Gezondheidspsychologie
HOOFDSTUK 1: wat is gezondheid?
1.1.1 Relatie tussen lichaam en geest
Hippocrates → lichaam en geest = 1 eenheid
- ziekte = een verstoord evenwicht tussen 4 circulerende lichaamsvloeistoffen
1. gele gal
2. slijm
3. bloed
4. zwarte gal
- genezing = opnieuw balans brengen via aderlaten, vasten, dieet, geneesmiddelen
Galenus → geest speelt geen rol
- etiologische basis voor ziekten: lichamelijk
4 lichamelijke humores → 4 temperamenten → aanleiding tot specifieke ziekten
Vroege middeleeuwen: geloof en spiritualiteit
- ziekte = straf van God of gevolg van kwade geesten die de ziel binnendringen
(verbod wetenschappelijk onderzoek)
Descartes (autopsie werd toegelaten, want geest verlaat het lichaam bij dood)
- ziekte op celniveau gelokaliseerd: lichaam = machine → mechanistisch standpunt
→ dualisme: geest en lichaam apart
1.1.2 Biomedisch ziektemodel
→ ziekten en symptomen hebben achterliggende fysiologische verklaring
(gezondheid = afwezigheid van ziekten)
model = reductionistisch
- negeert dat verschillende mensen op totaal andere wijze reageren op dezelfde ziekte
→ ze zeggen hier dat als de bacterie weg is, ook de ziekte weg is (maar depressie??)
1.1.3 Vraagtekens bij dualisme: psychosociale modellen voor gezondheid & ziekte
veel ziekten hebben organische oorzaak, maar veroorzaken individuele reacties. Rol van geest is
hier belangrijk → bidirectionele reactie (niet dualistisch)
1.1.4 Biopsychosociaal ziektemodel
geïntegreerde benadering voor assessment van:
- biologische/fysiologische
- psychologische/gedragsmatige dragen bij aan de gezondheid en ziekte
- sociale/omgevingsfactoren
1.1.5 Gedrag, dood en ziekte
- stijging levensverwachting: vooruitgang medische technologieën en verbeterde behandelingen
- daling mortaliteit (medicijn, vaccins,...) → oorzaken anders dan vroeger
→ gedrag draagt bij aan onze gezondheid en onze kans op overlijden
,1.2.1 Lekentheorie over gezondheid
Bauman: vroeg aan patiënten met ernstige ziekte ‘wat betekent gezondheid voor u?’
- overweldigend gevoel van welzijn
- afwezigheid van symptomen
- handelingen waartoe personen in staat zijn
Benyamini: stelde dezelfde vraag
- slechte/redelijke gezondheid: recente symptomen/indicatoren van slechte gezondheid
- goede gezondheid: positieve indicatoren
→ gezonde individuen hadden een subjectieve gezondheidsbeleving verbonden met:
- gezondheidsgedrag (gedrag dat bedoeld is om de gezondheid te beschermen, te bevorderen en in
stand te houden)
Health & lifestyle: gezondheid beschreven als
- niet ziek (geen symptomen)
- bezit (goede gezondheid)
- gedrag (voor jezelf kunnen zorgen)
- lichamelijke fitheid en vitaliteit
- psychosociaal welzijn: mentaal opzicht
- functie: taak kunnen verrichten
→ subjectief: beoordeling, we maken een vergelijking (leeftijd, beroep,...)
1.2.2 Definitie van gezondheid van de WHO (wereldgezondheidsorganisatie)
= toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en (...) niet alleen als de afwezigheid van
ziekte of invaliditeit
→ doelstellingen en beleidsdocumenten veronderstellen een relatie tussen gedrag, leefwijze en
gezondheid
1.2.3 Crossculturele perspectieven op gezondheid
‘normale’ gezondheid verschilt per cultuur, afhankelijk van economisch politiek klimaat van het tijdperk
1.2.4 Levensloop en gezondheid
- kinderen <7: magisch niveau
- kinderen 8-11: concreter, oorzaak en gevolg begrijpen
- vroege puberteit: fysiologisch (definiëren), inzicht in lichamelijke oorzaken
- late puberteit en volwassenheid: psychofysiologisch, interactie lichaam en geest, stress,...
- ouderen: positieve opvatting
1.3.1 Wat is het verband tussen psychologie en gezondheid?
Psychologie: het wetenschappelijk onderzoek naar mentale, psychosociale en biologische processen en
gedragsmatig functioneren
→ mensen hebben kennis, ideeën en oordelen over gezondheid, die van invloed zijn op hun
gedrag en emoties
, belangrijkste doelstelling = begrip ontwikkelen en vergroten van de biopsychologische factoren bij:
- bevordering en instandhouden gezondheid
- verbeteren gezondheidszorg en gezondheidsbeleid → campagnes
- preventie en behandeling van ziekten
- oorzaken (risico en kwetsbaarheden)
gezondheidspsychologie en andere terreinen
- gecombineerd met andere vakgebieden
- vaak deel van inter- en multidisciplinaire groepen
psychomatische geneeskunde (geest en lichaam betrokken)
- ziekte veroorzaakt door onderdrukte emoties
gedragsgeneeskunde (conditionering)
- graded activity: opbouwen van activiteiten bij mensen met pijn (blootstellen aan pijn)
● combi gedragstherapie en fysiotherapie
● graded exposure: cognitieve gedragstherapie om patiënt verschil te laten ervaren tussen de
angst voor bepaalde pijn en de werkelijke pijn
medische psychologie
- toepassing op vakgebied
medische sociologie (gezin, verwantschap, samenleving,...)
- band tussen psychologie en sociologie
= gezondheid en ziekte bestudeerd in relatie tot sociale factoren die op mensen van invloed kunnen zijn
klinische psychologie (geestelijke gezondheid)
- diagnose en behandeling van problemen met geestelijke gezondheid
→ gezondheidspsychologen kijken niet naar de behandeling van iemand met bv depressie, wel
naar iemand zijn gezondheid zelf (en instandhouden ervan)
HOOFDSTUK 2: Sociale verschillen in ziekte en gezondheid
2.1.1 Bewijs voor gezondheidsverschillen
Levensverwachting in België: 81.3 jaar, in ontwikkelingslanden sterven ⅓ al voor 5 jaar, ⅓ voor hun 65 jaar
→ oorzaken:
- gebrek aan zuiver drinkwater
- slechte hygiënische omstandigheden
- ondervoeding
- slechte beschikbaarheid van de gezondheidszorg
→ doodsoorzaken:
- diarree
- ondervoeding
- uitputting
- uitdroging
- infecties onderste luchtwegen
2.1.2 Ook onder mensen met hoge SES zijn verschillen
1) opleiding
a) sterke voorspeller werk en inkomen toekomst
b) determinant van chronische gezondheidsproblemen
