Samenvatting Arbeidsrecht
HC 1: Duiding van arbeidsverhouding
Hoofdstuk 1 Van der Grinten – De Arbeidsovereenkomst:
Arbeidsovereenkomst komt tot stand door wilsovereenstemming: aanbod en aanvaarding, art. 6:217
BW. Kan worden herroepen, tenzij termijn voor aanvaarding & aanbod nog niet door wederpartij
aanvaard. Kan nietig zijn wegens strijd met de wet, openbare orde of goede zeden (art. 3:40 BW) of
vernietigd wegens dwaling, bedreiging, bedrog of misbruik van omstandigheden.
Elementen arbeidsovereenkomst, art. 7:610 BW:
A. Arbeid: de werknemer verbindt zich arbeid te verrichten. Dit begrip wordt ruim opgevat, kan van
geestelijke of lichamelijke aard zijn. Arbeid moet van waarde zijn voor de wederpartij. De
werknemer moet gehouden zijn zelf arbeid te verrichten (incidenteel laten vervangen kan wel).
Slechts natuurlijke personen kunnen werknemer zijn.
B. Loon: de werkgever verbindt zich loon te betalen. De door de werkgever verschuldigde
contraprestatie voor de arbeid, die in iets anders dan in pensioen bestaat. Dus kan ook kost en
inwoning, vrije woning en andere verstrekkingen in nature zijn. Moet rechtstreeks een
tegenprestatie voor de arbeid vormen. Art. 617 is limitatieve opsomming geoorloofde
loonvormen, maar kan ook in andere vorm zijn en toch arbeidsovk, maar is dan niet bevrijdend,
art. 621. Fooi is geen loon.
C. In dienst van: de werknemer verricht de arbeid in dienst van de werkgever.
Dienstverrichter/werknemer is onderworpen aan een zeker gezag van de wederpartij/werkgever.
Er kunnen bindende instructies worden gegeven, er is een gezagsverhouding. Aanwijzingen
hoeven geen betrekking te hebben op de inhoud van de bedongen arbeid, kan grote mate van
vrijheid/zelfstandigheid hebben. Gezagselement = werkgever bevoegd aanwijzingen te geven ter
bevordering van de goede orde binnen de onderneming of het werkverband.
Afbakening met de overeenkomst van opdracht drie elementen zijn vereist voor
arbeidsovereenkomst. Maar ook bij opdracht kan de opdrachtnemer gehouden zijn gevolg te geven
aan aanwijzingen omtrent de uitvoering, art. 7:402 BW. Sterker en veelomvattender aanwijzingen =
arbeidsovereenkomst.
HR Groen/Schroevers: overeenkomst die strekt tot het verrichten van werk tegen betaling, kan op
verschillende wijzen worden ingericht. Welke rechten en verplichtingen gelden, wordt bepaald door
hetgeen zij bij het sluiten van de overeenkomst voor ogen stond, mede in aanmerking genomen de
wijze waarop zij de overeenkomst feitelijk hebben uitgevoerd en daaraan inhoud hebben gegeven.
Welke rechten en verplichtingen zij zijn overeengekomen de naam die partijen zelf aan hun ovk
hebben gegeven is niet beslissend. De verschillende rechtsgevolgen die partijen aan hun
rechtsverhouding hebben verbonden moeten in onderling verband worden bezien.
Belangrijke indicatoren dat geen sprake is van een arbeidsovereenkomst maar van een zzp’er:
- het doen van investeringen (eigen kostbare bedrijfsmiddelen)
- het lopen van ondernemingsrisico
- het werken voor diverse opdrachtgevers
- de vrijheid van degene die arbeid verricht t.a.v. de werkindeling
- het ontbreken van zeggenschap over de wijze waarop de werkzaamheden worden uitgevoerd
- het incidentele karakter van de opdracht
- de mogelijkheid zich zonder toestemming te laten vervangen
1
,- het werken vanuit eigen werkruimte
- het zelf zorg dragen voor inkomensverzekeringen
- de honorering op factuurbasis met btw
- werkzaamheden behoren niet tot de gewone bedrijfsarbeid van de opdrachtgever
Rechtsvermoeden van artikel 7:610 BW: hij die
a) ten behoeve van een ander
b) tegen beloning door die ander, en
c) gedurende drie opeenvolgende maanden, wekelijks dan wel gedurende ten minste 20 uur per
maand arbeid verricht
vermoedt wordt dit te doen krachten arbeidsovereenkomst.
Bewijsvermoeden eisende partij kan volstaan met het stellen en zo nodig bewijzen van de drie
elementen. Kan worden tegengesproken. Geldt alleen tussen werkgever en werknemer: derden
(pensioenfonds) kunnen hier geen rechten aan ontlenen.
Werkgever of partijen zich jegens elkaar hebben verbonden: afhankelijk van hetgeen zij over en
weer hebben verklaard en uit elkaars verklaringen en gedragingen hebben afgeleid en redelijkerwijs
mochten afleiden.
