EBW
1 © Noted Summaries Graad 9 [EBW : Bedryfs / Ekonomie]
www.notedsummaries.co.za
, EKONOMIESE STELSELS
WAT IS EKONOMIE? EKONOMIESE PROBLEEM
sosiale wetenskap wat ondersoek hoe individue, huishoudings en firmas hul SKAARSHEIDSPROBLEEM
onbeperkte behoeftes en begeertes met beperkte en skaars hulpbronne
bevredig > omgewing waarin verbruikers en produsente probeer om die om die onbeperkte behoeftes en behoeftes van die samelewing te
ekonomiese probleem op telos bevredig met die gebruik van beperkte hulpbronne
→ Mense het net ’n beperkte hoeveelheid geld MAAR baie behoeftes en
begeertes om te bevredig
→ Die regering het ook ’n beperkte hoeveelheid geld en kan nie al sy
BEHOEFTES BEGEERTES begeertes bevredig nie
= goedere en dienste NOODSAAKLIK vir = menslike begeertes na goedere en
basiese oorlewing dienste EKONOMIESE SISTEEM [3 SENTRALE VRAE]
Z Behuising & veiligheid Z fancy tegnologie 1. UITSET VRAAG
Z Kos Z nuwerwetse klere/drag
Z Water Z lekkernye (kos en geskenke) → WATTER GOEDERE EN DIENSTE sal geproduseer word
en in WATTER hoeveelhede?
WAT IS ‘n EKONOMIESE
AANVRAAG SISTEEM / STELSEL? 2. INSET / INVOER VRAAG
= vind plaas wanneer verbruikers in staat en stelsel wat deur die regering van ‘n land
→ HOE sal elk van die goedere en dienste geproduseer
bereid is om 'n produk teen 'n sekere prys te gebruik word om die land se ekonomiese word?
koop probleem op te los → HOEVEEL van die skaars hulpbronne in die produksie
= begeertes word werklike aanvraag bepaal : -OPENBARE EN PRIVAAT BESIGHEDE van elke goed gebruik sal word
-WIE EIE EINDOM BESIT 3. VERSPREIDINGSVRAAG
Ek begeer ‘n Ford Figo maar het aanvraag - WIE IN BEHEER VAN LAND SE MARKTE??? = VIR WIE sal die goedere en dienste vervaardig word?
vir ‘n Kia Picanto
2 © Noted Summaries Graad 9 [EBW : Bedryfs / Ekonomie] = WIE sal die goedere en dienste ontvang?
www.notedsummaries.co.za
, SENTRAAL BEPLANDE EKONOMIE MARK EKONOMIE
BESIGHEDE→STAAT REGERING → NIE AKTIEF BETROKKE
STAAT→ KRY WINS & VERSKAF DIENSTE REGERING → GOEDERE EN DIENSTE
(REGERING BEHEER EKONOMIE) (EKONOMIESE BESLUIT WORD DEUR INDIVIDUE GENEEM)
Kenmerke van sentraal beplande ekonomie: -’n ekonomiese stelsel waarin ekonomiese besluite deur privaat
individue wat die produksiefaktore besit geneem word
→ Regering beheer die produksiefaktore (STAAT)
Kenmerke van mark ekonomie:
→ Regering besluit watter goedere en dienste geproduseer word
→ Privaat individue besit en beheer die produksiefaktore
→ Regering besluit hoe hierdie goedere en dienste geproduseer word
→ Entrepreneurs besluit wat om te produseer
→ Regering besluit wie die verbruikers van hierdie goedere en dienste
sal wees → Entrepreneurs besluit hoe die produksie sal plaasvind
→ Individue besluit watter goedere en dienste gebruik gaan word.
