Hoorcollege 1 (sept 1 2020) AMV
Wat heet sociaal?
Alledaags spraakgebruik: sociaal ≠ asociaal = normatief onderscheid
Biologie: sociaal ≠ solitair
– bijv. wilde honden i.t.t. wilde katten
Mensen leven samen...
– bijv. familie, klas, buurt, dorpsgemeenschap
• face-to-face contact; leiderschap; identificatie ...en allerlei andere
complexe, sociale verbanden
– bijv. “de Nederlandse samenleving” • geen face-to-face contact...
• wel leiderschap en identificatie
– bijv. productie- en handelsnetwerken
• onbewust verbonden met talloze vreemden (productie van bijv
een stoel)
Sociaalwetenschappers bestuderen...
...“de samenleving”... (micro)
– alias “maatschappij” nadruk op structuren, instituties (macro)
– of: samenlevingen vergelijking als methode
• ook transnationale ‘verbanden’, ‘netwerken’, ‘figuraties’
– of: samenleven (als proces) micro
– of: “de samengeleefde werkelijkheid” (D.J. Bos)
...maar ook gedrag
– inclusief “asociaal” (=‘antisociaal’, ‘onmaatschappelijk’) gedrag
• bedriegen, bedreigen, vermoorden, vermijden, enz.
– “sociaal handelen”: hangt samen met andermans handelen (zoals bij het
hamsteren)
• Ook anderen hebben verstand van “het sociale”
– geen (volwassen) mens kan zonder... ...vooral niet in een complexe
samenleving
Hoe kijken sociaalwetenschappers?
,• Seeing the general in the particular
– ontdekken van patronen (regelmatigheden)...
• bijv. gemiddelde huwelijksleeftijd
– ... en zoeken naar de daarin werkzame (sociale) ‘krachten’ (hoe komt dat zo?)
• geldt ook voor veel andere disciplines
• Seeing the strange in the familiar
– verbazing over wat vanzelfsprekend lijkt (waarom?)
• d.m.v. “blijven kijken” (A. de Swaan)
• d.m.v. vergelijking met vroeger/elders
• d.m.v. verbeeldingskracht. (aliens)
Centrale plaats in de soc. wet.
V/a week 3 ook psych., politieke, antropologie
Stoom: 19e eeuw
Reuzen: Marx, Durkheim, Weber e.a.
Klassieke sociologie
Nog altijd relevant: essentieel theoretisch gereedschap 5
Ibn-Khald[o]un
Tunis 1332– Caïro 1406
1377: Muqaddimah (‘Voorwoord’)(staat op meerdere
bankbiljetten)
Historisch-sociologische theorie over de opkomst en
ondergang van
(Niet verklaard vanuit bijv. de goede religie hebben maar vanuit sociale
verhoudingen.)
“beschavingen” alias “rijken”
“woestijn” versus “stad”:
– “barbaren” (=buitenlui) hebben sterkere ‘asabiyya’ = “solidariteit”, sociale
cohesie (want minder banden waardoor deze banden met andere mensen
zoveel sterker) waardoor ze bereid zijn om te vechten etc.
(~ religie, wat wijst op een loyaliteit en wat een revolutie kan ontketenen door
bereidheid om je op te offeren (denk aan de hemel))
,3 hoofdthema’s v/d sociologie:
- Sociale verandering
- Sociale orde
- Sociale ongelijkheid
Waarom ontstond sociologie/sociale wetenschap in de
negentiende eeuw?
Politieke revoluties (1776, 1789, 1848...)
Democratisering -> opkomst v/d bourgeoisie
Industriële revolutie (Engeland al i/d 18e)
Toename (geogr. en soc.) mobiliteit (trein)
Migratie, ook binnenlands:
Urbanisatie -> “de sociale quaestie” ,ziektes, slechte omstandigheden
Sociale opstanden/revoltes, vaak niet succesvol maar zorgen wel voor
opschudding
Nieuwe ideologieën (bijv. socialisme, conservatisme, liberalisme)
Massamedia (bijv. dagbladen)
Verzwakking v/d Kerk/kerken... ...en andere traditionele verbanden
(familie bijv.)
Versterking v/d Staat -> bijv. statistiek, overheidsbeleid...
Wetenschap, onderzoek (<- o.a. Verlichting, mensen gingen dus ook
denken over gezag en sociale verhoudingen)
Auguste Comte (1798-1857)
Frans filosoof, wiskundige &c
1838 munt ‘sociologie’
– vgl. “biologie”: Lamarck e.a., ca. 1800
– alias “sociale fysica”
, Wet v/d Drie Stadia,
Die elke vorm van kennis doorloopt:
1. Religieus; 2. filosofisch; 3. wetenschappelijk, “positief” (i’m
positive -> zeker)
• bijv. alchemie -> scheikunde
• bijv. astrologie -> astronomie
= “positivisme” (alias “sciëntisme”) !!! van niet-wetenschappelijke
kennis naar wetenschappelijke kennis (het weer werd eerst verklaard
door goden en nu door afmetingen).
• superioriteit van wetenschappelijke kennis ~ Verlichting)
• ...maar niet v/d exacte alias de natuurwet....
Comte : sociologie als “koningin der wetenschappen”
– in de toekomst; nu enkel soc. filosofieën (“maatschappijleer”)
^complexe, “geaggregeerde”
verschijnselen
• in bio- en sociologie : begin
met geheel
• .vgl. Herbert Spencer:“
structuur” en “functie”
Als iets niet op de politieke agenda staat is het niet belangrijk - hilgartner en
bos zijn het hier mee eens
HOORCOLLEGE 2 (sept 4 2020)
Comte’s zorg
Voordeel van “positieve wetenschap”: zekere, betrouwbare kennis
= superieur t.o.v. religieuze kennis
Nadeel: geen bezielend, verbindend geheel
- gebrek aan “altruïsme” (vooropstellen van een ander) en sociale
cohesie
oplossing:
Religion de l'Humanité (vgl. 1793 Culte de la Raison) alias église
positiviste