SAMENVATTING INTERCULTURELE COMMUNICATIE MET HOORCOLLEGES
Hoffman, E. (2018). Interculturele gespreksvoering: Theorie en praktijk van het TOPOI-model. Houten:
Bohn Stafleu van Loghum
‘’Interculturele communicatie
o Interculturele communicatie: Interculturele communicatie is de communicatie waarin
expliciet aandacht is voor de culturele factoren die van invloed zijn op de communicatie.
Toename culturele diversiteit
o Global village en (super)diversiteit (oorzaken): Global village houdt in dat de wereld een
dorp is waarbij er gemakkelijk contact gelegd kan worden met mensen uit andere
werelddelen/totaal andere gebieden. De globalisering zorgt ervoor dat mensen meer in
contact staan met andere personen op andere plekken en dat dat ook meer invloed heeft op
ons eigen gedrag. Daarnaast zorgt de migratie ervoor dat mensen in contact staan met
mensen van een andere cultuur. Bij (super)diversiteit gaat het erom dat steden als
Rotterdam en Amsterdam zo divers zijn dat er meer dan 150 nationaliteiten rondlopen.
o Noodzaak interculturele communicatie: Er zijn vier verschillende belangen bij interculturele
communicatie, namelijk:
Multiculturalisme: Bij het beschrijvende niveau van multiculturalisme is er sprake
van een multiculturele samenleving, want er leven meerdere culturen samen. En bij
de attitude van multiculturalisme gaat het erom dat mensen openstaan voor een
multiculturele samenleving.
Vergroten van intercultureel begrip: De culturele verschillen zijn een verrijking voor
iedereen. Een belemmering binnen intercultureel begrip is etnocentrisme. Bij
etnocentrisme wordt de eigen cultuur als de beste gezien. Om de etnocentrisme te
kunnen overbruggen is er cultureel relativisme nodig. Cultureel relativisme houdt in
de cultuur van binnenuit willen begrijpen.
Bevorderen van zakelijke internationale uitwisseling: Etnische diversiteit binnen
bedrijven zorgt voor een hogere productie en maakt bedrijven innovatiever.
Bevorderen van cross culturele aanpassing: Het bevorderen van de cross culturele
aanpassing geldt zowel voor de immigranten als voor de ontvangende bevolking. Het
gaat er hierbij om of de immigratie als een bedreiging, een kans of neutraal wordt
gezien. Dit zijn belangrijke punten voor interculturele communicatie hoe iemand het
ziet en hoe diegene daar instaat.
,HOOFDSTUK 1: WAT IS CULTUUR?
Leerdoel: Theorieën over het begrip cultuur toelichten en toepassen op basis van de thema’s uit
hoofdstuk 1.
Betekenis van en het onderscheid tussen de begrippen cultuur en subcultuur
o Definitie cultuur: Cultuur is de gemeenschappelijke wereld van betekenissen en gewoontes
die een bepaalde sociale groep kenmerkt. Hierbij kan gedacht worden aan kennis, ervaring,
waarden, tradities, tijdsbegrip, rollen, visie op de wereld en geografisch terrein. Het gaat met
name om cultuur in een sociale constructie, namelijk hoe mensen binnen een sociaal
verband vorm en betekenis geven aan hun leefwereld. Een cultuur kan ook een kleine groep
omvatten.
Cultuur begint op het moment dat meerdere personen met elkaar in interactie zijn
en eindigt bij de unieke persoonlijkheid van het individu.
o Het bestaan en de zichtbaarheid van cultuur: Culturele betekenissen zijn pas bestaan en
zichtbaar in het doen en laten van mensen, in hun manier van bewegen, kijken en oordelen,
in kunst en film, in een bouwstijl en in mode en in gesprekken en theoretiseren.
o Collectieven: Mensen worden geboren in, groeien op, leven en werken in allerlei
collectieven, oftewel sociale groepen. Er zijn collectieven die mensen zelf niet kunnen kiezen,
zoals bijv. familie, etnische groep, religieuze gemeenschap, geboortestad. En er zijn
collectieven die mensen wel zelf kunnen kiezen, zoals bijv. verenigingen, clubs, verschillende
groepen (bijv. gamers en hiphoppers). Binnen ieder collectief bestaat een min of meer
voorgestructureerde sociale orde middels het voortbrengen van een cultuur.