- Bij concernverhoudingen: vaak werknemer in dienst van andere rechtspersoon dan de
rechtspersoon in wiens onderneming hij feitelijk werkzaam is.
- Werknemer in dienst van moedermaatschappij is tevens bestuurder van de dochter: moeder salaris
verschuldigd = bestuursovereenkomst met dochter is niet arbeidsovereenkomst.
- Werknemer naast formele werkgever een andere (rechts)persoon aan te spreken
vereenzelviging: identiteitsverschil tussen twee of meer rechtspersonen bij toepassing van een
bepaalde norm volledig weggedacht. Alleen als er misbruik wordt gemaakt van het tussen de
rechtspersonen bestaande identiteitsverschil.
Arbeidsovereenkomst met minderjarigen, art. 7:612 BW minderjarige = iemand <18 jaar. Vanaf 16
jaar bekwaam tot het aangaan van een arbeidsovereenkomst. <16 jaar kan met toestemming van de
wettelijk vertegenwoordiger. Schriftelijk of mondeling = vier weken in dienst zonder dat wettelijk
vertegenwoordiger een beroep gedaan op de vernietigingsgrond.
Arbeidsovereenkomsten met vreemdelingen Wet arbeid vreemdelingen (Wav) verbiedt
werkgever een vreemdeling arbeid te laten verrichten zonder tewerkstellingsvergunning van het
UWV. Overtreding = boete door Inspectie SZW. Verbod niet van toepassing op EU en EER-
onderdanen en hun gezinsleden of verblijfsvergunning zonder beperking.
Bepaalde en onbepaalde tijd:
Onbepaald = kan met inachtneming van wettelijke beperkingen, eenzijdig door ieder der
partijen worden opgezegd.
Bepaald = partijen komen overeen voor welke termijn de overeenkomst wordt aangegaan.
Vereist is een toekomstige, objectief bepaalbare, zekere gebeurtenis. Arbeidsovk voor
bepaalde tijd eindigt van rechtswege wanneer de termijn waarvoor zij is aangegaan is
verstreken, art. 667 lid 1. Opzegging slechts vereist wanneer dit schriftelijk is
overeengekomen of voortvloeit uit gebruik, lid 2. Ovk voor bepaalde tijd kan niet tussentijds
door partij worden opgezegd behoudens de opzegging wegens een dringende reden.
Arbeidsovk kan ook worden aangegaan voor een maximumduur met de mogelijkheid tot
tussentijdse opzegging.
2
, Arbeidsovereenkomst onder ontbindende voorwaarde = het einde wordt afhankelijk gesteld
van een toekomstige onzekere gebeurtenis. Geen wettelijke regeling. Ontbindende
voorwaarde kan slechts bij uitzondering worden aanvaard.
Onderscheid: hetgeen partijen bij het sluiten van de arbeidsovk voor ogen stond -> gingen zij
ervan uit dat de toekomstige gebeurtenis waaraan het einde van de ovk is gekoppeld zeker
zou plaatsvinden, dan sprake van arbeidsovk voor bepaalde tijd.
Bijzondere arbeidsovereenkomsten:
Ambtenaren: Wet normalisering rechtspositie ambtenaren -> niet meer publiekrechtelijke
aanstelling maar arbeidsovk. Beheerst door regels van 7.10 BW, niet meer bestuursrechter
maar kantonrechter/gerechtshof/Hoge Raad, maar zijn ook verschillen bijv. beginselen van
behoorlijk bestuur.
Bestuurders van rechtspersonen: bestuurder van een niet-beursgenoteerde nv/bv op basis
van arbeidsovk. Titel 7.10 BW van toepassing. Maar ook enkele bijzondere bepalingen in
boek 2 (te allen tijde worden ontslagen). Bestuurder van beursgenoteerde vennootschap
uitgezonderd van arbeidsovk.
Geestelijk-ambtsdragers: kan krachtens een kerkelijke (niet civielrechtelijke) band met
kerkgenootschap maar indien overeenkomst, vaak arbeidsovk. Niet alle bepalingen titel 7.10
BW van toepassing, want art. 2:2: eigen statuut, voor zover niet in strijd met de wet.
Handelsvertegenwoordigers: afdeling 10 van titel 10. Nauwe aansluiting regeling
handelsagent. Handelsvertegenwoordiger is in dienst van de patroon, arbeidsovereenkomst.
Geen loon maar provisie -> inkomen waarvan de hoogte direct gerelateerd is aan de door de
werknemer behaalde omzet.
Zeevarenden
Aanneming van werk ene partij bevindt zich voor de ander tegen betaling arbeid te verrichten. De
overeenkomst waarbij de ene partij (aannemer) zich jegens de andere partij (opdrachtgever)
verbindt om buiten dienstbetrekking tegen een bepaalde prijs in geld een bepaald werk van
stoffelijke aard tot stand te brengen en op te leveren, art. 7:750 BW.
