Filosofie van de bewegingswetenschappen
Hoorcollege 1
Wat is filosofie
- filo = liefde
- sofos = wijsheid
➜ liefde voor wijsheid
assumpties - bepaalde vooronderstellingen over hoe de wereld, het lichaam en het brein in
elkaar steken
➜ komen voort uit eeuwenoude filosofische debatten
➜ vormen de basis voor hedendaagse theorieën over menselijk en
dierlijk
bewegen
Filosofische grondvesten dienen als het fundament van het denken en hebben daardoor een
grote invloed op de dagelijkse wetenschappelijke praktijk, doordat de assumpties beïnvloed
worden.
Visie op de mens, het lichaam, de geest en de relatie tussen die twee.
➔ begrijpen is belangrijker dan kennis
Mensbeeld - een doordachte en coherente (=samenhangende) voorstelling hoe een mens
is en zou moeten zijn ➜ wat het betekent mens te zijn
❖ wordt gekenmerkt door de tijd én plaats waarin je leeft.
➢ tijd en plaats afhankelijk
❖ het antwoord dat je hebt op de grote vraag van het leven, waarheid
van het leven
➢ nooit een definitief antwoord
❖ belangrijke definitie mensbeeld ➜ Tamboer
➢ niet alleen descriptief (hoe zit het) maar ook prescriptief (hoe
zou het moeten zijn)
➢ waardigheid is een essentiële voorwaarde
■ ‘de mens heeft waarde in zichzelf’ - hoe ver kan je
gaan met techniek
■ hoeveel techniek kun je toepassen totdat het menszijn
uit de sporter verdwijnt
■ in hoeverre blijft een mens een mens
❖ vroeger ➜ klokmechanisme
❖ tegenwoordig ➜ dynamischer
homo faber - werkende/makende mens
hedonisme - zoveel mogelijk genot realiseren
,De motor-actie controverse
➜ debat over vele theorieën die zich centreren rond twee dominante zienswijzen:
- de motortheorie
- de actietheorie
Motortheorie
❖ lichaam is een stom en passief instrument
➢ brein (=intelligent orgaan) stuurt het lichaam aan d.m.v. programma’s
❖ gericht op het functioneren van het brein
❖ mensen vormen zich een representatie van de omgeving
❖ sense-model-plan-action architectuur (Brooks, 1999)
➢ ookwel: hamburgermodel (Gallese)
■ broodjes vormen input en output en de burger vormt de cognitie
❖ vormt vandaag de dag het dominante kader
❖ ontstaat in 16e/17e eeuw ➜ wanneer mechanisatie van de wereld
plaatsvindt
➜ men ontdekt hoe afhankelijk bewegingen zijn van de aansturing vanuit
de
hersenen (hoofdstuk 2-4)
➢ Door werk van o.a. Galilei en Newton ontstond het idee om de levenloze
natuur volledig te begrijpen in termen van de mechanica
○ universum als uurwerk waarin de mechanische principes alle
beweging kunnen verklaren
➢ Descartes was één van de eerste denkers die de mechanisering van het
wereldbeeld ging toepassen op dieren en mensen, Hij plaatste de mens
echter buiten de mechanisering van het wereldbeeld door te stellen dat
mensen naast een lichaam ook een geest hebben die niet onderhevig is aan
de wetten van de mechanica en verantwoordelijk is voor ons slimme gedrag
➢ De door Descartes ingezette mechanisering van de levende natuur was niet
meer te stoppen en door De Vaucanson en De Lamettrie ontstond het idee
dat mensen, evenals dieren, machines zijn
Actietheorie
❖ waarnemingstheorie ➜ mensen nemen de omgeving zelf waar
❖ belangrijke grondlegger: Gibson
❖ intieme relatie tussen waarnemen en bewegen
➢ bewegingen van mensen en dieren worden gestuurd door informatie die
aanwezig is in de omgeving
➢ wederzijdse beïnvloeding van optic flow en voortbeweging resulteert in
gecoördineerde, functionele bewegingen
❖ functioneel gedrag komt voort uit een wederkerige beïnvloeding van een
zenuwstelsel, een spier-skeletsysteem en een omgeving.
➢ geen enkel systeem is dominant
➢ spieren hebben ook geheugen
❖ heeft zijn wortels rond 1800 door het ontstaan van de romantiek (hoofdstuk 5-8)
➢ bekritiseren de machinemetafoor en stelden dat organismen geen machines
en/of maaksels zijn, maar groeisels.
➢ ontstaan evolutiegedachte door Darwin
, ➢ Holt: “Beweging is geen mechanische respons, maar een functionele reactie
waarmee een organisme een (gewenste) relatie met de omgeving
bewerkstelligt.“
➢ Ontwikkeling perceptietheorie (Gibson) tot actietheorie door de combinatie
met de theorie van de zelforganisatie.
