
▪ Gevoelens van grootheid
▪ Geobsedeerd door fantasieën van succes en roem
▪ De persoon ziet zichzelf als uniek en kan alleen begrepen worden door even unieke mensen
▪ De persoon heeft behoefte aan bewondering, aandacht, bevestiging of wil gevreesd of berucht zijn
▪ De persoon gelooft dat hij meer rechten heeft dan anderen
▪ Je bent manipulerend
▪ Een onderontwikkeld inlevingsvermogen
▪ Vaak jaloers
▪ Arrogant gedrag
Interventies
Behandeling bij een narcistische persoonlijkheidsstoornis is lastig omdat deze mensen niet snel om hulp vragen.
Dit komt omdat het ego dan vaak aangetast wordt. Deze mensen geven vaak anderen de schuld van
problemen. Belangrijk is dan om eerst mee te gaan met hun perspectief voordat je alternatieven introduceert.
Grenzen stellen in het contact is belangrijk, blijf kalm en herhaal je boodschap meerdere malen. Bij het geven
van grenzen helpt complimenteren ook goed.
Het gedrag van mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis kan diverse reacties oproepen zoals:
▪ Intense bewondering
▪ Ergernis of concurrentie
▪ Op eieren lopen/irritatie
▪ Afwijzing
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper joswiersma5. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
