Samenvatting college complexe kwetsbaarheid
Semester 1 6 colleges.
Semester 2 4 colleges
Kennis hebben over:
Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen
Angst en obsessieve stoornissen
Stemmingsstoornissen
Schizofreniespectrum
Verslaving
Neurocognitieve stoornissen en ouderenpsychiatrie
Impuls en gedragsstoornissen
LVB
Inhoud
Samenvatting college complexe kwetsbaarheid.....................................................................................1
College 2: H2 Autismespectrumstoornis & weblecture 1 over ASS........................................................1
College 3: H6 stemmingsstoornissen en H18 omgaan met cultuurverschillen & weblecture 2 over
stemmingsstoornissen + medicatie, stress, trauma en dissociatie.........................................................7
College 4: H9 uit psychiatrie voor de sociaal werker & weblecture 3 over verslaving..........................18
College 5: H13 en H17 uit psychiatrie voor de sociaal werker & weblecture 4 en 5 over
impulsbeheersing en gedragsstoornissen en verstandelijke beperking...............................................25
College 6: H10 en H11 uit psychiatrie voor de sociaal werker..............................................................34
College 7: H4 Angststoornissen en obsessief-compulsieve stoornissen + medicatie en H8
Eetstoornissen......................................................................................................................................49
College 8: H3 Persoonlijkheidsstoornissen en medicatie + weblecture................................................63
College 9: H7 Schizofrenie en medicatie...............................................................................................78
College 10: H16 Wet verplichte geestelijke gezondheidzorg................................................................90
Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz)..........................................................................94
College 2: H2 Autismespectrumstoornis & weblecture 1 over ASS
2.3 Diagnostiek
,Er wordt gesproken van een spectrum aan stoornissen, omdat er een grote variatie is in de
manier waarop de stoornis tot uiting komt. ASS is een aangeboren stoornis die beperkingen
kan opleveren in allerlei gradaties tijdens alle levensfasen en op alle levensterreinen. ASS
heeft invloed op het persoonlijk en maatschappelijk functioneren.
De classificatiecriteria op twee domeinen: tekorten in de sociale communicatie en interactie
enerzijds en beperkte, repetitieve patronen van gedrag, interesses of activiteiten anderzijds.
Op dit laatste domein is er ook aandacht voor hypo- of hypergevoeligheid voor zintuigelijke
prikkels. De DSM-5 geeft ruimte om de individuele verschillen binnen het spectrum te
beschrijven. Dit wordt gedaan door de verschillen in ernst aan te geven o.b.v. de
ondersteuning die iemand nodig heeft.
- Ernstniveau 1 (ondersteuning vereist) geeft aan dat de symptomen merkbare
beperkingen met zich meebrengen die echter met goede ondersteuning grotendeels
kunnen worden ondervangen.
- Ernstniveau 2 (substantiële ondersteuning vereist) blijven de beperkingen duidelijk
zichtbaar ook al is er sprake van ondersteuning.
- Ernstniveau 3 (zeer substantiële ondersteuning vereist) functioneren op alle
levensgebieden is ernstig beperkt en er is langdurige en intensieve begeleiding en/of
behandeling nodig.
Daarnaast kunnen individuele verschillen worden beschreven aan de hand van specifiers,
zoals de aanwezigheid van een verstandelijke beperking of comorbiditeit (bijvoorbeeld ansgt,
depressie, eetstoornissen, psychose).
Beperkingen in de sociale communicatie en interactie: Bij de meest uitgesproken vorm
van autisme kan er sprake zijn van het zich volledig afsluiten voor contact met anderen.
Contact wordt gezocht om eigen behoeften kenbaar te maken. Voorbeelden van gedrag:
- Kinderen met ASS die niet met elkaar maar naast elkaar spelen
- Een jongere die in een gesprek de ander niet hoort, maar vooral zijn eigen verhaal
vertelt
- Een cliënt die moeite heeft om zich verbaal te uiten.