VOORDELE NADELE VOORDELE
→ Verminder ongelykheid → regering kan nie alle relevante → goeie manier van toekenning van NADELE
inlingting vinnig genoeg verwerk hulpbronne op ‘n doeltreffende
→ Werksverskaffing☞ STABIELLE → Ekonomiese ongelykheid
om ekonomiese besluite te neem wyse = privaat persone ‘n goeie
EKONOMIE motivering van winsmotief gee en
nie → Eiebelang
→ Ekonomiese gelykheid entrepreneurskap word
→ Afwesigheid van wins-motief aangemoedig → Uitbuiting
→ Hulpbronne word vir die → ENTREPRENEURSKAP WORD → openbare goedere en dienste nie
→ ENTREPRENEURS WORD
gesamentlike voordeel van almal AANGEMOEDIG EN BELOON voorsien / skaarste voorsien
gebruik ONTMOEDIG → GROOT VERSKIL TUSSEN RYK EN
→ KAN JOU EIE LEWENSSTANDAARD
→ REGERING BEHEER ALLES BEPAAL ARM MENSE (INKOMSTE)
→ Ekonomiese kwesbare mense
→ HULPBRONNE WORD → MIN INMENGING VAN REGERING
word beskerm
NIE GELYK GEDEEL NIE → INDIVIDUE HET VRYHEID VAN
KEUSE
3 © Noted Summaries Graad 9 [EBW : Bedryfs / Ekonomie] www.notedsummaries.co.za
, GEMENGDE EKONOMIE [SUID-AFRIKA] GLOBALISERING
tendens in die rigting van groter ekonomiese integrasie en samewerking
= mengsel van private en staatsbeheer oor die ekonomie tussen verskillende lande
Kenmerke van die gemengde ekonomie:
GLOBALE EKONOMIE
→ Kapitaal afkomstig van banke, aandeelhours en regering[bestee
belastinginkomste]
GLOBALISERING VAN PRODUKSIE MARKTE,
→ Entrepreneurs besluit WAT om te produseer
FINANSIES, KOMMUNIKASIE EN DIE
→ Regering bestee geld aan publieke dienste
→ Regering implementeer wetgewing om ekonomiese aktiwiteit te WERKMAGTE
beheer [bv. Regstellende aksie in SA]
(EKONOMIE VAN DIE WÊRELD)
kenmerke van globale ekonomie:
→ Vryehandel in goedere en dienste
VOORDELE NADELE → Vrye beweging van arbeid
→ Kombinasie van staats- en → Beperking van ekonomiese groei
→ Vrye beweging van kapitaal
privaat ondernemings = goeie → Groot
ekonomiese groei REGERINGSBETROKKENHEID in
→ Regering = ewewigtige groei van die ekonomie [regering
die ekonomie te bevorder
[inkomste gelyker as in
burokraties en vatbaar vir
korrupsie]
VOORDELE NADELE
markekonomie] VRYEHANDEL = UITVOERE EN INVOERE ↑ WAT VEROORSAAK DAT: → Onregverdige mededinging en
→ Privaat besighede word → Mededinging tussen produsente ↑ + pryse vir verbruikers ↓. meer voordelig vir ontwikkelde
aangespoor om bydrae te maak → groter verskeidenheid van goedere en dienste lande
→ Uitbreiding van uitvoermarkte vir binnelandse vervaardigers = meer goedere kan verkoop
tot welsyn van burgers → Uitbuiting van werkers a.g.v
+ meer inkomste verdien
→ Mededinging word bevorder [+ DIE VRYE BEWEGING VAN ARBEID: beleggers wat lae lone betaal
beskerm burgers] → geleentheid om inkomste te vergroot + lewensstandaard ↑ > beste werksgeleenthede t → Uitvloei van vaardighede a.g.v
→ ↓ werkloosheid syfer in onderontwikkelende gebiede + verspreiding van vaardighede en geskoolde arbeid wat land
kennis tussen lande.
