Hoorcollege 0, Inleiding forensische psychiatrie & psychologie
Forensisch = ten behoeve vd rechtspraak
De Nederlandse rechtsorde
- Publiekrecht -> bestaat uit staats- bestuurs- en strafrecht
-> regelt te verhoudingen tussen de overheid en burgers/bedrijven
- Privaatrecht -> regelt de verhoudingen tussen burgers/bedrijven onderling
- We hebben een civil law systeem -> de meeste regels zijn vastgelegd in wetboeken
- We hebben geen jury, maar enkel professionele rechters
- Professionele rechters maken samen een beslissing -> er is dus geen dissenting/concurring opinions
- Materieel -> inhoud vd regels -> wat is strafbaar
- Formeel -> procedurele regels -> hoe moet er worden opgespoord en vervolgd
- Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) -> bevat grondrechten en mensenrechten waar alle
lidstaten, waaronder NL, zich aan moeten houden
Het Nederlandse strafrecht
- Bepaalde beginselen
1. Vervolgingsmonopolie OM -> dus geen eigenrichting
2. Legaliteitsbeginsel -> je mag alleen worden gestraft voor dingen die strafbaar waren op het
moment van het plegen van het delict
-> ook de staat moet zich houden aan de wet
3. Onschuldpresumptie -> een verdachte is onschuldig tot het tegendeel is bewezen
4. Nemo tenetur -> je wordt niet gedwongen om mee te werken aan je eigen veroordeling
5. Recht op een eerlijk proces -> bijv. onafhankelijke rechter
6. Subsidiariteit -> het meest geschikte middel toepassen
7. Proportionaliteit -> geen grotere inbreuk dan nodig
Het strafproces
- Stappen:
1. Voorbereidend onderzoek (opsporing)
Bewijs verzamelen
Onderzoek naar een strafbaar feit (bijv. na een aangifte)
Staat onder leiding vd officier van justitie en wordt verricht door de politie
De rechter commissaris heeft een belangrijke rol -> hij moet bijv. bepaalde zaken toestaan, zoals de inzet
van bepaalde middelen
Karakter -> gematigd inquisitoir -> er wordt vanuit gegaan dat de verdachte en het OM geen
gelijkwaardige partijen zijn -> de officier van justitie en de rechter commissaris moeten ervoor zorgen
dat het onderzoek rechtmatig verloopt
Als er sprake is van een verdachte, kan het OM vervolgen, seponeren of een transactie aangaan
2. Onderzoek ter terechtzitting
Proces bij de rechtbank
Ernstige zaken -> meervoudige kamer met 3 rechters (bevat meestal ook een advocaat, verdachte,
getuigen, deskundigen en slachtoffers/nabestaanden)
Karakter -> gematigd acquisatoir -> verdachte is een gelijkmatige procespartij
Rechters moeten een beslissing nemen binnen een redelijke termijn
Enkel de uitspraak mag de raadkamer verlaten, het proces vd raadkamer is geheim
Bijv. de verdediging of het OM kunnen het oneens zijn met de uitspraak -> er kunnen dan
rechtsmiddelen worden ingezet:
1) Hoger Beroep -> door het Gerechtshof
2) Cassatie -> door de Hoge Raad (enkel rechtsvragen)
3. Tenuitvoerlegging
Veroordeling wanneer er geen rechtsmiddelen meer mogelijk zijn
Iemand gaat naar de gevangenis, gaat naar een tbs-kliniek, krijgt een taakstraf, krijgt een geldboete etc.
