Plan van aanpak – COMF3
Theoretisch kader
Dit plan van aanpak wordt gebruikt bij een gesprek waarbij voorlichting geven centraal
staat. Persoonsgerichte zorg is hierbij van belang; de zorgvrager met zijn kennisbehoefte
centraal stellen. Als verpleegkundige ga je naast de zorgvrager staan en neem je een
coachende rol aan. Je doet dit door met je informatie aan te sluiten bij de kennisbehoefte
van de zorgvrager. Het doel hiervan is een gedragsverandering in gang te zetten vanuit
de zorgvrager zelf (Movisie, 2010). Concreet betekent dit; open vragen stellen,
onbevooroordeeld aanwezig zijn, initiatief bij de zorgvrager laten en adviezen vermijden.
Dit gesprek vindt plaats wanneer er gezondheidsproblemen zijn bij de zorgvrager.
Omgaan met gezondheidsproblemen vraagt om keuzes. Mensen met
gezondheidsproblemen staan steeds voor de taak keuzes te maken en hun gedrag aan
te passen aan veranderende situaties (Van der Burgt et al, 2016). Gedragsverandering
begint met het openstaan voor verandering, gevolgd door begrijpen waarom er
verandering nodig is. Indien de zorgvrager vervolgens datgene ook graag wil veranderen
en het kan, dan is het een kwestie van doen. Dit doen wordt gevolgd door het blijven
doen. Door kritisch te kijken in welke fase van gedragsverandering de zorgvrager zich
bevindt, kun je hierop inspelen.
Een model dat gebruikt kan worden om te achterhalen in welke fase van
gedragsverandering iemand zich bevindt is het Attitude, Sociale invloed, Eigen
effectiviteit (ASE)-model. Dit model sluit aan bij de fase ’willen’. In dit model betekent
Attitude of de zorgvrager zelf wil veranderen, Sociale invloed vertegenwoordigt het
netwerk van de zorgvrager, en eigen effectiviteit staat voor het geloof in eigen kunnen
(Van der Burgt et al, 2016).
Naast een model voor de fase ‘willen’, is er ook een model ontwikkeld voor de fase
‘begrijpen’. Om informatie zo optimaal mogelijk over te brengen kan men werken vanuit
het model van de vijf B’s. Deze vijf B’s staan voor: Bruikbare, Belangrijke, Begrijpbare,
Betrouwbare informatie die Beklijft (Van der Burgt et al, 2016). Indien aan deze B’s is
voldaan zou men kunnen stellen dat de aan de feitelijke kant van de voorlichting is
voldaan.
Voorlichting kent echter niet enkel een feitelijke kant. Bij het geven van voorlichting
spelen namelijk ook emotionele- en omgevingsfactoren een rol. Deze factoren kunnen
invloed hebben op de stap ‘openstaan’, welke de eerste stap van de stappenreeks
vormt. Bij het voorlichtingsgesprek is het dus van belang gedurende het hele gesprek in
de gaten te houden of de zorgvrager nog openstaat. Weerstand herkennen bij de
zorgvrager is hierbij van belang. Een zorgvrager kan om diverse redeneren weerstand
hebben. Als verpleegkundige is het van belang dit te herkennen en hier iets mee te doen
zodat de zorgvrager kan gaan openstaan. Dit kun je doen door erkenning te geven, door
te vragen en ruimte te bieden voor emoties.
Zoals eerder vermeldt wordt dit plan van aanpak gebruikt bij een gesprek waarbij
voorlichting geven centraal staat. De structuur van dit gesprek bestaat achtereenvolgens
uit de inleiding, kern en afsluiting. De vaardigheden die per fase aanbod komen zijn in
het vervolg van mijn plan van aanpak beschreven. Daarnaast zijn er basisvaardigheden
beschreven welke in alle fases van het gesprek toegepast kunnen worden.
1
, Basisvaardigheden
1. Wat Structuur in het gesprek aanbrengen
Hoe Door tussentijdse samenvattingen te geven en te markeren
Waarom Betrokkenheid en samenwerking van de zorgvrager bevorderen, de zorgvrager
belangrijk helpen begrijpen waar het gesprek heengaat en waarom, efficiënt gebruikmaken
van de tijd, onzekerheid bij de zorgvrager verminderen.
Effect Zorgvrager zal het gesprek beter kunnen volgen en de informatie beter kunnen
begrijpen.
Bron Maguire et al. (1996b). Silverman, hst 4, p. 149 - 153
2. Wat Markeren
Hoe Door overgangsopmerkingen en toestemming vragen
Waarom Het consult krijgt voor beiden een open structuur, de zorgvrager begrijpt waar het
belangrijk gesprek naartoe gaat en waarom.
Effect Zorgvrager kan het gesprek beter volgen en kan de informatie beter opnemen.
Bron Floyd et al. (1999). Silverman, hst 4, p. 153 - 155
3. Wat Het juiste non-verbale gedrag tonen
Hoe Letten op oogcontact, gezichtsuitdrukking, houding, positie, beweging,
stemgebruik.
