Dit is een samenvatting van alle cursusliteratuur voor het vak 'Jeugdrecht' EN de hoorcollege aantekeningen van elk hoorcollege. De literatuur en de aantekeningen zijn met elkaar geïntegreerd zodat er geen dubbele informatie in staat en het een logisch verhaal vormt.
Belangrijk om de gebieden van jeugdciviel- (KB) en jeugdstafrecht uit elkaar te houden, maar
er is ook wel overlap. Vooral hoe er met de jongere wordt omgegaan en welke grondslagen
er zijn. Vandaag ligt de focus op het jeugdstrafrecht.
1. Deel 1 – Geschiedenis en grondslag van het jeugdstrafrecht
Geschiedenis van het jeugdstrafrecht (Hoofdstuk 2)
Overzicht:
1. 19e eeuw: heropvoeding
2. 19e eeuw: modernisering strafrecht
3. 1901: Kinderwetten
4. 1920: psychologisering
5. 1965: juridisering
6. 1995: verharding
7. 2014: er is nieuwe wetgeving gekomen in 2014, is nu nog te vroeg om daar een
oordeel over te vellen.
Zijn meer algemene begrippen om te kijken naar de bepaalde stromingen in de
geschiedenis, het is niet alsof in 1995 alleen nog maar verharding was en de
psychologisering en juridisering stopte bijvoorbeeld.
Eind 19e eeuw: heropvoeding
In NL ontstaat er op allerlei terreinen het idee dat de overheid een rol zou moeten hebben op
bepaalde leefgebieden waar tot dan toe alleen ouders (lees: vader) macht hadden. Hier lag
een bepaalde gedachtegang ten grondslag:
- Verpaupering van kinderen door een slechte opvoeding of verwaarlozing waardoor zij
in de criminaliteit zouden komen zouden moeten worden heropgevoed.
Overheid wordt gezien als ‘noodouder’, vangnet voor als ouders hun kind niet goed hebben
opgevoed.
Deze ontwikkeling is terug te zien op meerdere vlakken in de maatschappij:
- Onderwijs (klassikaal onderwijs & leerplicht)
o 1901: leerplichtwet in NL: kinderen tussen de 5 en 12 jaar zouden enige vorm
van scholing moeten krijgen.
- (particuliere) internaten: opgericht om dit soort verwaarloosde kinderen, de
onderlaag van de samenleving te heropvoeden.
o Kind weg uit het ‘ziekmakende’ gezin
o Een overtreding van een kind kon al er toe leiden dat je naar een internaat
werd gestuurd waar je mogelijk de rest van je kinderjaren moest verblijven.
Eind 19e eeuw: modernisering strafrechtelijk denken
Moderne richting vs. klassieke richting
Degeneratie verwaarlozing persoonlijke schuld, individuele
invloed menswetenschappen > verantwoordelijkheid
Accent op bescherming kind, straf naar mate van schuld: proportionaliteit
Ook tegen verwaarlozend ouders Vergelding
2
, Principe van proportionaliteit
Verdwijnt naar de achtergrond
(kleine overtredingen werden al gezien als voorspeller van mogelijk toekomstige grotere
overtredingen dus werd hard opgetreden)
Kinderwetten 1901
Bestaande uit drie verschillende wetten:
- Burgerlijk kinderwet: in BW werd voor het eerst de mogelijkheid gecreëerd in te
grijpen in het ouderlijk gezag (werd toen macht genoemd) wanneer het kind ernstige
ontwikkelingsschade op had gelopen omdat de ouders niet hadden voldoen in de
verzorging en opvoeding van het kind.
o Alles of niets systeem: of niet ingrijpen of meteen ouders uit de wettelijke
macht zetten.
o Schoolstrijd: draaide om de zeggenschap van de ouders over het onderwijs
en de opvoeding van hun kind. De inzet van de burgerlijke KW was juist de
zeggenschap over hun opvoeding van wettelijke grenzen te voorzien.
Uiteindelijk kwam de consensus dat de overheid moest kunnen ingrijpen in
opvoedingssituaties die als onacceptabel werden beschouwd.
- Strafrechtelijke kinderwet: voor 1901 waren er al wel bepalingen gericht op
kinderen, maar dit was voor het eerst een eigen wet waarin de sancties en
procedures speciaal op kinderen waren toegespitst.
o Aparte sancties (rechter):
Teruggave kind aan ouders zonder straf
Berisping
Geldboete
Tuchtschool (detentie, max 0,5 jaar)
Dwangopvoeding (maatregel)
o Aparte regels zitting rechtbank:
Gesloten deuren
Recht op bijstand activiteit
Ouders worden uitgenodigd voor zitting
Onderzoek persoon & levensomstandigheden
Aan de sancties is veel veranderd inmiddels, maar de regels over zitting
rechtbank zijn nog steeds terug te vinden in deze vorm nu.
o Geen ondergrens: bovengrens 18 jaar. Ook zeer jonge kinderen konden dus
gestraft worden.
