Samenvatting Psychiatrie voor de sociaal werker
Stemmingsstoornissen uitgewerkt naar symptomen, oorzaken,
behandeling en taken:
Depressieve stoornis:
Symptomen: afgelopen 14 dagen minstens 5 van de hier onderstaande symptomen
- Sombere stemming grootste deel van de dag
- Interesseverlies en zichtbaar vermindering van plezier
- Gewichtsverlies of toename en eetlust vermindering/toename
- Bijna dagelijks inslaapproblemen of overmatig slapen
- Geremdheid of verhoogde prikkelbaarheid
- Moeheid/verlies van energie
- Slechter concentreren
- Soms geheugenverlies
- Nihilistische gedachten
- Suïcidale gedachten, plannen of uitvoering
- 3G’s, gedachten, gevoelens en gedrag
Oorzaken:
Biologisch:
- Alcohol of middelenmisbruik
- Onderliggende (lichamelijke ziekten) zoals hartinfarct of herseninfarct, Parkison
- Limbische hersenkernen disbalans in hoeveelheden neurotransmitterstoffen
serotonine, noradrenaline, dopamine en cortisol
- Erfelijke/genetische factoren binnen het gezin of familie
- Seizoen en de hoeveelheid zonlicht
- Depressie verband met immunologische afweer gevoeliger voor lichamelijke
ziekte en overactief immuunsysteem dit kan leiden tot depressie
- Hormonale factoren
Psychologisch:
- Verlieservaring persoon, werk, gezondheid of relatie
- Life-events aangaan van huwelijk, verhuizing of verandering van een baan
Elke life-event veroorzaakt permanente veranderingen in de werking van bepaalde
delen van de hersenen, zodat de gevoeligheid voor stress na elke life-event
toeneemt draaglast de persoonlijke draagkracht overschrijdt depressie
ontstaan
- Persoonlijkheid meer gevoelig voor depressieve klachten
Sociologisch:
- Opvoeding en omgevingsfactoren
- Kindermishandeling
- Affectieve verwaarlozing
- Incest
Leertheorie verklaring: aangeleerde hulpeloosheid
- Gedrag geleerd van anderen om zich hulpeloos te gedragen
- Ontwikkelt een inadequate coping
- Voelt zich geheel machteloos
Cognitieve verklaring:
- Verkeerde manier van denken veroorzaakt depressieve klachten
- Op basis van vroegere negatieve ervaringen negatief denkschema ontwikkeld
, - Bij stress wordt dit steeds weer geactiveerd
Het gaat bijna altijd om een combinatie van verschillende oorzaken, het hangt samen
met de persoonlijkheid, zijn life-events, zijn sociale omgeving en zijn coping stijl en
(aangeleerde) cognities. Het kan stress veroorzaken, wat weer invloed heeft op de
neurotransmitters en die hebben weer invloed op je stemming etc. etc. circulaire
causaliteit.
Behandeling: bestaat uit biologische, psychologische en sociale of gedragsmatige
interventies Accent van de behandeling ligt aan de cliënt en de aard van zijn
problematiek waarbij je probeert de lichamelijke conditie te optimaliseren en
stimuleren
- Cognitieve therapie/gedragstherapie van negatief denken naar positief denken
(psychologisch)
- Farmacotherapie antidepressieve medicatie of medicatie op andere symptomen
(bestaand uit verschillende groepen) (biologisch)
- Lichttherapie preventie met wit kunstlicht lampen in herfst of winter
(biologisch)
- Slaapdeprivatie bijdragen aan de hoop op herstel (het ervaren dat stemming
verbeterd kan worden) (psychologisch)
- Elektroconvulsietherapie (ECT) toegepast wanneer medicijnen onvoldoende effect
hebben of bij psychotische kenmerken
- Psychosociale interventies dagstructuur oppakken, schuldsaneringsregeling,
partnerrelatiegesprekken (psychologisch en sociologisch?)
- Interpersoonlijke therapie IPT steun gevende en activerende gesprekstherapie
- Mindfulness gericht op bewustwording en niet-oordelende acceptatie van de
actualiteit: aanvaarding van zowel positieve als negatieve ervaringen
- Sociaal ritme therapie structuur, ritme in de dag aanleren
Bejegening: in contact met cliënt met depressieve klachten, hulpverlener makkelijk
worden geraakt door de toestand van hem.
- Cliënt professioneel benaderen
- Hulpverlener niet ten onder gaat in zijn eigen emoties
- Zo adequaat mogelijk handelen en langdurig volhouden
- Hulpverlener inzicht in zijn eigen persoonlijkheid nodig
- Waardering krijgen van cliënten kan sterk tegenvallen!!!
