Een kennismaking met de nieuwe tijd
1500-1815
Hoofdstuk 2
Het verloop van de gebeurtenissen in de zestiende eeuw
De politiek van de Habsburgers tot 1555
De politiek van de Habsburgers komt vooral neer op trouwen. Zij trouwde zichzelf in
belangrijke families in Europa en wisten zo een super groot rijk bij elkaar te krijgen.
Uiteindelijk behoorde Spanje, Oostenrijk, de Nederlanden en delen van Italië hiertoe.
In 1500 werd Karel V geboren te Gent, hij erfde het grote rijk, en werd tevens zoals
gebruikelijk keizer van het Heilige Roomse rijk. Hij raakte in problemen door
verschillende binnenlandse en buitenlandse ( Ottomanen kwamen richting Oostenrijk, en
Frankrijk voelde zich omsingeld door Habsburgers ) zaken. Ook wilde hij graag het
christendom uitbreiden.
Het ontstaan van de Donau- Monarchie
Met de verovering van Constantinopel in 1453 voltooide de Ottomanen hun balkan
veroveringen. Zij gingen nu op weg richting Wenen. Bij de slag bij de Mohacs in 1526
kwam de Koning van Hongarije en Bohemie om het leven. De opvolger van deze koning
was een habsburger, en zo erfde dit huis ook die 2 landen erbij. Wel verloren ze
Hongarije aan de Ottomanen en kwam Wenen onder een zwaar beleg te liggen.
Oostenrijk zou lange tijd grensgebied zijn tegenover de Ottomanen.
De Christenen wisten geen groot front te vormen tegen deze Ottomaanse tegenstander.
De Reformatie in het Duitse rijk
Karel V werd in 1519 keizer van het Heilige Romeinse Rijk. Wat hij hierbij erfde de
problemen die Luther had gecreerd in 1517, toen sloeg hij 95 stellingen op de deur van
een kerk in Wittenburg. Deze stellingen gingen vooral tegen de aflaat verkoop in, waarbij
je door het kopen van een aflaat ( althans zo liet Tetzel, een verkoper hiervan
doorschemeren ) al je zonden afkopen, en zelfs toekomstige zonden.
Luther vond dit verschrikkelijk, zelf had hij jaren gedaan om te worstelen met vergeving
en genade.
De 95 stellingen sloegen in als een bom, mede door de drukpers, wat ervoor zorgde dat ze
snel verspreidde. Het bleek dat Luther niet alleen stond in zijn strijd tegen de aflaat
verkoop. Zijn boodschap werd als bevrijding ervaart.
Paus Leo X sprak een ban tegen dit monnikje uit, en Karel moest dit in zijn rijk
bevestigen met een wereldlijke ban. Dit deed hij, maar de Keurvorst onder wie Luther
viel heeft ervoor gezorgd dat het nooit uitgevoerd werd. Daarom kon zijn hervorming
doorleven.
,Vorsten die onder de het Rijk vielen soms mee met Luther. Deze redenen waren niet
alleen religieus, maar ook potitiek en maatschappelijk. Zij wilden van de kerk graag een
regionaal iets maken, en ze waren bang dat de keizer de eenheid in zijn gebied kon
versterken door dit.
Luther steunde geweld niet. En de boerenopstand steunde hij dan ook niet echt. Daarnaast
kwamen de wederdopers op, en deze gebruikten ook geweld, waardoor Luther de kant
van de vorsten koos. Dit zorgde ervoor dat zijn nieuwe kerk bleef voortbestaan, maar zijn
betekenis als maatschappijhervormer bleef beperkt.
De vrede van Augsburg zorgde ervoor dat vorsten zelf mochten beslissen welke
godsdienst hun gebied had ( Wel alleen Katholicisme of Lutheralisme ). Dit was een
tegenslag voor Karel V. Het zorgde wel voor vrede in het Rijk tot 1618.
In Spanje en de Nederlanden werd tevens de hulp van de Inquisitie ingeschakeld tegen
ketterij.
Conflicten met Frankrijk
De conflicten met Frankrijk gingen veelal om Italië en gebieden in Duitsland en
Vlaanderen. In Italië wisten de Habsburgers uiteindelijk te winnen. Delen van Italië
vielen in hun handen en de rest van de stadstaatjes zag hun vrijheid behoorlijk beperkt
worden. Frankrijk wist dit dus niet te handhaven.