verlaat op soektog na hoë lone
DIE VRYE BEWEGING VAN KAPITAAL
→ Stimuleer investering in arm lande
→ Lei tot werkskepping en ekonomiese groei
4 © Noted Summaries Graad 9 [EBW : Bedryfs / Ekonomie] www.notedsummaries.co.za
1 © Noted Summaries Graad 9 [EBW : Bedryfs / Ekonomie]
www.notedsummaries.co.za
, EKONOMIESE STELSELS
WAT IS EKONOMIE? EKONOMIESE PROBLEEM
sosiale wetenskap wat ondersoek hoe individue, huishoudings en firmas hul SKAARSHEIDSPROBLEEM
onbeperkte behoeftes en begeertes met beperkte en skaars hulpbronne
bevredig > omgewing waarin verbruikers en produsente probeer om die om die onbeperkte behoeftes en behoeftes van die samelewing te
ekonomiese probleem op telos bevredig met die gebruik van beperkte hulpbronne
→ Mense het net ’n beperkte hoeveelheid geld MAAR baie behoeftes en
begeertes om te bevredig
→ Die regering het ook ’n beperkte hoeveelheid geld en kan nie al sy
BEHOEFTES BEGEERTES begeertes bevredig nie
= goedere en dienste NOODSAAKLIK vir = menslike begeertes na goedere en
basiese oorlewing dienste EKONOMIESE SISTEEM [3 SENTRALE VRAE]
Z Behuising & veiligheid Z fancy tegnologie 1. UITSET VRAAG
Z Kos Z nuwerwetse klere/drag
Z Water Z lekkernye (kos en geskenke) → WATTER GOEDERE EN DIENSTE sal geproduseer word
en in WATTER hoeveelhede?
WAT IS ‘n EKONOMIESE
AANVRAAG SISTEEM / STELSEL? 2. INSET / INVOER VRAAG
= vind plaas wanneer verbruikers in staat en stelsel wat deur die regering van ‘n land
→ HOE sal elk van die goedere en dienste geproduseer
bereid is om 'n produk teen 'n sekere prys te gebruik word om die land se ekonomiese word?
koop probleem op te los → HOEVEEL van die skaars hulpbronne in die produksie
= begeertes word werklike aanvraag bepaal : -OPENBARE EN PRIVAAT BESIGHEDE van elke goed gebruik sal word
-WIE EIE EINDOM BESIT 3. VERSPREIDINGSVRAAG
Ek begeer ‘n Ford Figo maar het aanvraag - WIE IN BEHEER VAN LAND SE MARKTE??? = VIR WIE sal die goedere en dienste vervaardig word?
vir ‘n Kia Picanto
2 © Noted Summaries Graad 9 [EBW : Bedryfs / Ekonomie] = WIE sal die goedere en dienste ontvang?
www.notedsummaries.co.za
, SENTRAAL BEPLANDE EKONOMIE MARK EKONOMIE
BESIGHEDE→STAAT REGERING → NIE AKTIEF BETROKKE
STAAT→ KRY WINS & VERSKAF DIENSTE REGERING → GOEDERE EN DIENSTE
(REGERING BEHEER EKONOMIE) (EKONOMIESE BESLUIT WORD DEUR INDIVIDUE GENEEM)
Kenmerke van sentraal beplande ekonomie: -’n ekonomiese stelsel waarin ekonomiese besluite deur privaat
individue wat die produksiefaktore besit geneem word
→ Regering beheer die produksiefaktore (STAAT)
Kenmerke van mark ekonomie:
→ Regering besluit watter goedere en dienste geproduseer word
→ Privaat individue besit en beheer die produksiefaktore
→ Regering besluit hoe hierdie goedere en dienste geproduseer word
→ Entrepreneurs besluit wat om te produseer
→ Regering besluit wie die verbruikers van hierdie goedere en dienste
sal wees → Entrepreneurs besluit hoe die produksie sal plaasvind
→ Individue besluit watter goedere en dienste gebruik gaan word.
