HC 2 Werkcollege: herstel/
empowerment
Wat betekent herstel? (Voor opties qua herstel ondersteunende zorg: blz. 37)
Herstel is een uniek, persoonlijk proces waarin mensen met psychische beperkingen proberen de
draad weer op te pakken en hun leven opnieuw inhoud en richting te geven.
- Impliceert actieve acceptatie van de problemen en de beperking.
- Geleidelijke uitwisseling van de identiteit naar burgerschap.
- Gaat over verschuiving van aandacht: van beperking naar mogelijkheden.
- Bewustwording van ervaringen en uiting daarvan via verhalen, zijn helpend in het proces van
(her)ontwikkeling van de eigen identiteit.
- Onderscheid gemaakt tussen herstel ondersteunende zorg en herstel ondermijnende zorg.
Herstelprocessen/ fasen
1. Overweldigd worden door de aandoening
2. Worstelen met de aandoening
3. Leven met de aandoening
4. Leven voorbij de aandoening (je bent er niet meer continu mee bezig, en ´went´ aan je
aandoening)
Herstel belemmerende factoren:
- Ontbreken van basale levensvoorzieningen
- Inadequate behandeling van symptomen
- Traumatische ervaringen
- Lage verwachtingen
- Gebrek aan vertrouwen
- Gevoelens van hopeloosheid
- Ontbreken van kansen op innemen van gewaardeerde sociale rollen
Herstel bevorderende factoren:
- Stabilisatie crisis
- Toegang tot goede behandeling
- Vervulling van basale behoeften
- Copings-vaardigheden
- Aanwezigheid van ondersteuning van een competente betrokken omgeving
Wat vraagt herstelgericht werken van de professional?
- Bescheidenheid
- Attitude van hoop en optimisme
- Is gericht op het verlichten van lijden en het vergroten van de eigen regie
- Accepteren dat anderen uit het netwerk meer voor diegene kunnen betekenen
- Bereidheid om met hen samen te werken
- Goede professionele hulp bieden
- Houding van presentie
1
, - Aandacht voor het eigen verhaal van de cliënt en diens ervaringen gebruiken in het
begeleidingsproces
- Professioneel referentiekader terughoudend gebruiken
Omschrijving van ervaringsdeskundigheid
De deskundigheid die je verwerft door je eigen ervaringen serieus te nemen, die voor jezelf te
verwerken en erop te reflecteren, en ook om vergelijkbare ervaringen van anderen serieus te nemen,
daarnaar te luisteren en in reflecties te verwerken.
Het gaat om deskundigheid in:
- Het omgaan met je lichaam,
- Het omgaan met hulpverleners,
- Het omgaan met maatschappelijke reacties,
- Het omgaan met lotgenoten.
Empowerment en de-stigmatisering
Empowerment (mogelijkheden en krachten van iemand) is een positieve tegenpool van het publieke
stigma, en de zelfstigmatisering waarmee veel mensen met een psychische aandoening te kampen
hebben.
Rehabilitatie:
- Hulpverleningsvorm/ herstel: niet
- Proces van cliënt en hulpverlener samen/ herstel: alleen proces cliënt
- Gericht op eigen activiteiten- en participatiedoelen inzake wonen, werken, leren en sociale
contacten/ herstel: gericht op empowerment; weer macht krijgen over je ziekte, jezelf en je
omstandigheden
- Gericht op het herstel van activiteiten (dagelijks functioneren) en participatie (rol
functioneren/ herstel: gericht op wat de cliënt belangrijk vindt in zijn leven
HC 1 Stigmatisering
Stigma: Is een ongewenst of beschamende eigenschap die de status van een individu in de ogen van
de anderen in de gemeenschap verlaagt. (3 kenmerken die een stigma oproepen: 1. Lidmaatschap
van een groep, 2. Fysieke uitstraling, 3. Gedrag/ karakter).
2 bewegingen: herstelbeweging en rehabilitatiepraktijk
- Streven beiden naar empowerment en actorschap
- Streven beiden naar een waardevol bestaan op alle levensgebieden
Stigma kan herstel en rehabilitatie belemmeren, maar ook uitdagen! Stigmabestrijding is een
noodzakelijk complement van rehabilitatie. Uitgangspunten hierbij:
- Sociale rechtvaardigheid
- Verbondenheid
- Sociale integratie voor iedereen
2 soorten interventies
Interventies tegen zelfstigmatisering (herstel ondersteunende zorg en zelfhulp- en herstelpraktijken).
Interventies tegen publieke stigmatisering (rehabilitatie, kwartier maken).
2
, Interventies:
- Protest
- Voorlichting
- Contact
- Juridische belangenbehartiging
- Stigma zelfmanagement
- Empowerment
- Politieke belangenbehartiging
Zelfstigma
- Schaamte, terugtrekking, zelfdevaluering, geheimhouding en terugtrekking uit het sociale
leven
- Moeilijkheden om positieve relaties, werk en woonomgeving te handhaven
- Negatieve impact op kwaliteit van leven
- Internaliseren van publieke opinie
Publiek stigma
- Zoeken naar welwillende sociale omgevingen
- Streven naar een samenleving die cliënten niet om het enkele feit van een beperking
negeert, discrimineert of benadeelt
- Als mensen zichtbaar goed functioneren in gewone sociale rollen wordt het beeld dat
burgers hebben bijgesteld.
- Rehabilitatieprogramma’s kunnen meehelpen aan het tegengaan van publieke stigma’s en
ook leveren rehabiltatietrajecten dan eerder de gewenste uitkomst
Structureel stigma: binnen de maatschappij bestaat wet- en regelgeving die stigmatiserend werkt
tegenover mensen met psychische problematiek (mensen die bij afwijkend gedrag verplicht
opgenomen kunnen worden bijvoorbeeld).
Wat doet de herstelondersteunende zorgverlener? Reageren op de behoefte aan interventies gericht
op empowerment en mensenrechten. Behoefte aan aansluiting op de behoefte van de cliënt om
daarmee zelfstigma te verminderen en kans op herstel te vergroten. Hierbij wordt accent gelegd op
de eigen kracht, zingeving, sociale verbanden en participatie.
Uitgangspunten hierbij:
- Combinatie voorlichting en contact
- Doel is niet alleen verbetering kennis, houding en gedragsintentie, maar minder ongelijke
behandeling en meer participatie
- Niet universeel, maar lokaal
- Grote rol voor gestigmatiseerden, samenwerken en -maken
- Inbedding
- Empowerment is primair gericht om bij andere burgers een grote mate van begrip,
ontmoeting en contact te verkrijgen.
Boumans zegt:
Op de lange termijn gaat het daarbij over het leren accepteren van levensveranderingen, het
ontwikkelen van nieuwe perspectieven, het ontwikkelen van een nieuw ‘sense of self’ , zelfacceptatie
en zelf- waarde.
Het terugvinden van perspectief in het leven is daarbij een vertrekpunt voor het herwinnen van
controle en regie van waaruit stappen gezet kunnen worden naar functioneel en sociaal herstel.
3