o Subcultuur (collectief): De mensen binnen een subcultuur ontwikkelen gemeenschappelijke
taal, gemeenschappelijke kennis en gewoonten en gemeenschappelijke opvattingen en
waardeoordelen over de werkelijkheid om hen heen. Enkele voorbeelden van subculturen
zijn familieculturen, jongerenculturen, organisatieculturen en beroepsculturen. Meestal
heeft een subcultuur meer invloed op de ontwikkeling dan een cultuur.
Het belangrijkste kenmerk van een subcultuur is dat ze onderdeel zijn van een
grotere cultuur en in grote lijnen wel overeenkomen met de grotere cultuur, maar in minder
centrale waarden kunnen afwijken van de grotere cultuur.
Subcultuur etnisch: Bij etniciteit gaat het om een gedeelde geschiedenis, cultuur en
taal. De etniciteit is afkomstig van een bepaalde bevolkingsgroep of ras.
Subcultuur sociale klasse: Bij sociale klasse gaat het om de sociaaleconomische
klasse, zoals opleiding, inkomen en beroep.
Subcultuur organisatie: Bij organisatie gaat het om organisatieculturen. Een
combinatie van meerdere culturen kunnen binnen een organisatie voorkomen.
Subcultuur regionaal: Bij regionaal gaat het om verschillen in bijv. steden en landen.
Multicollectiviteit, multiculturaliteit en meervoudige identiteit van iedere persoon
o Multicollectiviteit en mulitculturaliteit: Om iemands leven vorm te kunnen geven, neemt
iemand deel aan sociale verbanden. Ieder persoon kenmerkt zich dan ook door
multicollectiviteit (deel uitmaken van een collectief) en multiculturaliteit (deel uitmaken van
een cultuur), namelijk deel uitmaken van een familie, geloofsgemeenschap, dorp of stad,
opleiding, sportclub, vriendenclub en verschillende virtuele gemeenschappen. Dit komt
doordat ieder collectief gekenmerkt wordt door een andere cultuur. Daarnaast kan aan ieder
, sociaal verband een identiteit worden ontleend, zoals bijv. student, jongere, homo en Belg.
Hierdoor kenmerkt iedereen zich dan ook door multicollectiviteit, multiculturaliteit en een
meervoudige identiteit.
o Lidmaatschap van subgroepen en identiteit: Bij identiteit gaat het erom wat er op dat
moment op de voorgrond staat (wat op dat moment belangrijk is). Op het moment dat
iemand zich bijv. op een school bevindt
staat zijn studentenidentiteit voorop en
wanneer iemand bezig is met een religieuze
activiteit staat zijn religieuze identiteit
voorop. De identiteit die wordt
aangesproken heeft te maken met waar
iemand op dat moment is, waar hij mee
bezig is, met wie hij is en wat hij ziet of
hoort.
Onbegrensdheid, homogeniteit en heterogeniteit van culturen
o Onbegrensdheid van culturen: De verschillende culturen zijn onbegrensd, omdat mensen
zich constant in verschillende andere culturen bewegen. Iedereen neemt namelijk van zijn
sociale verbanden de culturele verworvenheden mee van iedere groep waarvan hij deel
uitmaakt.
o Homogeniteit van culturen: De homogeniteit van een cultuur is datgene wat de leden van
een bepaalde subcultuur met elkaar delen en waarin ze zich onderscheiden van andere
subculturen.
o Heterogeniteit van culturen: De heterogeniteit van een cultuur is datgene wat op persoonlijk
niveau van mensen belangrijk is, dus de individuele beleving (persoonlijkheid en biografie
van de leden).
o Een voorbeeld: Binnen een familie is het homogeen collectieve bijv. de gemeenschappelijke
zaken die horen bij een familielidmaatschap, tradities, familiegeschiedenis, verhoudingen
tussen familieleden en het taalgebruik. Binnen een familie is het heterogeen collectieve het
persoonlijk niveau van de familieleden.