Je ziet hier weer terug dat die individuele verantwoordelijkheid van het
klassieke strafrecht verdwenen is (dan zou namelijk de consensus zijn
dat een kind van 4 niet verantwoordelijk kan zijn, dus niet gestraft kan
worden)
Maar ga je uit van het idee van de moderne richting, namelijk dat het
kind opnieuw opgevoed moet worden, is het eerder te rechtvaardigen.
o Overdracht naar commune (volwassene) strafrecht mogelijk (als iemand
nog geen volwassene is, is nu ook mogelijk)
- Kinderbeginselenwet: ging over de tenuitvoerlegging van het burgerlijke kinderwet
en het strafrechtelijke kinderwet.
Aangenomen in 1901, maar in werking getreden in 1905.
Psychologisering
Komt steeds meer kritiek op deze inrichting van het jeugdstrafrecht, komt voort uit de
gedragswetenschappen.
Kritiek op rechterlijke macht
- Gebrek aan pedagogische kennis bij rechters die over kinderen moesten beslissen
- Wet tot invoering van de kinderrechter (1921)
o Behandelde zowel de civiele kant als strafzaken.
3
, - Er werd ook gepleit voor een ondergrens (16 jaar) vanwege de ontwikkeling van
kinderen.
Kritiek op behandeling
- Er was echt een detentiesfeer in de tuchtscholen en internaten, en daar was kritiek
op, dit was niet effectief en niet kindvriendelijk, dus kwam verandering. Voorbeelden:
o Einde uniformen in detentie
o Einde kaalscheren
o Eigen ruimte i.p.v. op zaal met elkaar verblijven
Commissies die hier een rol in hebben gespeeld:
- Commissie Overwater 1955
- Rapport commissie Koekebakker 1959
De psychologisering hield ook in dat het weghalen van de kinderen bij de ouders steeds
meer als iets kwalijks werd gezien, en dat het kind zo lang en veel mogelijk bij hun ouders
moest blijven.
- Kind dat in aanraking met de politie was gekomen werd eerder gezien als een
probleemgeval dat recht er en deskundige voor een psychologische opgave stelde,
i.p.v. als een product van verkeerde erfelijke eigenschappen of van een zwak sociaal
milieu.
1965: juridisering
We gaan vanuit de psychologisering, met meer aandacht voor het kind en de ontwikkeling
van het kind, naar ook de erkenning dat kinderen zelfstandige mensen zijn (wel in
ontwikkeling en daardoor kwetsbaar zijn) met individuele rechten en plichten en niet alleen
een product van de opvoeding van ouders. Het idee van de individuele verantwoordelijkheid
komt dus langzaam weer terug in het strafrecht.
- Nieuwe Kinderbeginselenwet (1965): ondergrens 12 jaar.
Twee zaken uit de V.S. die hier een belangrijke rol in hebben gespeeld:
o Re Kent (1966)
o Re Gault (1967)
Hierin begaan minderjarige een overtreding en worden opgepakt en worden
behandeld zonder alle rechtswaarborgen die volwassenen wel zouden hebben in
een vergelijkbare situatie (recht op advocaat, recht op contact met je ouders,
recht om je te verweren). Ze zijn kort na elkaar allebei in het Hoog Gerechtshof
gekomen in de V.S. en de uitkomsten waren allebei dat minderjarigen dezelfde
rechtsbescherming verdienen als volwassenen.
- Commissie Anneveldt (1979-1982): heeft het idee omarmt dat we meer uit moeten
gaan van de persoonlijke verantwoordelijkheid en mondigheid van het kind, en niet
dat het kind slechts een object is van de opvoeding. De commissie ging uit van drie
basisprincipes:
o Waar mogelijk uniformiteit met commune strafrecht
Belangrijke strafrechtelijke uitgangspunten (recht op advocaat,
onschuldpresumptie, etc.) moesten ook gelden voor minderjarigen.
o Efficiëntie (vereenvoudiging)
o Pedagogisch perspectief
Minderjarigen verdienen dus wel dezelfde uitgangspunten als het
volwassenen strafrecht, maar je moet de ontwikkeling van
minderjarigen wel meenemen en je kan ze dus niet op dezelfde manier
straffen.
Commissie speelde grote rol in vernieuwingen in jeugdstrafrecht in 1995:
‘verharding’:
o Hogere strafmaxima (1 jaar en 2 jaar)
o Makkelijker overdracht commune strafrecht
Toename sanctionering: meer en zwaardere straffen
- Weg op jeugdhulpverlening (1989)
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LikaBrinkman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
