DEEL 1
SAMENVATTING
KLINISCHE PSYCHOLOGIE
Theorieën en psychopathologie
Henk T. van der Molen, Ellin Simon, Jacques van Lankveld (red.)
Derde druk
PB0104
L. Polstra
Open Universiteit
Dit is een samenvatting van het boek
Klinische psychologie. Hoofdstuk 1 t/m 10.
,Inhoudsopgave
Deel 1 Klinische theorieën en theoretische referentiekaders.................................................................4
1. Over klinische psychologie en ‘abnormaal’ gedrag.............................................................................4
1.1 Het terrein van de klinische psychologie...........................................................................................4
1.2 Aspecten van ‘abnormaal’ gedrag.....................................................................................................4
1.3 Normaal en abnormaal: waar ligt de grens?......................................................................................5
2. Neurobiologische benaderingen van psychopathologie......................................................................7
2.1 Een historische schets........................................................................................................................7
2.2 Psychopathologie: een genetisch perspectief....................................................................................7
2.3 Psychopathologie: een cognitief-neurowetenschappelijk perspectief.............................................10
2.4 Emotieregulatie...............................................................................................................................11
2.5 Comorbiditeit van externaliserende en internaliserende stoornissen.............................................12
3. Leer theoretische benaderingen van psychopathologie....................................................................12
3.1 Thorndike en Pavlov: (niet) als kat en hond.....................................................................................13
3.2 Leren: het wat en het hoe................................................................................................................13
3.3 Etiologie van psychopathologie.......................................................................................................14
3.4 Psychotherapie als leerproces.........................................................................................................15
4. Cognitieve benaderingen van psychopathologie...............................................................................21
4.1 Cognitief-psychologische opvattingen.............................................................................................21
4.2 Algemene cognitieve psychologie....................................................................................................21
4.3 De inhoud van schema’s bij verschillende vormen van psychopathologie......................................23
4.4 Kenmerkende processen bij verschillende vormen van neurotische psychopathologie..................24
4.5 Cognitieve therapie..........................................................................................................................25
5. Psychoanalytische benaderingen van psychopathologie..................................................................26
5.1 Onbewust........................................................................................................................................26
5.2 Overdracht en tegenoverdracht......................................................................................................26
5.3 De driftpsychologie..........................................................................................................................27
5.4 De egopsychologie...........................................................................................................................28
5.5 De objectrelatiepsychologie.............................................................................................................29
5.6 De zelfpsychologie...........................................................................................................................31
5.7 De gehechtheidspsychologie...........................................................................................................31
2
, 5.8 Pathologie, behandelvorm en werkzaamheid..................................................................................32
6. Humanistische benaderingen van psychopathologie........................................................................34
6.1 Kenmerken van de humanistische theorieën...................................................................................34
6.2 Therapeutische uitgangspunten van Rogers....................................................................................35
6.3 Ontwikkelingen na Rogers...............................................................................................................35
6.4 Emotiegerichte therapie..................................................................................................................35
6.5 De behoeften piramide van Abraham Maslow................................................................................36
7. Systeembenaderingen van psychopathologie...................................................................................37
7.1 Systeembenadering.........................................................................................................................37
7.2 De algemene systeemtheorie: enkele basisbegrippen.....................................................................37
7.3 De communicatietheoretische benadering......................................................................................38
7.4 De structurele benadering’..............................................................................................................40
7.5 Integratieve benadering...................................................................................................................42
7.6 Ontwikkelingen in theorie, praktijk en onderzoek...........................................................................43
8. Het nut van theorie..........................................................................................................................44
8.1 Het achterhalen van de waarheid....................................................................................................44
8.2 Spiegelen aan de natuurwetenschappen.........................................................................................45
8.3 Een eigen dynamiek voor de psychologie........................................................................................46
8.4 Theorie in de praktijk.......................................................................................................................47
Deel 2 Classificatie en diagnostiek........................................................................................................48
9. Classificatie.......................................................................................................................................48
9.1 Wat is classificeren?.........................................................................................................................48
9.2 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-5 (DSM5)...................................................50
9.3 International Classification of Diseases (ICD-10)..............................................................................52
10. Klinisch psychologische diagnostiek................................................................................................53
10.1 Diagnostische methoden...............................................................................................................53
10.2 Interpreteren en rapporteren........................................................................................................57
Hoofdcategorieën van de DSM-5..........................................................................................................58
3
,Deel 1 Klinische theorieën en theoretische referentiekaders
1. Over klinische psychologie en ‘abnormaal’ gedrag
Indeling van psychologie volgens hoogleraar Duijker:
Houdt zich vooral bezig met gedrag dat afwijkt van een bepaalde norm (abnormal psychology) in
negatieve zin op het gebied van:
- De individuele persoon (afwijkend gedrag, gedachten en belevingen)
- De relaties met andere mensen
Klinisch psycholoog: academische opleiding psychologie (bachelor en master) + postmastertraject. In
methodologisch opzicht beter onderlegd.
