Samenvatting verzekeringsrecht RU
Week 1: inleiding
Ook bij verzekeringsrecht geldt de gelaagde structuur van het Burgerlijk Wetboek. Dat wil zeggen dat
van regels op algemeen niveau via lager gelegen niveaus telkens wordt afgedaald naar meer bijzondere
regels. Het verzekeringsrecht is geregeld in Titel 7.17 en daarop zijn de algemene regels van Boek 3
en Boek 6 ook van toepassing. Het verzekeringsrecht bestaat voornamelijk uit regels van regelend
recht. Er zijn echter ook een aantal bepalingen van dwingend recht (art. 7:943 BW).
Totstandkoming van verzekeringsovereenkomsten
Verzekering = overeenkomst waarbij de ene partij, de verzekeraar, zich tegen het genot van premie
jegens haar wederpartij, de verzekeringnemer, verbindt tot het doen van een of meer uitkeringen, en
bij het sluiten der overeenkomst voor partijen geen zekerheid bestaat, dat, wanneer of tot welk bedrag
enige uitkering moet worden gedaan, of ook hoe lang de overeengekomen premiebetaling zal duren.
Zij is hetzij een schadeverzekering, hetzij een sommenverzekering. Blijkens art. 7:926 lid 1 BW is
uitkering in natura ook mogelijk bij verzekeringen.
De overeenkomst van verzekering komt door het enkele feit van wilsovereenstemming en daarmee
vormloos tot stand. Als hoofdregel zal – gelet op de aard van de te verzekeren risico’s en de daaraan
verbonden risicobeoordeling – hebben te gelden, dat het beschikbaar stellen van het aanvraagformulier
niet meer is dan een uitnodiging tot het doen van een aanbod. Het inzenden van het ingevulde
aanvraagformulier door de verzekeringnemer vormt (wel) het aanbod en de overeenkomst komt na
aanvaarding van dat aanbod door de verzekeraar tot stand.
HR Korsten/Van Helvoort: Van Helvoort heeft met Korsten (assurantiepersoon) gesproken over een
aantal verzekeringen en heeft daarbij aanvraagformulieren ondertekend voor verschillende
verzekeringen. Vast is komen te staan dat Van Helvoort bij ondertekening van de aanvraagformulieren
aan Korsten duidelijk heeft kenbaar gemaakt dat hij zich nog niet wenst te binden aan een
verzekeringsovereenkomst. Diezelfde dag heeft Korsten (assurantiepersoon) aan de verzekeraars
medegedeeld dat Van Helvoort de genoemde verzekeringen wilde aangaan. Korsten heeft de premies
aan de verzekeraars betaald. Zij vordert van Van Helvoort betaling van het door haar betaalde bedrag
aan premies. HR: omdat er een voorbehoud is gemaakt door de verzekeringsnemer is er geen
overeenkomst tot stand gekomen. De getekende formulieren zijn niet te beschouwen als een op de
totstandkoming van de overeenkomst gerichte wilsuiting.
Voor overeenkomsten van verzekering die zonder persoonlijk contact tussen de verzekeringnemer en
de verzekeraar tot stand komt kent afdeling 6.5.2b in paragraaf 6 een aantal specifieke bepalingen voor
overeenkomsten op afstand en buiten de verkoopruimte inzake financiële producten en financiële
diensten.
HR Guliker/AGO I: in deze zaak was per abuis in de polis opgenomen dat zowel tegen storm- als
tegen brandschade dekking was verleend. De vraag was of de verzekeraar door middel van getuigen
kon bewijzen dat alleen dekking tegen stormschade was overeengekomen. Het feit dat AGO er in
geslaagd is te bewijzen dat de bij de mondelinge bespreking bereikte overeenstemming zich niet
uitstrekte tot mededekking van het brandrisico (naast het risico van stormschade) laat de mogelijkheid
open dat na die bespreking door de afgifte van een polis waarin het brandrisico wèl was gedekt en de
aanvaarding van die polis door de verzekerde alsmede de betaling van de in de polis voorziene premie,
een verzekeringsovereenkomst met dekking van het brandrisico tot stand is gekomen.