Overeenkomst van opdracht de overeenkomst waarbij de ene partij (opdrachtnemer) zich jegens
de andere partij (opdrachtgever) verbindt anders dan op grond van een arbeidsovereenkomst
werkzaamheden te verrichten die in iets anders bestaan dan het tot stand brengen van een werk van
stoffelijke aard, bewaren van zaken, het uitgeven van werken of het vervoeren of doen vervoeren
van personen of zaken, art. 7:400 BW.
Laagland: luidt de coronacrisis het einde van bewust ondernemerschap in?
Dit artikel gaat over zzp’ers tijdens de coronacrises. Minister had gezegd dat veel zzp’ers zelf kiezen
voor ondernemerschap en zelf risico nemen. Commissie borstlap adviseerde om niet de
contractvorm maar de wijze van werken bepalend te laten zijn voor de kwalificatie
ondernemer/werknemer. ZZp-brancheorganisaties pleitten echter ervoor dat bewust
ondernemerschap de norm moest worden. Iedere werkende die stelt ondernemer te zijn als
ondernemer moet worden gekwalificeerd.
Mening Femke Laagland: bewust ondernemerschap als afbakeningscriterium getuigt niet van
realistische visie. Ook gedwongen zzp’ers, maar aanzienlijk deel bewust voor ondernemerschap
3
, gekozen. Dit zal alleen toenemen als bewust ondernemerschap het beslissende afbakeningscriterium
wordt. Een ondernemer heeft geen behoefte aan de bescherming van het arbeids- en sociale
zekerheidsrecht -> werkt voor eigen rekening en risico. Bewust ondernemerschap houdt geen
rekening met economisch slechte tijden.
De werkverschaffer moet niet kunnen bepalen dat de werkende een ondernemer is.
Bepalend moet zijn de wijze waarop het werk wordt verricht indicaties: afwijkende type werk
corebusiness van werkverschaffer, aantal uren en duur opdracht, vrijheid te werken wanneer en
waar werkende wil, tijdens werk kunnen presenteren met eigen bedrijf en het ontbreken van
concrete werkinstructies.
Bij een juiste en duidelijke afbakening valt beter te beargumenteren dat dit nu eenmaal een kwestie
is van ondernemersvrijheid en een risico dat daarmee samenhangt.
Rechtspraak:
1) Groen/Schroevers: G. -een belastingadviseur- is verbonden aan de C.V. G. Belastingadviseurs en
drijft zijn onderneming in die rechtsvorm. Hij geeft op basis van een mondelinge overeenkomst,
parttime les bij Schoevers. De C.V. factureert (incl. BTW) op basis van gewerkte uren. Schoevers
doet geen inhoudingen (premies sociale verzekeringen, loonbelasting e.d.). De
arbeidsvoorwaardenregeling wordt niet op G. toegepast, evenmin ontvangt G. vakantiebijslag of
betaling bij ziekte. Een en ander gebeurt op voorstel van G. Schoevers beëindigt de
overeenkomst. G. stelt zich op het standpunt dat het contract als arbeidsovereenkomst moet
worden aangemerkt. Kantonrechter en Rechtbank menen dat daarvan geen sprake is.
HR: De Rechtbank heeft, nu - anders dan bij Schoevers bij het sluiten van arbeidsovereenkomsten
gebruikelijk is - geen schriftelijke arbeidsovereenkomst is opgemaakt, deze vraag beoordeeld aan
de hand van de feiten en omstandigheden van het geval, waarbij zij doorslaggevende betekenis
heeft toegekend aan de vraag of partijen totstandkoming van een arbeidsovereenkomst hebben
beoogd. Hiermee heeft de Rechtbank kennelijk en terecht tot uitgangspunt genomen dat partijen
die een overeenkomst sluiten die strekt tot het verrichten van werk tegen betaling, deze
overeenkomst op verschillende wijzen kunnen inrichten, en dat wat tussen hen heeft te gelden
wordt bepaald door hetgeen hun bij het sluiten van de overeenkomst voor ogen stond, mede in
aanmerking genomen de wijze waarop zij feitelijk aan de overeenkomst uitvoering hebben
gegeven en aldus daaraan inhoud hebben gegeven. Aan de hand van de op deze wijze
vastgestelde inhoud van de overeenkomst kan de rechter vervolgens bepalen of de
overeenkomst behoort tot een van de in de wet geregelde bijzondere overeenkomsten.
De Rechtbank heeft in het onderhavige geval onderzocht op welke wijze partijen hun
overeenkomst hebben ingericht, welk onderzoek haar tot de conclusie heeft geleid dat niet van
een arbeidsovereenkomst sprake was. Daarbij is de Rechtbank met juistheid ervan uitgegaan dat
niet één enkel kenmerk beslissend is, maar dat de verschillende rechtsgevolgen die partijen aan
hun verhouding hebben verbonden in hun onderling verband moeten worden bezien.
- tegenprestatie -> afwijkingen van hetgeen met betrekking tot loon bij een arbeidsovereenkomst
gebruikelijk
- gezagsverhouding -> ontkennend, ook in geval van overeenkomst van opdracht de
opdrachtgever bevoegd is om de opdrachtnemer aanwijzingen te geven, art. 7:400 BW.
4