Het is voor mensen met ASS moeilijk om het gedrag van de ander te interpreteren of een
gesprek te beginnen en onderhouden. Grapjes worden vaak letterlijk genomen, evenals de
taal. Indirecte boodschap (d.m.v. non- verbale communicatie) wordt niet opgemerkt.
Zich herhalende stereotiepe patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten:
mensen met ASS klampen zich vaak vast aan bepaalde gewoonten, volgorde in
handelingen, vaste routines en starre patronen. Ze hebben een angstig en geobsedeerd
verlangen naar gelijkblijvendheid en kunnen in paniek raken als er een detail in de omgeving
verandert. Ook is er sprake van rigide denkpatronen die bescherming bieden tegen teveel
prikkels. Deze helpen om de verwarrende en beangstigende buitenwereld controleerbaar te
maken. Ook niet-fucntionele gewoonten en stereotiepe bewegingen (zoals wiegen met het lijf
of wrijven met de vingers) komen vaak voor.
Informatieverwerkings- en integratieproblemen: Ook zien we bij veel mensen met
autisme in wisselende mate problemen met de verwerking van informatie. Denk aan
overgevoeligheid voor bepaalde prikkels, trage informatieverwerking, moeite met het
verwerken van non-verbale informatie (zoals lichaamstaal), moeite met schakelen van de
ene naar de andere situatie enzovoort.
Volgende bijkomende problemen opgemerkt bij mensen met ASS:
, - Een afwijkende, onhandige en houterige motoriek
- Extreme en schijnbaar onlogische angsten
- Gedragsproblemen, zoals eet- en slaapproblemen, driftbuien, agressie en soms ook
zelfverwondend gedrag
- Automutilatie en agressie, vaak voortkomend uit het onvermogen zich verbaal uit te
drukken bij stress, frustratie en onbegrip
- Angstig en faalangstig gedrag omdat zij bang zijn om niet aan de eisen van de
omgeving te kunnen voldoen
- Depressiviteit, door het besef van de diagnose en de problemen die deze met zich
meebrengt, zoals het onvermogen een juiste partner te vinden en het niet kunnen
realiseren van een zelfstandig leven
- Persoonlijkheidsproblematiek, doordat zij niet kunnen voldoen aan de
ontwikkelingstaken waarvoor zij komen te staan.
2.4 Subtypen volgens de DSM-4
De DSM-4 is vervangen naar de DSM-5 waardoor er officieel geen subtyperingen maar
binnen de ASS-diagnose worden gemaakt, zullen mensen bij wie diagnosen wel volgens de
DSM-4 zijn gesteld niet plotseling kwijtrijken. Subtypen:
- Autistische stoornis
- Syndroom van Asperger
- PDD-NOS
2.6 Het diagnostisch proces
De diagnostiek van ASS verloopt in verschillende stappen.
- Stap 1: signalering. Er is sprake van gedragskenmerken of problemen die mogelijk
wijzen op ASS. Om deze vermoedens te toetsen kan een screenende vragenlijst
worden afgenomen. Een anamnese, heteroanamnese en psychiatrisch onderzoek
zijn nodig om aanwijzingen verder te funderen.
- Stap 2: DSM-5 classificatie maken. Hierbij worden de ernst en comorbiditeit
beschreven.
2.7 Oorzaken en verklaringsmodellen
Hoe autisme precies ontstaat is niet helemaal duidelijk. Wel wordt er duidelijk dat er sprake
is van een andere verwerking van informatie in de hersenen. De verbindingen met de
hersengebieden blijken over het algemeen hetzelfde te zijn, maar het verwerken van
informatie lijkt meer tijd te kosten. Genetica speelt ook een grote rol bij autisme. Meer genen
spelen een rol bij de overerving van autisme.
- Theory of mind
ToM is het vermogen om je te verplaatsen in de gedachten, gevoelens en intenties van
anderen. Het wordt gezien als een belangrijke voorwaarden om je in een sociale omgeving
te kunnen bewegen, omdat je er gedrag van anderen door kunt begrijpen en voorspellen.