De afgifte van de polis
Zo spoedig mogelijk na het sluiten van de verzekering geeft de verzekeraar een akte, polis genaamd,
af, waarin de overeenkomst is vastgelegd, tenzij de aard van de overeenkomst afwijkend gebruik
rechtvaardigt en de verzekeringnemer bij afgifte van de polis geen belang heeft (art. 7:932 lid 1 BW).
door het uitblijven van de afgifte van de polis wordt de verzekeringnemer in zijn bewijspositie ten
aanzien van het bestaan van de verzekeringsovereenkomst benadeeld.
1
,Exhibitieplicht = ook derden kunnen een gerechtvaardigd belang hebben bij inzage in dan wel het
verkrijgen van een afschrift van de polis en de daarbij behorende polisvoorwaarden van een
verzekeringsovereenkomst waarbij zij zelf geen partij zijn.
Schadeverzekeringen en sommenverzekeringen
- Schadeverzekering: vergoeding van vermogensschade die de verzekerde zou kunnen lijden
(art. 7:944 BW).
- Sommenverzekering: onverschillig is of en in hoeverre met de uitkering schade wordt vergoed
(art. 7:964 BW). Bij een schadeverzekering moet je schade hebben om het vergoed te krijgen,
dat is niet bij de levensverzekering.
= wanneer geen sprake is van een schadeverzekering dan wel sommenverzekering, dan is geen sprake
van een verzekering. Voorbeeld: levensverzekering voor een dier. Dat is geen schadeverzekering en
ook geen sommenverzekering, want van een sommenverzekering is slechts sprake bij
persoonsverzekeringen (art. 7:964 BW).
Is een arbeidsongeschiktheidsverzekering een sommenverzekering of schadeverzekering? Dit kan in
zijn algemeen niet worden beantwoord, maar is afhankelijk van de concrete omstandigheden van het
geval, zoals de omschrijving van het verzekerd risico in de polisvoorwaarden en hetgeen tussen
partijen is besproken in het kader van het sluiten van de verzekering. Op grond van het enkele feit dat
de polis met zoveel woorden vermeldt dat de verzekering ten doel heeft uitkering te verlenen bij
derving van inkomsten ten gevolge van arbeidsongeschiktheid, is de verzekering niet aan te duiden als
een schadeverzekering, indien overigens niet blijkt van een koppeling van de uitkering met de
daadwerkelijk geleden schade. Indien de verzekering beoogt door de verzekerde geleden schade te
vergoeden ligt het in de rede dat de verzekeraar bij de verzekeringnemer informeert naar de hoogte
van de schade en in het offertetraject bij de laatste inkomensgegevens opvraagt. Het ontbreken in de
polis van de zogenoemde correctiebepaling – op grond waarvan de verzekeraar bevoegd is een
eventueel aanvullend inkomen van de verzekerde voor zover dat tezamen met de verzekerde uitkering
het vroegere inkomen uit arbeid zou overschrijden, in mindering te brengen op de uitkering – is een
aanwijzing dat sprake is van een sommenverzekering en niet van een schadeverzekering.
Bij de schadeverzekeringen geldt het indemniteitsbeginsel. Je mag door de vergoeding door de
verzekeraar als verzekerde niet in een duidelijk voordeliger positie raken. Hier geldt wel de nieuw
voor oud situatie. Je krijgt als je huis afbrandt de nieuwwaarde van de spullen vergoed.
Partijen bij een overeenkomst
Verzekeringnemer = degene die de overeenkomst met de verzekeraar aangaat.
Verzekerde = degene die ingeval van geleden schade krachtens de verzekering recht heeft op
vergoeding (art. 7:945 BW).
Voorbeeld: als uitwonende student val je onder de aansprakelijkheidsverzekering van je ouders. De
student is verzekerde en heeft ex contract recht op uitkering, maar hij is niet de benadeelde.
Een verzekeraar kan een assuradeur/gevolmachtigd agent of loondienstagent inschakelen en een
verzekeringnemer kan een assurantietussenpersoon of (beurs)makelaar inschakelen. Verder heb je de
handelsagent, art. 7:428 BW.