Psychiater: algemene opleiding geneeskunde + specialisatiefase psychiatrie. Meer kennis op gebied van
biologische processen en mentale psychische stoornissen.
1.2 Aspecten van ‘abnormaal’ gedrag
Sprake van abnormaliteit (er is dan nog geen sprake van een psychische stoornis) als ten minste één van
deze aspecten zich voordoen:
1. Persoonlijk lijden: in de meeste gevallen aanwezig maar hoeft niet zo te zijn.
2. De (dis)functionaliteit van het gedrag: in welke mate gedrag het dagelijks functioneren en het
welbevinden van het individu, of zijn omgeving, ondermijnt.
3. Irrationeel en onbegrijpelijk gedrag: wanneer er geen logica is in het gedrag.
4. Onvoorspelbaarheid en controleverlies: kunnen leiden tot gevoelens van bedreigingen.
5. Opvallend en onconventioneel gedrag: onwenselijk gedrag dat afwijkt van je eigen gedrag zal je
sneller zien als abnormaal.
4
, 6. Gedrag dat een ongemakkelijk gevoel bij andere teweegbrengt: wanneer iemand gedrag
vertoont waarmee de ongeschreven regels in een cultuur worden overschreden (observer
discomfort = gevoel van ongemak)
7. Het overtreden van morele normen: mensen beoordelen gedrag aan de hand van hun eigen
opvattingen. Vaak in termen van goed en kwaad.
“Een psychische stoornis is een syndroom, gekenmerkt door klinisch significante symptomen op het
gebied van de cognitieve functies, de emotieregulatie of het gedrag van een persoon, dat een uiting is
van een disfunctie in de psychologische, biologische, of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen
aan het psychische functioneren.”
- Gaat gepaard met significante lijdensdruk of beperkingen in het functioneren op sociaal of
beroepsmatig gebied of bij andere belangrijke bezigheden.
- Te verwachten en cultureel aanvaarde reacties (reactie op veelvoorkomende stressor of verlies)
vallen niet onder psychische stoornissen.
- Sociaal deviant gedrag en conflicten die zich vooral afspelen tussen een individu en de
maatschappij zijn geen psychische stoornissen tenzij conflict een gevolg is van disfunctioneren.
- Gedragingen die samenhangen met religieuze overtuiging of etnische achtergrond van een
persoon die gangbaar zijn in die (sub)cultuur zijn geen psychische stoornissen.
1.3 Normaal en abnormaal: waar ligt de grens?
1.3.1 Het statisch model
De grens tussen normaal en abnormaal gedrag staat hier centraal en heeft een statische betekenis.
Menselijke eigenschappen zijn normaal verdeeld. Abnormaal gedrag is een extreem hoge of extreem
lage score.
Nadelen:
- Onduidelijk waar de grens ligt tussen normaal en abnormaal
- Specificeert niet hoe ongewoon gedrag moet zijn om het abnormaal te noemen
- Gedrag kan als abnormaal worden gezien terwijl de persoon geen lijden kent
1.3.2 Het medisch of ziektemodel
Wanneer er sprake is van een stoornis met aantoonbare organische oorsprong.
Onderliggende mechanismen: somatogeen en psychogeen
- Somatogeen = lichamelijke aandoening ten grondslag bij een psychische stoornis
- Psychogeen= psychologisch mechanisme ten grondslag bij een stoornis
Abnormaliteit/ziekte bij de patiënt -> Diagnose, gesteld door de therapeut -> Therapie, gekozen en
uitgevoerd door therapeut -> Genezing van de patiënt
- Rol van de therapeut is groot en van de patiënt is klein.
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lindapolstra. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
