Beroepsethiek en wetenschapsfilosofie
College 1
6-1-2019
Wat is ethiek?
- Wetenschap / wijsgerige discipline methodiek, onderzoek, inzichten, meningsverschillen,
stromingen
- Systematische reflectie op de moraal
- Moraal: geheel van morele normen en waarden dat door een individu of binnen een groep,
instelling of cultuur als een belangrijke richtlijn voor het eigen handelen wordt beschouwd.
- Centrale vraagstelling: Wat is ‘het goede’ om te doen?
Waarom ‘professionele ethiek van biologen’?
- Praktijk van inbreken in natuurlijke processen die ten grondslag liggen aan het leven zelf
- Je praktijk roept morele vragen op. Wat is leven, wat is de grens van leven, etc.
- Je praktijk geeft ook antwoorden op die morele vragen. Dat antwoord is nooit meer amoreel
Waarde: belangrijke nastrevenswaardige eigenschappen, ervaringen of principes
Norm: concrete gedragsregel of handelingsvoorschrift, aanwijzingen en criteria voor ons handelen.
Voorbeeld: wetboek, universele verklaring van de rechten van de mens. Een norm is een
handelingsvoorschrift waarmee uiting gegeven wordt aan een waarde.
Toepassingsgebieden: is voortdurend in ontwikkeling en dynamisch:
- Persoonlijke moraal:
- relationele normen
- norm: ‘Je mag je vrienden niet laten vallen’
- waarden: betrouwbaarheid, loyaliteit, eerlijkheid
- toepassingsbereik: individuele sfeer
- Professionele moraal:
- professionele normen (beroepscodes)
- norm: je moet proefdieren goed huisvesten
- waarde: respect voor eigenwaarde van dieren
- toepassingsbereik: iets groter nl. uitwisselbaar tussen de verschillende professionals
- Bedrijfsmoraal:
- bedrijfsnormen (business principles, gedragscode)
-- norm: wij doen alleen zaken met gecertificeerde leveranciers
- waarde: eerlijkheid
- toepassingsbereik: de mensen binnen de organisatie
- Publieke moraal:
- publieke normen: De Wet + de gewoonte!
- norm: niet discrimineren
- waarde: gelijkheid
- toepassingsbereik: alle burgers, inwoners
Wanneer heb je een moreel probleem?
- Het begint bij morele intuïties
- Gericht op het beschermen van je naaste omgeving, het kwetsbare, de orde
- Je intuïtie, je geweten is bevoorrecht, gekleurd, mogelijk subjectief
- Daarom: kritische reflectie op je eigen intuïtieve morele handelingen
,4 oorzaken voor het ontstaan van een moreel probleem:
- botsende normen
- relationele normen
- professionele normen
- publieke normen
- bedrijfsnormen
- verschuivende waarden
- (onverwezenlijke) idealen
- nieuwe kennis of feiten
Moreel problematisch is niet hetzelfde als moreel verwerpelijk!
- Het vellen van een moreel oordeel, betekent onder meer afwegen of een moreel problematische
beslissing ook moreel verwerpelijk dan wel moreel juist is
Relativiteit van het morele oordeel:
- Relativisme: morele oordelen zijn subjectief
- kritiek: dan is er dus geen redelijke basis om de Jodenvervolging door de Nazi’s immoreel te
achten.
- Kant: moraal/moreel oordeel is objectief
- De redelijke mens zal overal ter wereld vinden dat je in principe goederen een zieke moet
verzorgen, ouders moet respecteren, niet moet doden, etc.
- Moreel oordeel is INTERsubjectief:
- je kunt het bespreken met anderen
- sommige redelijke argumenten zijn niet met andere redelijke argumenten te weerleggen
- Er bestaan inmiddels conventies (zaken waarop je als mens mag vertrouwen dat iedereen
die doet).
, College 2
7-1-2020
Wat is nastrevenswaardig?
- Intrinsieke waarden: dat wat omwille van zichzelf nastrevenswaardig is (doel).
- het is gewoon zo
- voorbeeld: het is gezond
- Instrumentele waarden: dat wat als middel voor iets anders van waarde is
Consequentialisme:
- Een handeling is goed als de gevolgen ervan goed zijn.
- ‘het grootst mogelijke overwicht van goede over kwade gevolgen voor zoveel mogelijk
mensen’
- Kosten-baten analyse van het consequentialisme in het algemeen: Een handeling is goed als de
kosten lager zijn dan de baten.
- Utilisme: een goed gevolg is een gevolg in termen van NUT (de eerste ‘waarde’)
Hedonistisch utilisme: "de natuur heeft de mensheid onder het bestuur gezet van twee soevereine
meesters, pijn en genot."
- pijn voorkomen en geluk nastreven
Hedonistisch utilisme:
- Wie zijn de dragers van waarde? wezens die kunnen voelen.
- Benthamen Mill voorvechters van dierenrechten en van vrouwenrechten
- Hedonistisch utilisme: nut in termen van geluk.
- Een handeling is juist als de consequenties geluk opleveren (bijv. economische groei, minder
sterfgevallen, meer diersoorten, etc.)
- Kritiek op het hedonisme:
- Er zijn meer zaken nastrevenswaardig omwille van zichzelf.
- Waarom kan geluk geen instrumentele waarde zijn?
- Hoe bepaal je het ‘geluk gehalte’?
- Heb ik ten op zichte van iedereen dezelfde plichten ten aanleiding van het creëren van
‘geluk’?