Maakt een assurantietussenpersoon bij de uitoefening van zijn taak een fout, dan zullen de gevolgen
daarvan in de verhouding tussen verzekeraar en verzekeringnemer in beginsel moeten worden
toegerekend aan degene in wiens opdracht hij daarbij heeft gehandeld (inschakelingscriterium).
Aansprakelijkheidsverzekering
Eigen karakter van een aansprakelijkheidsverzekering is dat gedekt is de aansprakelijkheid voor door
derden (niet bij de verzekeringsovereenkomst betrokken partijen) geleden schade. Je krijgt dekking
voor elke uit de wet of overeenkomst voortvloeiende verplichting tot het vergoeding van de schade.
De uitkering gaat in beginsel rechtstreeks naar de verzekerde.
2
, Het aansprakelijkheidsrecht had er heel anders uit gezien als er geen verzekeringen waren. Het
aansprakelijkheidsrecht is slechts effectief als slachtofferbescherming als de verzekering de daartoe
benodigde financiële middelen verschaft.
Actief verzekering: de verzekeraar is hier first party. Voorbeeld: huis verzekeren tegen brand,
arbeidsongeschiktheidsverzekering, ongevallenpolis. Dekking: de volle waarde van bijvoorbeeld het
huis.
Passief verzekering: de verzekeraar is hier third party. Het gaat om het indekken tegen risico’s die je in
je vermogen lijdt doordat er een schuld aan je vermogen wordt toegevoegd. Voorbeeld:
ziektekostenverzekering, aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren (AVP). Dekking:
aansprakelijkheid; je weet het verzekerd belang niet.
Aansprakelijkheidsverzekeringen:
- AVP: aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren;
- AVB: aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven;
- CAR: construction allrisk voor bouwrisico’s;
- WAM: wet aansprakelijkheidsverzekering voor motorrijtuigen.
Bij een aansprakelijkheidsverzekering kijk je altijd naar zaakschade en personenschade (incl.
smartengeld). Zuiver vermogensschade (schade die niet gepaard gaat met letsel of dood van een
persoon of beschadiging, vernietiging of verlies van een zaak) wordt niet gedekt. Het
ondernemersrisico wordt uitgesloten. Voorbeeld: Hak koopt glaspotjes is bij een producent en doet
daar spinazie in. Vervolgens blijken de potjes niet goed te zijn waardoor de spinazie bederft. De
schade is hier omzetverlies, maar er is (was) niks mis met de spinazie. Er is dus geen dekking, de
producent is de klos want hij is aansprakelijk en de verzekeraar biedt geen dekking. Er zou wel
dekking zijn als de potjes niet goed zijn en er daardoor glasscherven in de spinazie komen. De spinazie
wordt beschadigd.
Uitzondering: medisch specialisten kunnen hun wanprestatie wel verzekeren, want als zij een fout
maken is er persoonsschade.
Ondernemersrisico komt tot uitdrukking in:
- Opzichtclausule: als je tijdelijk iets van een ander onder je hebt, valt dat onder de
opzichtclausule.
- Vervangingskosten: vervanging van iets wat jij in je primaire verplichting niet goed hebt
gedaan, wordt niet gedekt.
- Supercontractuele aansprakelijkheid: als je je tot meer verplicht in de overeenkomst dan waar
je op grond van de wet aan gehouden zou zijn.
Twee bijzondere verzekeringsvormen:
- Beroepsaansprakelijkheidsverzekering (BAV): bepaalde diensten leiden alleen tot papieren
schade, zoals een beroepsfout door een advocaat. De zuiver vermogensschade wordt bij de
BAV wel gedekt.
- D&O
Bij een aansprakelijkheidsverzekering heb je dus een derde partij en die derde partij (de benadeelde)
kan onder omstandigheden zijn geld rechtstreeks bij de verzekeraar halen via de directe actie (art.
7:954 BW). De directe actie kan je slechts instellen bij dood en letsel. Je kan als benadeelde slechts het
geld ophalen waar de verzekerde recht op heeft, dus als er iets misgaat, dan heeft de benadeelde niets
aan de directe actie. Wat kan er misgaan?