Kinderen rond 4 jaar hebben een ToM ontwikkeld. (Denk aan die test met de pop Sally, twee
bakjes waar een knikker wordt verplaatst). Er is veelal sprake van een vertraging in de
ontwikkeling van ToM-vaardigheden.
- Centrale coherentie
Mensen met ASS hebben een zwakke centrale coherentie (CC): informatie wordt niet
automatisch globaal en in context verwerkt om tot een betekenisvolle, samenhangende
, interpretatie van de omgeving te laten komen. Ze missen de automatische drive for meaning,
zijn niet in staat de betekenis van the big picture te zien, maar verwerken informatie
fragmentarisch en op lokaal niveau. Het gevolg is dat mensen met ASS gericht zijn op details
en niet op de betekenis van de situatie.
- Executieve functies
Dit zijn de hogere controlefuncties van de hersenen die nodig zijn om acties te plannen en
problemen doelgericht op te lossen. Hiervoor zijn bepaalde vaardigheden vereist, zoals
plannen en organiseren, gedragsevaluatie, inhibitie en cognitieve flexibiliteit. Ook kunnen
schakelen, meebewegen met wisselende omstandigheden, is van belang om zich aan te
kunnen passen en een nieuwe oplossing te bedenken. Stoornissen van de executieve
functies (EF) liggen mogelijk ten grondslag van autistische symptomen.
2.8 prevalentie
Er is een wereldwijde stijging van het aantal ASS-diagnosen.
2.9 autisme in de context van de levensloop
Het begrip levensloopbegeleiding speelt in toenemende mate een rol in de ontwikkeling van
het behandelaanbod voor mensen met ASS. De diagnose wordt steeds vaker op jonge
leeftijd gesteld, maar het is ook belangrijk dat er aandacht is voor de oudere cliënt met ASS.
Levensloopbegeleiding= er zijn voor de cliënt op het moment dat daar behoefte aan is. De
mogelijkheid tot maatschappelijke participatie is voor iedere mens met ASS verschillend. Dit
is afhankelijk van de ernst van de problematiek, de persoonlijkheidsontwikkeling en
intellectuele mogelijkheden. Een belangrijke rol hierbij speet de mate waarin de omgeving,
maar ook maatschappij rekening houdt met deze handicap en de benodigde aanpassingen
doet.
- Autisme en scholing en onderwijs
Tegenwoordig wordt er op scholen competentie gericht gewerkt. Dit kost voor kinderen met
ASS veel moeite, aangezien zij beperkingen hebben in de sociale interactie, problemen met
plannen en organiseren (EF) en een zwakke centrale coherentie hebben. Verschillende
problemen die naar voren komen zijn: de omgang en samenwerking met medeleerlingen en
docenten verlopen moeizaam, door zwakke centrale coherentie worden hoofd- en bijzaken
onvoldoende onderscheiden, ze verliezen zich in details waardoor de opdracht bijvoorbeeld
slechts deels wordt gemaakt, ze hebben moeite om de juiste prioriteiten te bepalen, het
plannen en organiseren van een grote opdracht is moeilijk of lukt niet. Er is vaak sprake van
onbegrip van de problematiek.
- Autisme en werk en dagbesteding
De overgang van opleiding naar werk is voor personen met autisme erg groot. 90% van de
mensen met ASS werkt niet of onder hun niveau. Eerder geleerde ervaringen worden niet
automatisch meegenomen naar een veranderde arbeidscontext, communicatie met zowel
collega’s als klanten is vaak moeilijk, er worden dikwijls problemen ondervonden in de
planning en uitvoering van taken, plotselinge veranderingen op de werkvloer zijn moeilijk, het
sociale aspect zoals pauze houden en samen lunchen levert eerder stress op dan plezier, er
is een gebrek aan inzicht in het eigen functioneren.
- Autisme en wonen
Zelfstandig wonen voor jongeren met autisme betekent dat zij voor nieuwe uitdagingen
komen te staan. Zij hebben het dan over thema’s die een rol spelen bij het zelfstandig gaan