Basishouding:
- Acceptatie
- Empathie
- Echtheid
- Transparantie
- En de algemene termen: respect, vertrouwelijkheid en gelijkwaardigheid
Acceptatie en respect:
Cliënt altijd als persoon accepteren en respecteert zijn basale levensovertuigingen
Beseffen dat bepaalde gevoelens en gedragingen voortkomen uit de depressieve
toestand. Een depressie kleurt de persoon, maar die persoon is niet zo in werkelijkheid.
Empathie en vertrouwelijkheid:
Laat merken dat je als hulpverlener het gevoel van de ander kan begrijpen, dat je je kan
inleven in de depressieve gevoelens zonder die gevoelens over te nemen. Je toont
medeleven en neemt een ontdekkende houding aan, maar laat zich niet meeslepen door
al het negatieve. veiligheid en vertrouwensrelatie opgebouwd.
VB: ‘ik kan mij voorstellen dat u zich rot voelt’ en niet, ‘ik heb er de hele nacht wakker
van gelegen.’
, Echtheid:
Verbale en non-verbale uitdrukkingen moeten in overeenstemming zijn (hulpverlener) en
overeenkomen met wat hij zelf werkelijk meent en voelt. Echt luisteren naar het
antwoord en laten zien aan de houding dat je werkelijk geïnteresseerd bent.
Transparantie en gelijkwaardigheid:
Laten merken dat je openstaat voor het verhaal van de cliënt, maar zorg er tegelijk voor
wat zijn bedoelingen zijn. Bespreken van wederzijdse verwachtingen en bedoelingen. Bij
suïcidegedachten bespreekbaar maken, maar ook dat de adviezen en behandelingen
gericht zijn op het voorkomen van suïcide.
Bejegeningsstijl:
Hierboven genoemde basishouding aannemen en aansluiten bij de aard en ernst van de
klachten/toestand van de cliënt.
Goede zorg = streven naar herstel van autonomie vd cliënt, maar steeds bedenkt wat hij
redelijkerwijs kan verwachten van iemand die depressief is in een bepaald stadium van
zijn behandeling.
Bij ernstige depressie kan iemand verminderd wilsbekwaam zijn. Consequenties van zijn
gedrag vanuit eenzijdige nihilistische perspectief.
Bij zelfverwaarlozing, ter voorkoming van verdere verslechtering kan tijdelijk een
directieve bejegeningsstijl aangewezen zijn. Betrokkene is namelijk niet in staat om
weloverwogen besluiten te nemen en zal hierin moeten worden ondersteund.
De bejegeningsstijl steeds afstemmen op de gedragingen vd cliënt en voorderingen vd
behandeling!!!
In later stadium steeds meer worden uitgegaan vd eigen verantwoordelijkheid vd cliënt.
Hulpverlener toont de betrokkene wat hij van hem verwacht met het oog op herstel.
Laten ontdekken dat er verschillende factoren zijn die meespelen op zijn stemming,
zowel positief als negatief.
Laten ontdekken dat bepaalde persoonlijkheidskenmerken en copingstijlen een rol
kunnen spelen in verslechtering/verbetering vd stemming. Er vindt dan wellicht een
geleidelijke verschuiving plaats van hulpeloosheid en afhankelijkheid naar toenemende
hoop, vechtlust en herstel van de autonomie. Deze attitude kan ook als preventief
hulpmiddel voor de cliënt zijn wanneer een terugval blijkt te komen.
Beïnvloedingsstrategie
De keuze hiervan hangt direct samen met de mate van wilsbekwaamheid. Uitgangspunt
is dat iedere cliënt wilsbekwaam is tot het tegendeel op een of meer punten is gebleken,
zodat ook mensen met een depressie maximaal worden aangesproken op hun eigen
verantwoordelijkheid (uitzondering bij suïcidale gedachten en plannen). Bij de
behandeling van depressieve-stemmingsklachten is betrokkene in het algemeen gebaat
bij activering. Dit omvat ook maximale zelfwerkzaamheid ten aanzien van het verwerven
van ziekte-inzicht en het aanleren van alternatieve copingstijlen.
Interventies:
Het is belangrijk dat de hulpverlener de effectiviteit van de toegepaste interventies
regelmatig evalueert. Zelfkritisch zijn. De hulpverlener is zelf een ‘hulpmiddel of
instrument’ om de situatie te verbeteren. Belangrijk dat de hulpverlener zijn conditie op
peil houdt en moet daarom goed op zijn eigen gezondheid letten en zorgen voor
voldoende afleiding en ontspanning.
