Paragraaf 1 De Verlichting
Intro
- Minerva: godin van de kennis
- Licht van de rede
- Alle godsdiensten komen samen bij het licht van de rede
- De Verlichting
Kant over de Verlichting
- Mondigheid
- Zonder leiding van anderen
- Redelijkheid
- Rationalisme
- Ausgang = vrijheid
Voorbereiding: de wetenschappelijke revolutie
- Middeleeuwen: onderzoek/kennisverwerving binnen grenzen van kerk en traditie
- 16e eeuw: nieuwe manier van onderzoek doen
Observering
Experimenteren
Redeneren
- Dus: kennis verkrijg je door waarneming en ervaring
- = empirisme
- Kritiek op middeleeuwse traditie
- Voorbeeld: Vesalius 1514-1564
- Voorbeeld: Francis Bacon 1561-1626
Kant en het rationalisme
- Rationalisme: ratio als belangrijkste bron van kennis
- Kant combineert empirisme en rationalisme
- Bovendien: rede aangevuld met moraal (categorische imperatief)
- Zie schema pp
Verlichte kritiek op de samenleving
- Sociaal: gelijkheid <-> standenmaatschappij
- Politiek: contractdenken/volkssoevereiniteit <-> absolutisme
- Godsdienstig: deïsme en tolerantie <-> macht van de kerk en rol van God
- Samenleving = Ancien Regime
- Let op!: onderscheid gematigde – radicale verlichting
Gematigd: compromis tussen ancien regime en verlichting
Radicaal: afschaffen ancien regime
Verlichting en politiek: John Locke (zie schema pp)
- John Locke: Two treatises of government (1690)
- Iedereen natuurlijke rechten
- Locke gaat uit van natuurtoestand waarin ieder rechten heeft en die ook erkend worden
- Contract is basis macht van de staat: mensen zoeken zo groot mogelijke bestaanszekerheid
- Staat is dus niet door God gegeven, maar in vrijheid gesloten overeenkomst door het volk
, - Staat is dus vooral scheidsrechter: zorgen dat ieders natuurlijke rechten worden
gewaarborgd
- Daarom: scheiding kerk-staat
Verlichting en politiek: Rousseau
- Rousseau: Du contrat social (1762)
- Volk is soeverein
- Burgers sluiten onderling contract
- Inhoud: iedereen gehoorzaamt aan ‘Volonté générale’
Verlichting en politiek: verschillen
- Locke en Rousseau voor democratie
- Maar Voltaire (= Francois-Marie Arouet) niet
- Er moet vrijheid van denken bestaan: verdraagzaamheid
- Maar niet iedereen geschikt voor redelijk denken
- Dus geen ‘staatsverlichting’
Verlichting en godsdienst
- Vanuit ratio hebben godsdiensten dezelfde natuurlijke kern (natuurlijke godsdienst)
- Vandaar: God als ‘Opperwezen’ (onbepaalde grootheid, geldt voor elke god)
- In elke godsdienst gaat het dus over dezelfde godheid
- Tolerantie: alle godsdiensten zijn gelijk
- Natuurlijke religie is gericht op deugd
- Verschillen:
Deïsme (Voltaire)
Agnosten
- God naar de rand gedreven ten gunste van de rede
- Voorbeeld van radicale verlichter: Baruch Spinoza (1632-1677) (verplicht voorbeeld)
- Deus sive natura: God valt samen met de (wetten van de) natuur, dus geen persoon
- God is dus rationeel
- Wonderen kunnen niet bestaan: komen voort uit onwetendheid
De verspreiding van de Verlichting
- Sommige vorsten namen verlichte ideeën over: verlicht absolutisme
Catharina de Grote van Rusland
Frederik de Grote van Pruisen
- In Frankrijk censuur
Ontdoken door bijv. in Republiek te laten drukken
- De Encyclopédie (1751)
- Verlichte ideeën besproken in salons, koffiehuizen enz.
- Toneelstukken
- Kranten en pamfletten
Sieyès: Qu’est-ce que le tiers état (januari 1789)
- Politiek niet meer alleen zaak van de bovenlaag van de bevolking
Oorzaken
- Verlicht denken
- Ongelijkheid in de standenmaatschappij
Adel heeft 20% van het land
Adel en geestelijkheid betalen (bijna) geen belasting
- Ontevredenheid van de boeren
Herendiensten
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anne-mariemussche. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,39. Je zit daarna nergens aan vast.