VOORDELE NADELE VOORDELE
→ Verminder ongelykheid → regering kan nie alle relevante → goeie manier van toekenning van NADELE
inlingting vinnig genoeg verwerk hulpbronne op ‘n doeltreffende
→ Werksverskaffing☞ STABIELLE → Ekonomiese ongelykheid
om ekonomiese besluite te neem wyse = privaat persone ‘n goeie
EKONOMIE motivering van winsmotief gee en
nie → Eiebelang
→ Ekonomiese gelykheid entrepreneurskap word
→ Afwesigheid van wins-motief aangemoedig → Uitbuiting
→ Hulpbronne word vir die → ENTREPRENEURSKAP WORD → openbare goedere en dienste nie
→ ENTREPRENEURS WORD
gesamentlike voordeel van almal AANGEMOEDIG EN BELOON voorsien / skaarste voorsien
gebruik ONTMOEDIG → GROOT VERSKIL TUSSEN RYK EN
→ KAN JOU EIE LEWENSSTANDAARD
→ REGERING BEHEER ALLES BEPAAL ARM MENSE (INKOMSTE)
→ Ekonomiese kwesbare mense
→ HULPBRONNE WORD → MIN INMENGING VAN REGERING
word beskerm
NIE GELYK GEDEEL NIE → INDIVIDUE HET VRYHEID VAN
KEUSE
3 © Noted Summaries Graad 9 [EBW : Bedryfs / Ekonomie] www.notedsummaries.co.za
, GEMENGDE EKONOMIE [SUID-AFRIKA] GLOBALISERING
tendens in die rigting van groter ekonomiese integrasie en samewerking
= mengsel van private en staatsbeheer oor die ekonomie tussen verskillende lande
Kenmerke van die gemengde ekonomie:
GLOBALE EKONOMIE
→ Kapitaal afkomstig van banke, aandeelhours en regering[bestee
belastinginkomste]
GLOBALISERING VAN PRODUKSIE MARKTE,
→ Entrepreneurs besluit WAT om te produseer
FINANSIES, KOMMUNIKASIE EN DIE
→ Regering bestee geld aan publieke dienste
→ Regering implementeer wetgewing om ekonomiese aktiwiteit te WERKMAGTE
beheer [bv. Regstellende aksie in SA]
(EKONOMIE VAN DIE WÊRELD)
kenmerke van globale ekonomie:
→ Vryehandel in goedere en dienste
VOORDELE NADELE → Vrye beweging van arbeid
→ Kombinasie van staats- en → Beperking van ekonomiese groei
→ Vrye beweging van kapitaal
privaat ondernemings = goeie → Groot
ekonomiese groei REGERINGSBETROKKENHEID in
→ Regering = ewewigtige groei van die ekonomie [regering
die ekonomie te bevorder
[inkomste gelyker as in
burokraties en vatbaar vir
korrupsie]
VOORDELE NADELE
markekonomie] VRYEHANDEL = UITVOERE EN INVOERE ↑ WAT VEROORSAAK DAT: → Onregverdige mededinging en
→ Privaat besighede word → Mededinging tussen produsente ↑ + pryse vir verbruikers ↓. meer voordelig vir ontwikkelde
aangespoor om bydrae te maak → groter verskeidenheid van goedere en dienste lande
→ Uitbreiding van uitvoermarkte vir binnelandse vervaardigers = meer goedere kan verkoop
tot welsyn van burgers → Uitbuiting van werkers a.g.v
+ meer inkomste verdien
→ Mededinging word bevorder [+ DIE VRYE BEWEGING VAN ARBEID: beleggers wat lae lone betaal
beskerm burgers] → geleentheid om inkomste te vergroot + lewensstandaard ↑ > beste werksgeleenthede t → Uitvloei van vaardighede a.g.v
→ ↓ werkloosheid syfer in onderontwikkelende gebiede + verspreiding van vaardighede en geskoolde arbeid wat land
kennis tussen lande.
verlaat op soektog na hoë lone
DIE VRYE BEWEGING VAN KAPITAAL
→ Stimuleer investering in arm lande
→ Lei tot werkskepping en ekonomiese groei
4 © Noted Summaries Graad 9 [EBW : Bedryfs / Ekonomie] www.notedsummaries.co.za
