Kennislijn 3 college 1 Gezond ouder worden.
Gezondheidsmodel van Lalonde gaat uit van 4 factoren die invloed
hebben op de gezondheid van de patiënt:
- Biologische factoren onveranderbaar
- Zorgvoorzieningen welke zijn er? Hoe toegankelijk zijn
ze?
- Leefstijl houding, mogelijkheden kennen, beslissingen
nemen
- Omgeving sociaal, fysiek
Je moet kijken naar alle
aspecten…
Aangrijpingspunten van Huber:
- Lichaamsfuncties (bv.
klachten en pijn)
- Mentale functies en beleving (bv. cognitief
functioneren)
- Spirituele dimensie (bv. zingeving)
- Kwaliteit van leven (bv. lekker in je vel zitten)
- Sociaal-maatschappelijke participatie (bv.
sociale contacten)
- Dagelijks functioneren (bv. algemene dagelijkse
levensverrichtingen)
Praktijk:
- Primaire preventie, gezondheidsbevordering,
voordat de ziekte ontstaat (Preventief
huisbezoek door wijkverpleegkundige)
o Leefstijl (bewegen, eten)
o Kijk naar de omgeving (fysiek, sociaal, economisch, financieel)
- Secundaire preventie, is vroege opsporing van ziekten of afwijkingen bij personen die ziek
zijn, en verhoogd risico lopen of een bepaalde genetische aanleg hebben. Het doel is dat
iemand kan leven met de ziekte.
Dit kan zowel thuis als in ziekenhuis of verpleeghuis.
Belangrijk: kijk naar héél de mens, niet alleen naar een mogelijke ziekte of aandoening. Ga daarom
allereerst in gesprek en breng op een breed arsenaal in kaart hoe het gaat. Relateer de uitkomsten
,aan gezondheid en aan gezondheid gerelateerde vraagstukken. Is er sprake van een probleem, wat
ligt er mogelijk aan ten grondslag.
Gespreksinstrument zelfmanagement & zelfredzaamheidsradar.
Gezondheid op hoge leeftijd:
Wat is oud? Ligt dat aan leeftijd, gevoel, cultureel, afspraak:
wetgeving, biologisch. Wat bepaalt je gezondheid op hoge(re) leeftijd?
Geriatrie: is het medisch specialisme voor de oudere patiënt in het ziekenhuis, die meerdere
aandoeningen tegelijkertijd heeft, vaak gaat het om een combinatie van lichamelijke, psychische en
sociale problematiek.
Gerontologie: te wetenschap die het ‘ouder worden’ bestudeert, zowel in lichamelijk,
maatschappelijk als in geestelijk opzicht.
Ziekte en gezondheid op hoge leeftijd:
- Geriatric Giants: intellectuele achteruitgang, incontinentie, instabiliteit, immobiliteit,
intoxicatie.
- Twee of meer chronische aandoeningen organen/cognitie/bewegingsapparaat.
- Veel en soms tegenstrijdige adviezen en interventies.
Belangrijk:
- Coping(manier waarop iemand met stress omgaat) en care(de zorg aan) naast cure (genezen)
- Kwetsbaarheid signaleren en risico’s bespreken
- Zelfmanagement en eigen regie
- Kwaliteit van leven en ‘welbevinden’
- Kunnen (blijven) functioneren en participeren
Zelfmanagement: het vermogen van mensen om hun aandoening zo goed mogelijk te kunnen
inpassen in hun leven.
Zelfredzaamheid: de ADL handelingen nog kunnen doen.
Eigen regie: het vermogen om je eigen leven en noodzakelijke ondersteuning te regelen en het
praktische vermogen om jezelf te redden in lichamelijk, sociaal en psychisch opzicht.
Zorg voor gezondheid, binnen de gezondheidszorg:
- Healing environment: is een omgeving die zich er op richt om het welzijn van patiënten,
familie en werknemers te bevorderen en hun stress te verminderen. Het doel hiervan is dat
, mensen hierdoor sneller genezen of, in ieder geval, dat de (fysieke) omgeving de situatie van
ziek zijn niet vervelender maakt.
- Zelfmanagement: het vermogen van mensen om hun aandoening zo goed mogelijk te
kunnen inpassen in hun leven. Ze kunnen bijvoorbeeld omgaan met de symptomen en met
de behandeling. Maar ook met de leefstijlveranderingen die nodig zijn.
- Erkennen en herkennen van de complexiteit van de problematiek van ouderen
((para)medisch en verpleegkundige diagnostiek)
- Multidisciplinair samenwerken
- Kijken naar heel de mens
- Zorgpaden tot aan/in thuissituatie
- Aandacht voor relatie wonen, sociale- en economische omgeving en competenties:
samenwerken/attenderen/overdragen.
- Welzijn en welbevinden, kwaliteit van leven.
Zorg voor gezondheid, buiten de gezondheidszorg:
- Participatie:
o Ouderdom als waarde
o We worden op latere leeftijd oud
o Uitstel kosten
o Een mens is een sociaal wezen: interactie
- Activiteiten
o Instaat zijn zelf dingen te doen/ondernemen al dan niet met hulpmiddelen.
- Fysieke en economische interventies.
Literatuur bij dit college:
- Zantinge E.A. Gezond ouder worden in Nederland.
