Hoofdstuk 2
René Descartes (1596-1650) was vooral dualist
Geboren in Frankrijk met rijke ouders, waardoor hij zijn onbetaalde werk kon doen. Was erg
op zichzelf, geheimzinnig > ideeën gingen tegen leer van katholieke kerk en Franse staat in
waardoor hij naar het tolerante Nederland verhuisde. Hij heeft van alles gedaan, zoals in het
leger gezeten, tot hij filosofie ontdekte. In Frankrijk vond hij mechanische (bewegende)
beelden, dit werd zijn manier van uitleggen voor traditionele functies van Aristoteles’
gevoelige psyche of ziel. Zowel in Frankrijk als in Nederland vond hij een mentor die hem
verder hielp. Als beste van zijn klas mediteerde Descartes ‘s ochtends op bed om na te
denken. Descartes stierf in Zweden bij koningin Christina na rotklusjes ipv volwaardig
schrijver zijn.
Hij was ontevreden over filosofie van toen; scholastiek. Er was een lange discussie met vele
meningen en aanpassingen bij scholastiek; gaf Descartes geen zekerheid. Dit kreeg hij ook
op school. Er werd veel gekeken naar theologie; alles in relatie met religie. Men bracht het
werk van Aristoteles samen met wat de Bijbel zegt, zodat Bijbel toch bevestigd wordt en er
een uitleg komt zodat Aristoteles en de Bijbel het eens zijn. Vaak in vorm van meningen,
dialoog van Aristoteles met de Bijbel in tekst. We stellen veel gebeurtenissen voor als
waarheid, terwijl ze dat niet zijn, ze zijn onmogelijk. Galilei legde nieuw gevonden manen van
Jupiter uit met God.
Leer van de drie zielen (scholastiek) - Aristoteles
Planten: vegetatieve ziel > overleven en voortplanten
Dieren: vegetatieve en dierlijke/affectieve ziel > zorgt voor waarnemen
Mensen: vegetatieve, dierlijke en rationele ziel > zorgt voor denken/redeneren
- Levende dingen voelen, reageren en bewegen door hun sensitive ziel
- Rationele ziel is bevestigd door ik denk dus ik ben. Lichamelijk/materieel niet.
Als ik twijfel, weet ik zeker dat ik twijfel; ik denk, dus ik ben (cogito ergo sum). Je wil heldere
ideeën onderscheiden (niet verder te ontleden), dus de individuele geest; rationalisme.
Nativisme: we hebben aangeboren ideeën: perfectie, eenheid, oneindigheid. Komen van de
aard van denkende ziel, geest is de primaire interesse
Descartes vertrouwde kennis uit zijn zintuigen door het bestaan van een perfecte God en zijn
bewuste ziel.
Descartes keek naar gedragingen als gevolg van mechanische processen. Dit samen met
rationele ziel; mind en lichaam zijn eigen ding met eigen analyse en uitleg, maar wel met
interactie onderling.
Hij had twee inzichten in Duitsland
- Hij vond analyserende geometrie uit; vorm van iets bewegend kan vastgelegd worden met
nummers (y- en x-as); Cartesian coordinates; locatiebepaling.
- Nieuwe methode voor het verwerven van ware kennis; niks is zeker, twijfelen aan alles. Al
het nieuwe moet worden opgebouwd op feiten waarvan we zeker weten dat ze kloppen.
Simple natures: fundamentele eigenschappen van verschijnselen, bestaan kan niet in twijfel
getrokken worden. Niet wat zo lijkt, maar wat zeker weten zo is (let op optische illusie).
Dit kan alle fysieke verschijnselen uitleggen (lichaam(sdelen) bijv) en zorgt voor zintuigelijke
indrukken (geur, licht, geluid).
extensie (iets neemt ruimte in)
, beweging (beweging door de ruimte).
Res extensa = alle materie, neemt ruimte in
Res cogitans = het ‘denken’, neemt geen ruimte in.
Descartes schreef een boek over mechanics (natuurkunde) en medicine (fysiologie)
(Discourse on Method) > alles lijkt onzeker als je systematisch twijfels, zelfs zintuigelijke
indrukken
o Zijn natuurkunde: extended particles in motion. Het gehele universum is gevuld met
materie in verschillende bewegingen, alle ruimte wordt wel door iets ingenomen, er is
geen leegte/void. Gedachten nemen geen ruimte in.
- Copernican theory: kleine vuurdeeltjes (van lucht, vuur, aarde) bewegen door alle
grotere deeltjes, naar het midden als ware de zon
- Luchtdeeltjes ook te klein om los van elkaar te zien, overal waar andere deeltjes niet
zijn (ruimte opvullen), net zoals waterdeeltjes.
o Zijn fysiologie: het gehele lichaam wordt gezien als een mechanische samenwerking
met losse onderdelen.
Dieren zijn automaten, dieren/planten hebben geen vegetatieve/dierlijke ziel. ‘The soul of
beasts is nothing but their blood’. Maar mensen hebben wel een rationele ziel met
rationaliseren, bewustzijn en vrij wil.
Hersenen hadden gaatjes met vloeistof: dierlijke spirits (cerebrospinaalvloeistof).
Commoties, die ontstaan in animal spirits, zijn interne emotionele factoren die meespelen in
gedrag. Tijdens wakker zijn, zijn gaten gevuld met animal spirits wat voor gevoeligdheid
zorgt. Tijdens slapen zijn ze leeg, waardoor signalen niet doorgestuurd kunnen worden.
Soms zetten gaten toch uit, wat voor dromen zorgt.
Rationalisme: “kennis is een product van de individuele geest” opgebouwd uit
rationaliteit/redelijkheid en logisch (deductief) redeneren op basis van wat we al weten –
Descartes
Hij ontwikkelde regels voor filosofie (methode)
1. Begin door te twijfelen. Kijk naar wat niet te betwijfelen is, wat zekerheid geeft
Je kan er niet vanuit gaan dat alles echt is, alles is een droom. Een kwade demon kan je
laten denken dat 2+2=4 zeker is. Neem niks voor zeker.
Materie (wereld om ons heen) – waar fysieke realiteit vanaf hangt (Galileo)
- Primaire kwaliteiten; van materie zelf (golflengte van licht reflecteren)
Uitgebreidheid/ruimtelijkheid (extensie), figuur/vorm en deeltjes in beweging. Objecten
bestaan uit vaste, gevormde deeltjes die bewegen dor de ruimte en interactie hebben (ook
zintuigen)
- Secundaire kwaliteiten; krijgt materie van ons (kleur), perceptie van iets (zicht, geluid,
geur, gevoel), geleverd door voorwerpen met primaire kwaliteiten
Fysiologie (mechanisme) – Descartes
Bij vuur voel je pijn (trillingen tonen drukken/trekken)> zenuwstelsel > hersenen >
vocht komt vrij in zenuw/gaatjes > spieren trekken samen/bewegen > voet trekt weg
bij vuur
Draadje in lijf trekt door vuur, klepje in hersenen opent voor vocht
Werkt ook zo bij leren, emotie (waarneming van wat hersenvocht doet), geheugen
reflex: specifieke stimulus van externe wereld zorgt automatisch voor specifieke response
ongeconditioneerde reflex: automatisch (onbewust/onvrijwillig)