- Verzekerde heeft premie niet betaald;
- Er is opzet in het spel;
- Verzwijging bij het aangaan van de verzekeringsovereenkomst;
- Meldingsplicht is niet nageleefd (of een andere verplichting vanuit de polis is door de
verzekerde niet nageleefd).
3
, Bij de directe actie is de benadeelde verplicht om de verzekerde op te roepen in de procedure (art.
7:954 lid 6 BW). Dit is in je eigen belang, want als de verzekeraar niet betaalt.
Vanuit de WAM geldt het eigen recht van de benadeelde. De verzekeraar kan dan niet het verval op
recht van uitkering tegenwerpen aan de benadeelde, art. 11 WAM. Als er schade is, ongeacht wat voor
schade, en er is een voertuig bij betrokken, dan mag je als benadeelde direct naar de verzekeraar.
Voorbeeld: man die met koningsdag de massa is ingereden. De slachtoffers hadden geen probleem bij
het verhalen van hun schade bij de WAM-verzekeraar, omdat de WAM-verzekeraar zich niet kan
beroepen op een opzetclausule jegens de benadeelde. De verzekeraar zal het vervolgens verhalen op de
verzekerde.
Directe actie ex art. 7:954 BW Eigen recht ex art. 11 WAM
Benadeelde maakt vordering van de verzekerde De benadeelde heeft een eigen vordering
te gelde
Benadeelde heeft slechts recht op hetgeen waar Weren kunnen niet worden tegengeworpen,
de verzekerde recht op heeft, weren kunnen benadeelde krijgt waar hij recht op heeft en de
tegengeworpen worden (art. 7:954 lid 1 BW) verzekeraar kan vervolgens zijn verzekerde
aanspreken, art. 15 WAM.
Verzekerde wordt in de procedure opgeroepen Verzekerde speelt geen rol
(art. 7:954 lid 6 BW)
Wetgeving, redelijkheid en billijkheid en goede naam hebben een invloed op de polisvoorwaarden.
Beginselen verzekeringsrecht
1. Sociale functie van verzekering: afwentelen risico’s op een collectiviteit, want je kan in je
eentje niet het risico dragen dat je gehele woning af brand;
2. Het vertrouwensbeginsel;
3. Het indemniteitsbeginsel.
De voortdurende strijd tussen de sociale functie en het vertrouwensbeginsel kenmerkt het
verzekeringsrecht.
De sociale functie van verzekering eist een actief handelen van de verzekeraar ter bescherming van de
verzekeringnemer/verzekerde. Je draagt immers niet voor niets geld over. Bij verzwijging geldt aan de
kant van de verzekeraar de eis van verschoonbaarheid en bij verzuim van premiebetaling geldt een
waarschuwingsplicht. Voorts beperkt de sociale functie de vrijheid van acceptatie. Vanuit de behoefte
van subsidiërende solidariteit (jonge mensen betalen te veel en oude mensen te weinig) wordt
verborgen solidariteit (een verzekeraar mag je tot een bepaalde grens niet vragen of je bijvoorbeeld
HIV hebt) gecreëerd. De sociale functie eist een bijzondere rechtvaardiging voor het verval van het
recht op uitkering.
Het vertrouwensbeginsel
Het vertrouwensbeginsel prevaleert bij bewijsnood voor de verzekerde te goeder trouw; aan het bewijs
mogen geen zware eisen worden gesteld en voldoende moet worden geacht dat de verzekerde
aannemelijk maakt dat het risico zich heeft verwezenlijkt.
Bij een welbewust beschamen van het vertrouwen door de verzekerde, vervalt de basis van de
verzekeringsrelatie.
Duur en einde overeenkomst
Art. 7:940 BW geldt niet want we hebben de Gedragscode geïnformeerde verlenging. Een verzekering
geldt altijd voor één jaar. Na het eerste jaar is opzegging per maand mogelijk. Termijn van één jaar
kan langer zijn, maar dan moet de verzekeringnemer twee handtekeningen zetten waarbij eentje
specifiek is voor het accepteren van die langere termijn.
Behandeling klachten en geschillenbeslechting
4