Nationale samenleving en nationale cultuur
o Nationale samenleving en nationale cultuur: Een dakcollectief bestaat uit een heterogene
onderbouw en een homogene bovenbouw.
De heterogene onderbouw is de bevolkingssamenstelling die zich kenmerkt door
verschillende subcollectiviteiten, zoals bijv. provincies, instellingen, leeftijdsgroepen en
politieke partijen. De subcollectiviteiten verhouden zich in een nationale samenleving
, verschillend tot elkaar, zoals bijv. aanvullend, vriendschappelijk of vijandig. Door
multicollectiviteit en multiculturaliteit kunnen in iedere nationale samenleving tegengestelde
waarden, levensbeschouwingen, denkwijzen en emoties erg heftig met elkaar botsen.
De homogene bovenbouw van een samenleving is ervoor om de heterogeniteit te
organiseren en te regelen middels het instellen van een gemeenschappelijke omgangstaal
(officiële landtaal) en wet- en regelgeving. Daarnaast kent de homogene bovenbouw ook een
cultureel deel, namelijk omgangsvormen, symbolen en culturele instituties, zoals bijv.
verjaardagen, nationale feestdagen en tradities. De nationale geschiedenis, nationale
symbolen, nationaal typische agenda en typische nationale verhoudingen tussen de
subcollectiviteiten behoren ook tot de homogene bovenbouw en vormt daarmee de
identiteit van een nationale samenleving.
Inhoud, opbouw en werking van een cultuur
o Inhoud van een cultuur: Cultuur omvat vier verschillende elementen, te weten:
Taal: Elk collectief kent zijn eigen taal, bijv. de nationale omgangstaal, vakjargon,
straattaal of de bedrijfstaal. De taal weerspiegelt de kennis, waarden en normen van
een collectief.
Kennis: Als eerste gaat het om de alledaagse kennis van ‘hoe het eraan toegaat’
binnen het collectief, bijv. openingstijden van winkels en verkeersregels. Daarnaast
zijn er heersende algemene opvattingen en beelden op verschillende
levensterreinen, zoals bijv. mannen- en vrouwenrollen, relaties, opvoeding,
onderwijs en arbeid.
Waarden en normen: Waarden zijn aannames van wat mensen belangrijk, goed,
mooi, gezond, passend en juist vinden, zoals bijv. gerechtigheid en liefde. De
verschillende waarden beïnvloeden het doen en laten van mensen in belangrijke
mate.
Normen vormen de verbinding tussen de algemene waarden en concrete
gedragingen. Het zijn namelijk opvattingen over hoe iemand zich wel of niet moet
gedragen in bepaalde omstandigheden (concrete richtlijnen voor het handelen), bijv.
niet stelen. Er bestaan zowel geschreven als ongeschreven regels.
Symbolen, rituelen en helden: Symbolen zijn woorden, gebaren, afbeeldingen of
voorwerpen met een specifieke betekenis voor de leden van een cultuur, bijv.
vlaggen, kledingdracht en haardracht.
Rituelen zijn sociale activiteiten die overbodig zijn om het gewenste doel te
bereiken, maar binnen een cultuur als sociaal essentieel worden beschouwd. Enkele
voorbeelden van rituelen zijn dopen, besnijdenis en huwelijksceremonies.
Helden zijn personen met eigenschappen die in een cultuur hoog in het
vaandel staan en dan ook fungeren als gedragsmodellen binnen een bepaald
collectief, bijv. de familieoprichter van een bedrijf, iemand die als eerste ging
studeren, of bijv. Nelson Mandela en Ed Sheeran.
Ieder individu heeft de verschillende culturele elementen nodig om adequaat te kunnen
functioneren binnen een collectief.
o Opbouw van een cultuur: Een cultuur is opgebouwd uit een waarneembare laag en een niet-
waarneembare laag. De waarneembare laag bestaat uit cultuuruitingen, zoals bijv. de taal,
symbolen, helden, rituelen, gewoontes en ceremonies. De niet-waarneembare laag bestaat
uit de kernwaarden van een cultuur en haar mens- en wereldbeelden. De waarneembare
laag van de cultuuruitingen is erg nauw verbonden met de kern van een cultuur, de centrale