Richting Duitsland vond Frankrijk dat de Rijn als natuurlijke grens was. Hierom kwam
een strijd. Er werd strijd geleverd en Frans I en zijn opvolger hendrik II wisten zich
aardig te handhaven in Bourgondie, Picardie en een deel van Artois. Ook veroverde ze
Metz, Toul, Verdun en Franche-Comte.
Als we de balans opmaken van Karels regering, zien we winst in Hongarije, Bohemen, de
Nederlanden, Italië en bij de keizerskeuze. Verlies aan de noordgrens van Frankrijk en
een groter verlies in het Duitse Rijk.
Engeland onder de Tudors
Na een lange burgeroorlog kwam Henry Tudor aan de macht als Henry VII ( 1485 ). Zij
hebben een belangrijke rol gespeelt in het ontwikkelen van Engeland.
Zo stelden zij een koninklijke rechtbank in, die eenheid in het rechtssysteem moesten
brengen. De rechtbank was echter ook een nadeel, want hij kon gebruikt worden als
instrument van de koninklijke macht. Daarom werd deze ook weer afgeschaft in de
zeventiende eeuw.
Zij verloren met Calais het laatste stukje engels grondgebied in Frankrijk, maar zorgden
door middel van goed huwelijk voor dat Schotland uiteindelijk samen met Engeland werd
gevoegd. Ook het parlement ging uiteindelijk samen, en zo ontstond het Verenigd
Koninkrijk. Daarnaast werd ook begonnen met de verovering van Ierland.
Ook de reformatie trof Engeland. Ze wilden in eerste instantie niet overgaan. Maar
uiteindelijk werd het land toch protestants.
, Hoofdstuk 3
Renaissance, Reformatie en Contrareformatie
De Renaissance
Kenmerken
- Realisme: Schilderijen werden meer realistisch geschilderd. Aandacht voor
landschap, het perspectief en de anatomie van het menselijk lichaam.
- Individualisme: Herkenbare portretten en persoonlijke stijl van de schilder
- Dynamischer: Een verhaal werd meer als handeling uitgebeeld. Ook kwamen er
vaker wereldse thema’s in verhalen voor inplaats van kerkelijke.
De navolging van de oudheid waar de Renaissance voor staan is hierbij nog niet echt van
invloed, omdat er weinig schilderijen uit de oudheid overleefde.
Deze navolging was meer te vinden in de beeldende kunst, waar wel wat voorbeelden van
overleefd hadden. Ook kreeg de beeldende kunst een zelfstandige betekenis, dit in
tegenstelling tot de middeleeuwen.
De letterkundige echter gebruikte wel veel de oudheid als voorbeeld. Veel geschriften en
boeken uit die tijd hadden overleefd en werden gelezen. Letterkundigen werden veel
gezocht en hadden vaak werk aan het hof. Ook hier uitte het realisme en het
individualisme. Realisme uitte zich op het gebied van geschiedschrijving, men maakte
onderscheid tussen tijden. Ze werden ook kritischer naar oude geschriften, en
ontmaskerde sommige als vals.
Ook ging men zich meer richten op het leven zelf, en minder op het leven na de dood. Ze
gingen ook de eventueel andere mening van mensen toleren. Men wilde zoveel mogelijk
uit het leven halen, en in deze variant was de Renaissance vitalistisch en expansief.
Wetenschap maakte zich los van theologie en werd autonoom.
Continuïteit of breuk?
Niet alle bovengenoemde zaken waren daadwerkelijk zo nieuw als ze lijken. Het realisme
wordt vooral aangetroffen in de stijl, niet in de onderwerpen. Ook waren de schilders en
kunstenaars uit deze tijd niet heel individualistisch, want ze waren gebonden aan een hof
en meester die hen opdrachten gaf.
Ook de secularisatie ( het minder aantal kerkelijk onderwerpen ) daalde maar van 1420
tot 1530 met 15 % ( van 95 tot 80 ). In Italië hielden humanisten zich wel bezig met meer
niet-religieuze onderwerpen. Elders kwam het bijbels humanisme tot bloei.
Desondanks is de naam van renaissance terecht, omdat het een en ander voor het eerst
helder en systematisch nagestreefd wordt tijdens deze periode.
Verklaringen
De Italiaanse stadstaten waren afgezonderd van de rest van Europa, en daarom kreeg
bijvoorbeeld de Gotiek niet echt een voet aan de grond.