Waarom Om te voorkomen dat de signalen verkeerd worden geïnterpreteerd door de
belangrijk zorgvrager en er misverstanden ontstaan.
Effect Zorgvrager voelt zich gezien en zal meer openstaan voor het gesprek en de
informatie.
Bron Van der Burgt, hst 4, p. 73 - 74
3. Wat Juist oogcontact maken
Hoe Niet te lang aankijken, maar wel voldoende.
Waarom Zorgvrager voelt zich gezien.
belangrijk
Effect Zorgvrager zal meer openstaan voor het gesprek en de informatie.
Bron Gazda et al. (1995). Van der Burgt, hst 4, p. 73 – 74
4. Wat Open vragen stellen
Hoe ‘Vertel daar eens wat meer over’ ‘Hoe voelt dat voor jou?’. Waaromvragen juist
vermijden.
Waarom De zorgvrager de kans geven om meer te vertellen zonder dat er een oordeel in je
belangrijk vraag doorklinkt. Hierdoor ervaart de zorgvrager vertrouwen.
Effect Zorgvrager staat meer open voor informatie.
Bron Stiles et al. (1979). Silverman, hst 3, p. 100 - 106
5. Wat Gesloten vragen stellen
Hoe Door vragen te stellen waar alleen ‘ja’ of ‘nee’ op geantwoord kan worden.
Waarom Zo kom je snel iets te weten en het scheelt tijd.
belangrijk
Effect Tijd wordt effectief besteedt.
Bron Silverman, hst 3, p. 100 - 106
6. Wat Echo (woord herhalen waarop zorgvrager daar meer over vertelt)
Hoe Door een woord vragend te herhalen.
Waarom Zorgvrager voelt zich gehoord.
belangrijk
Effect Zorgvrager zal meer informatie over het betreffende onderwerp vertellen.
Bron Silverman, hst 3, p. 110
7. Wat Aandachtig luisteren
Hoe Stiltes laten vallen, kleine aanmoedigingen, non verbale gedrag van zorgvragen
interpreteren en eigen non verbale gedrag juist overbrengen.
2
, Waarom Om juiste en volledige informatie te krijgen en de zorgvrager het gevoel te geven
belangrijk dat er naar hem/haar wordt geluisterd.
Effect Zorgvrager zal meer informatie vertellen en meer openstaan voor informatie.
Bron Beckman en Frankel (1984). Silverman, hst 2, p. 71 – 72
8. Wat Motieven noemen
Hoe Uitleggen waarom je bepaalde vragen stelt.
Waarom Onzekerheid wegnemen bij de zorgvrager.
belangrijk
Effect Zorgvrager voelt zich meer op zijn gemak en zal meer openstaan voor informatie.
Bron Silverman, hst 5, p. 195
Voorbereiding
1. Wat Gegevens verzamelen
Hoe Je afvragen wat de zorgvraag is, welke stappen en emoties er spelen en of je wel
de juiste persoon bent om te helpen.
Waarom Om goed voorbereid het gesprek in te gaan en zodat de zorgvrager het gesprek
belangrijk beter kan volgen.
Effect Zorgvrager zal de informatie beter begrijpen.
Bron Van der Burgt, hst 3, p. 63
2. Wat Voorlopig doel en aanpak formuleren
Hoe Casus bestuderen en daar een voorlopig doel een aanpak uit formuleren.
Waarom Om goed voorbereid het gesprek in te gaan en zodat de zorgvrager het gesprek
belangrijk beter kan volgen.
Effect Zorgvrager zal de informatie begrijpen en beter opnemen.
Bron Van der Burgt, hst 3, p. 64
3. Wat Zorgen voor ondersteunende materialen
Hoe Door folders etc. mee te brengen die relevant zijn voor de casus.
Waarom Zorgvrager kan informatie beter begrijpen.
belangrijk
Effect Zorgvrager staat open voor verdere informatie en kan de informatie beter
onthouden.
Bron Van der Burgt, hst 5, p 97
4. Wat Zorgen dat het gesprek in een rustige ruimte plaatsvindt
Hoe Checken of de ruimte rustige is, zo niet dan een andere ruimte reserveren.
Waarom Zorgvrager wordt niet afgeleid door prikkels.
belangrijk
Effect Zorgvrager begrijpt de informatie beter en kan het gesprek beter volgen.
Bron Van der Burgt, hst 4, p 77
Inleiding
1. Wat Jezelf voorstellen en duidelijk maken wat je rol is
Hoe Vertellen wie je bent en wat je komt doen (ik ben gevraagd om)
Waarom Vertrouwen creëren bij de zorgvrager.
belangrijk
Effect Zorgvrager voelt zich op zijn gemak en zal openstaan voor informatie.
Bron Maguire en Rutter (1976). Silverman, hst 2, p. 59 – 60
2. Wat Contact maken
Hoe Door eerst een luchtige vraag te stellen of iemand het goed kon vinden bijv.
Waarom Zorgvrager voelt zich gezien.
belangrijk
Effect Zorgvrager staat meer open in het gesprek.
Bron Van der Burgt, hst 4, p. 85
3
