Seksuologie
Samenvatting van het boek
Hoofdstuk 4 Biologie van de seksualiteit
4.1 Endocrinologische aspecten van seksualiteit in verschillende levensfasen
Als eicel XX is, differentiëren de geslachtsklieren (gonaden) zich later tot eierstokken. Deze prenatale
ovaria produceren geen geslachtshormonen. Een hoger testosteronconcentratie in het bloed hangt
samen met jongensachtig spelgedrag.
Met XY differentiatie van de gonaden tot testikels. Deze maken twee hormonen: anti-Müller-
hormoon, dat ze ontwikkeling van de buizen van Müller blokkeert, en testosteron, dat zowel zorgt
voor de differentiatie van de in- en uitwendige genitalia, als voor de masculinisatie van de hersenen.
Puberteit begint met het activeren van de puberteitsmotor in de hypothalamus. Bij de start van de
puberteit gaat de hypothalamus gonadotrophin releasing hormone (GnRH) aanmaken, pulserend en
aanvankelijk alleen ’s nachts. Het komt terecht in de hypofysevoorkwab, die vervolgens LH en FSH
gaat produceren en afgeven aan het bloed. LH en FSH zetten de gonaden aan tot de productie van
geslachtshormonen. Deze hormonen zorgen voor het ontstaan van de secundaire
geslachtskenmerken voor de puberteitsgroeispurt en bij meisjes voor de menstruaties.
- Vroege puberteit: meisjes tussen 8 tot 10 jaar en bij jongens tussen 9 en 11 jaar. Normaal is meisje
10 jaar en 8 maanden en jongen 11 jaar en 6 maanden.
- Te vroege puberteit: als bij meisjes de borsten gaan groeien voor het 8e jaar en bij jongens de
testes gaan groeien voor het 9e jaar.
- Verlate/vertraagde puberteit: bij meisjes wanneer er geen borstontwikkeling is op 13,4 jaar en bij
jongens geen testisgroei bij 14 jaar.
Verhoging (in sommige studies gevonden) van seksuele verlangen in midden menstruatie (ovulatie),
minst tijdens menstruatie.
Verminderd pilgebruik: 1. het negatieve effect van de pil op de stemming van een vrouw, wat
vervolgens leidt tot een verminderde seksualiteit, 2. de afhankelijkheid van testosteron voor hun
seksualiteit bij een subgroep van vrouwen, 3. de mate waarin het progestageen uit de pil
antiandrogeen werkt.
Premenstrueel syndroom (PMS): onprettige symptomen beginnen na ovulatie en verdwijnen bij
menstruatie, enkele dagen tot soms 10 dagen. Symptomen: oedeem, gezwollen pijnlijke borsten,
verandering in de eetlust, obstipatie, hoofdpijn, emotionele labiliteit, lethargie, verminderd
concentratievermogen en depressie.
Seksueel verlangen bij vrouwen wordt gestimuleerd door androgenen.
Het climacterium is de overgang, tussen 45 en 55 jaar. De ovaria stoppen met de productie van
oestrogenen en progesteron waardoor de hypofyse meer FSH en LH gaat afgeven. Lage
oestrogeenspiegels in het bloed zorgt ervoor dat het vaginaslijm dunner wordt, gevoeliger voor pijn
en het kan sneller beschadigen.
Testosteron heeft een stimulerend effect op seksuele gedachten, seksueel gedrag, orgasme en
vitaliteit. Testosteron maakt niet veel uit als de seksuele stimulus erg sterk is.
Andropauze; een vermindering van de testosteronproductie door de testes en een verminderde LH-
respons op dit hypoandrogenisme. Ook wel late onset hypogonadism.
4.2 Fysiologie van het seksueel functioneren
- seksuele responscyclus: de veranderingen die als gevolg van seksuele stimulatie in het lichaam
optreden.
1
, 1. verlangen
2. opwinding
3. plateau
4. orgasme
5. herstel/bevrediging
- De geslachtshormonen worden in het bloed stevig gebonden getransporteerd, aan het
eiwit SHBG (sekshormoonbindend globuline) en losjes gebonden getransporteerd aan
albumine.
- De vrije fractie is het deel van de geslachtshormonen dat ongebonden is, en dat zorgt
voor receptorbinding en hypothalame feedback.
- Geslachtssteroïden:
- Oestrogenen
- Belangrijkst is oestradiol-17β uit, voornamelijk, het ovarium.
- Sommige oestrogenen komen uit de bijnierschors.
- Bron bij postmenopauzale vrouwen is vooral perifere omzetting vanuit
androsteendion of testosteron.
- Progestagenen
- Vooral progesteron uit het corpus luteum
- Androgenen: testosteron, dihydrotestosteron (DHT), androsteendion
- Androsteendion belangrijkst
- In weefsels omgezet in testosteron en DHT
- Testosteron belangrijkst
- In doelwitcellen omgezet in DHT of oestradiol
- DHEA is een stof uit de bijnierschors, dat bij vrouwen en mannen kan worden omgezet in
testosteron en oestradiol.
- Prolactinespiegel verhoogd na orgasme; hyperprolactinaemie zorgt voor afname libido en
erectiele disfunctie.
- Oxytocinespiegel verhoogd bij seksuele opwinding en na orgasme bij man en vrouw;
hechtingsbevorderend effect.
Hormonen
- androsteendion: steroïde dat door het lichaam wordt omgezet in testosteron en oestrogenen.
- androgenen: algemene term voor de groep hormonen die ook wel mannelijke geslachtshormonen
genoemd worden.
- testosteron: met name verantwoordelijk voor mannelijke geslachtskenmerken.
- oestrogenen: algemene term voor de groep hormonen die ook wel vrouwelijke geslachtshormonen
genoemd worden.
- oestradiol: met name verantwoordelijk voor de vrouwelijke geslachtskenmerken en de menstruele
cyclus.
- oestron: heeft een positieve werking op het immuunsysteem en is het belangrijkste vrouwelijke
hormoon na de menopauze.
- progesteron: heeft een remmende werking op de ovulatie en bereidt de uterus voor op eventuele
innesteling van een eicel.
- sekshormoonbindend globuline (SHBG): bindt androgenen en oestrogenen aan het bloed en remt
zodoende hun werking.
- oxytocine: hormoon en neurotransmitter met zeer diverse rollen bij o.a. seksualiteit, sociale
binding en zwangerschap.
- anti-Müller-hormoon (AMH): gaat de aanleg van de buizen van Müller tegen en zet zodoende de
mannelijke ontwikkeling in gang.
2