Een gestegen levensverwachting, gecombineerd met een hoog vruchtbaarheidscijfer tijdens de
afgelopen decennia, heeft ervoor gezorgd dat Nederland minder snel vergrijst dan landen waar het
vruchtbaarheidscijfer daalde en tegelijkertijd de levensverwachting steeg, zoals Italië.
Adult Disability Dependency Ratio (ADDR): Dit getal drukt de verhouding uit tussen het aantal
mensen dat hulp nodig heeft en het aantal mensen dat hulp kan geven. Deze maat houdt ook
rekening met het feit dat ouderen in toenemende mate gezond kunnen zijn op latere leeftijd en met
een langere levensduur.
De gezonde levensverwachting kan op verschillende manieren worden geoperationaliseerd:
- goede ervaren gezondheid
- zonder chronische ziekten
- zonder lichamelijke beperkingen
- goede geestelijke gezondheid
Determinanten die invloed hebben op de gezondheid van de ouderen:
- Sociale omgeving: beïnvloedt gezondheid op verschillende manieren: sociale steun,
eenzaamheid,
- Fysieke omgeving: Veiligheid met betrekking tot vallen, Verkeersveiligheid, Binnenmilieu
zitten veel binnen& geen frisse lucht, weersomstandigheden verminderde
temperatuurregulatie en temperatuurwaarneming.
- Leefstijl: Gedragsverandering levert ook bij ouderen gezondheidswinst op, bewegen,
gezonde voeding, alcohol, roken
- Persoonsgebonden determinanten: lichaamsgewicht, hypertensie en cholesterol.
, - Bakker Klinisch redeneren bij ouderen Hoofdstuk 6
Normale veroudering kan worden beschreven als een tijdafhankelijk biologisch proces dat, hoewel
het niet een ziekte op zichzelf betreft, functionele achteruitgang en risico voor ziekte en dood met
zich meebrengt. Eén manier om de kans op sterven te meten is door te kijken naar sterftecijfers.
Voor de doorsneemens verdubbelt het risico van sterven elke acht jaar.
Lichamelijke factoren die gecorreleerd zijn met de maximale levensverwachting, zijn bijvoorbeeld de
relatieve grootte van de hersenen, de metabolische activiteit gedurende het leven, de grootte, het
gewicht, de lichaamstemperatuur en de snelheid waarmee energie wordt gebruikt. In vergelijking
met andere zoogdieren hebben mensen de langste levensverwachting (paragraaf 6.1.2).
Meer dan driehonderd theorieën zijn intussen ontwikkeld in de zoektocht naar de oorzaak van het
verouderingsproces. Tot op heden is er geen enkele theorie gevonden die alle complexe processen in
de cellen en lichaamssystemen verklaart. Over het algemeen kunnen alle theorieën in twee
stromingen worden onderverdeeld.
Kans:
- Wear-and-tear-theorie (slijtagetheorie): zien het verouderingsproces als een resultaat van
kans. Ze laten zien dat het menselijk lichaam constant slijt en zich herstelt.
- Free-radicals-theorie:
Noodlot:
- Auto-immuuntheorie: dat het lichaam zichzelf gaat aanvallen. Kan niet langer meer
onderscheid maken tussen eigen cellen/weefsel en die van indringers.
- Ageing-clock-theorie: die verondersteld dat het verouderingsproces wordt getimed door een
klier, mogelijk de hypothalamus, thymus of de hypofyse.
- Cellulaire theorie: dat cellen maar een maximaal aantal keer kunne reproduceren en hun
functionele capaciteit kunnen behouden.
Het idee dat ontwikkeling en veroudering beide processen zijn die hand in hand met elkaar gaan,
wordt steeds meer erkend in de theorie en het onderzoek naar psychologische veranderingen in
volwassenheid en ouderdom (paragraaf 6.2.2).
Het model van ontwikkeling als verandering in adaptief vermogen geeft inzicht in strategieën voor
zowel adaptatie (aanpassing) als succesvolle veroudering door gebruik te maken van drie strategieën:
selectie, optimalisatie en compensatie (paragraaf 6.2.4).
Door Brandtstädter en collega’s is een theorie opgesteld die beschrijft en verklaart hoe ouderen
succesvol zijn in het houden van een positief zelfbeeld en positieve opvattingen over het leven:
- Assimilatietheorie: waarbij het individu actief probeert de omgeving te veranderen in lijn met
zijn eigen doelen en verwachtingen bijv. gedragsverandering om op hoger niveau te kunnen
functioneren.
- Accommodatietheorie: doelen worden naar beneden bijgesteld door beperkingen die een
individu ervaart in de omgeving of zichzelf
Deze theorie laten ouder worden zien van zowel de positieve als uitdagende ervaringen en niet zo
pessimistisch gekleurd is als we altijd denken. (paragraaf 6.2.4).
De psychologische gerontologie is een samenvoeging van diverse losse theorieën en empirische
onderzoeken naar leeftijd gerelateerde veranderingen in verschillende psychologische functies op
oudere leeftijd.
Cognitieve veroudering is het belangrijkste domein, maar er is de laatste tijd ook meer aandacht voor
emoties (sociaal-emotionele selectiviteitstheorie) en de persoonlijkheid bij het ouder worden