VB - Een onthoofde kikker is op verschillende manieren met verschillende ledematen in
staat tot het verwijderen van zuur op zijn rug
➜ Pflüger - “het lichaam heeft zonder het brein een bepaalde mate van
intelligentie”
➜Lotze - “alleen reflex, geen intelligentie in het lichaam, lichaam is
passief”
Mensbeelden
❖ Monisme
➢ er is maar 1 ding: dat is je lichaam, of dat is je brein (materieel), of dat is je
geest en die is niet materiëel
➢ “We zijn ons brein, je bent te reduceren tot je hersencellen” - Dick Swaab
❖ Dualisme
➢ mens is een brein en lichaam
➢ motortheorie
❖ Derde weg
➢ combinatie van dingen
➢ actietheorie
➢ je kunt lichaam en geest niet scheiden, maar je kan ook niet zeggen dat het
een geheel is
DUALISME
❖ Onderscheid tussen materieel lichaam en immaterieel geest/ziel
➢ geest ➜ redelijk & rationeel denken
➢ lichaam ➜ driften & verlangens
❖ Lichaam ontvangt input van geest/ziel
❖ Te onderscheiden op basis van 3 waardes:
➢ Hoe waardeert deze persoon lichaam en de ziel
■ Ziel hoger gewaardeerd dan lichaam
➜ Mythe van de kerker van de ziel
● de ziel zit gevangen in het lichaam
● na de dood wordt de ziel bevrijd van het lichaam
■ Lichaam hoger gewaardeerd dan ziel
■ Lichaam & ziel gelijkwaardig
➢ Wat voor vorm van dualisme is dit
■ interactionisme - lichaam en ziel hebben invloed op elkaar
■ parallelisme - geest en lichaam bevinden zich in bepaalde toestand
maar hebben geen invloed op elkaar, onafhankelijk van elkaar
■ epifenomenalisme - ziel is bijproduct van het lichaam, ziel wordt
geproduceerd door de complexiteit van het brein
● mens wel, tor/kever niet
, ■Hypofenomenalisme - gewaarwording in het lichaam is een bijproduct
van de geest, wordt voortgebracht door de geest. Geest is primair,
lichaam komt daarbij
➢ Op welke manier kiest men voor dualisme
■ ontologisch - er is echt een lichaam (materieel) en er is echt een geest
(immaterieel)
■ methodologisch - ter wille van de methode kies je ervoor om dualist te
zijn
● laten we nu even stellen dat er een geest is (immaterieel) en
dat er een lichaam is (materieel)
● decartes, gedachte-experimenten ???
PLATO
❖ Eerste grote dualist (4e eeuw voor Chr.)
❖ Socrates is leermeester van Plato
➢ Socrates heeft zelf niks op papier gezet; dat heeft Plato gedaan
➢ Socrates ging gesprekken aan met mensen
❖ Zeer beïnvloed door filosoof Parmenides, die beweerde dat er geen verandering kan
bestaan
➢ perceptie is doordrenkt met illusies waardoor we wel verandering waarnemen
➢ slechts Zijn en Niet-Zijn
❖ 2-werelden-leer
➢ onderscheid tussen de materiële wereld en de immateriële wereld
■ Immateriële = alle getallen, ziel, geometrie etc
■ tegenwoordig zijn wiskundigen platonistisch ➜ alle getallen
zijn onafhankelijk van ons
➢ materieel wereld bevat onvolmaakte/imperfecte voorbeelden van de figuren
uit de immateriële wereld
■ stoel is een volmaakt idee in de immateriële wereld en in de materiële
wereld zie je allemaal voorbeelden daarvan
➢ mens is zelf uit de immateriële wereld afkomstig en is in de materiële
werkelijkheid terechtgekomen
■ door te herinneren, na te denken, te redeneren kom je weer
terug bij ideeën ➜ zo kom je bij kennis
➢ degene die de grot uit durft te komen is degene die door te denken terugkomt
naar de oorspronkelijke ideeën
❖ Plato’s ziel ideeën
➢ ethisch religieus ➜ ideeën zijn wat ons mens maakt, niet het uiterlijk
■ ziel is belangrijker dan lichaam, o.a. omdat de ziel uit de
immateriële wereld komt
■ onderscheidt géén stof en vorm
➢ concept van een driehoek was er allang voordat iemand een
driehoek tekende ➜ eeuwigheid
➢ door na te denken kun je nieuwe dingen ontdekken ➜ kenbaarheid
➢ het zit allemaal in ons, nadenken is hier het kernwoord ➜ amamnese
■ kerker ➜ het lichaam is de kerker van de ziel
■ sterfelijkheid van het lichaam
■ rol van zuiver denken