,De beslissing vd strafrechter
- Formele (procedurele) vragen:
1. Is de dagvaarding geldig?
2. Is de rechter bevoegd?
3. Is de officier van justitie ontvankelijk?
4. Zijn er redenen om de vervolging te schorsen?
- Materiële (inhoudelijke) vragen
1. Is het feit bewezen?
Geen bewijs = vrijspraak
Wel bewijs = door naar vraag 2
2. Is het feit strafbaar?
Rechtvaardigingsgrond = vrijspraak ------------>
Geen rechtvaardigingsgrond = door naar vraag 3
3. Is de dader strafbaar?
Schulduitsluitingsgrond = vrijspraak ------------>
Geen schulduitsluitingsgrond = door naar vraag 4
4. Wat is de beste straf of maatregel?
Straffen -> functie is vergelding, afschrikking en
beveiliging
-> straf moet in verhouding staan tot de
ernst van het delict en de schuld vd dader
-> mag alleen worden opgelegd wanneer er sprake is van schuld
-> soorten -> gevangenisstraf, taakstraf en geldboete
Maatregelen -> functie is beveiliging vd maatschappij en gedragsbeïnvloeding
-> hebben mogelijk een onbepaalde duur (zoals tbs) -> geen proportionaliteit
-> onafhankelijk vd schuld vd dader
-> soorten -> TBS, ISD, onttrekking aan het verkeer, vrijheidsbeperking etc.
- Wat is een strafbaar feit?
1. Het is een gedraging -> dus bijv. geen gedachten
2. De gedraging is menselijk -> dus bijv. geen dierlijke gedragingen
3. De menselijke gedraging moet voldoen aan een wettelijke delictsomschrijving, bestaande uit bestanddelen
4. De menselijk gedraging moet wederrechtelijk en verwijtbaar is (elementen)
- Verschil opzet en schuld
- Verschil uitgevoerd misdrijf, een poging tot een misdrijf en voorbereiding op een misdrijf -> alle 3 strafbaar
- Strafrechtelijke causaliteit -> soms is het lastig om te beoordelen wie verantwoordelijk is voor een bepaald gevolg
Tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen
- De sanctie kan op verschillende locaties ten uitvoer worden gelegd -> huis van bewaring, gevangenis etc.
- Dit wordt meestal gedaan door de Dienst Justiële Inrichtingen (DJI)
- Wie houden er toezicht:
1. Ministerie van Justitie en Veiligheid
2. Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming
3. Inspectie voor de geestelijke gezondheidszorg
4. Committee for the prevention of torture (CPT)
, Hoorcollege 1, Inleiding forensische psychiatrie & psychologie
TBS
- Wanneer iemand ontoerekeningsvatbaar wordt verklaard, hoeft dit niet per sé worden opgelegd
- Er moet worden gekeken naar bijv. recidive risico en andere gevaren
- Daders hoeven niet mee te werken aan psychiatrisch onderzoek -> als er geen psychische stoornis kan worden
vastgesteld, kun je ook geen tbs opgelegd krijgen -> sinds de zaak van Michael P. kan dit wel -> de rechter kan
dan een stoornis opleggen en zo kan de dader alsnog tbs opgelegd krijgen
Psychosen
- Ook handelingen uit een psychose, kunnen bewust zijn
- Dus vaak zijn er dan stemmen die zeggen wat je moet doen -> deze handelingen voer je misschien niet volledig
vrijwillig, maar wel bewust uit
Schizofrenie
- Er is niet veel meer gewelddadig gedrag onder schizofrene patiënten dan ‘gezonde’ mensen (dit geldt bij de
meeste stoornissen)
- Er is wel meer gewelddadig gedrag onder schizofrene patiënten dan ‘gezonde’ mensen, als er middelen worden
misbruikt
Wat maakt iets een psychiatrische stoornis?
- Filosofische vraag
- Volgens de DSM ->
Soorten behandelingen
1. Medicijnen -> bijv. SSRI’s, lithium, antidepressiva, benzodiazepines en antipsychotica
-> nadelen -> duurt vaak lang voordat het werkt
-> er zijn veel bijwerkingen
-> de effectiviteit t.o.v. placebo’s is vaak niet heel groot
-> voordelen -> sommige patiënten willen liever niet praten
-> kost weinig tijd
2. Psychotherapie -> bijv. CGT, EMDR, exposure therapie, ECT en aversietherapie
-> nadelen -> als het onvoldoende werkt, komt er alsnog medicatie bij
-> kost veel tijd (en dus ook veel geld)
-> voordeel -> heeft minder bijwerkingen
3. Electro-convulsietherapie
4. Deep brain stimulation
