Samenvatting
Samenvatting Strafrecht 3
Behaald cijfer: 8. Gestructureerde samenvatting van de relevante stof voor Strafrecht 3.
[Meer zien]Voorbeeld 7 van de 82 pagina's
Voorbeeld 7 van de 82 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
1 beoordeling
Door: dayennelangedijk • 3 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
Inhoudsopgave1. INLEIDING STRAFPROCESRECHT EN HET EVRM .............................................................. 4
1.1 Aard en doel van het strafproces ............................................................................................ 4
1.2 Rule of law ............................................................................................................................... 5
1.3 Het inquisitoire procesmodel versus het accusatoire procesmodel ...................................... 6
1.4 De deelnemers aan het strafproces ......................................................................................... 7
1.5 Het strafproces in fasen ........................................................................................................... 8
1.6 Inleiding EVRM ..................................................................................................................... 11
Arresten........................................................................................................................................ 16
2. DE VERDACHTE EN ZIJN RAADSMAN................................................................................ 18
2.1 het begrip verdachte .............................................................................................................. 18
2.2 Rechtsbescherming verhoorsituatie ..................................................................................... 19
2.3 Recht op rechtsbijstand ......................................................................................................... 20
2.4 Recht op kennisneming van de stukken .............................................................................. 22
Arresten........................................................................................................................................ 23
3. HET SLACHTOFFER ................................................................................................................ 25
1.3 Arresten........................................................................................................................... 27
4. HET VOORONDERZOEK ....................................................................................................... 28
4.1 Personen met opsporing belast ............................................................................................. 28
4.2 Leiding en verantwoordelijkheid ......................................................................................... 28
4.3 Inschakeling van burgers ...................................................................................................... 29
4.4 Afbakening van de opsporingstaak (opsporingsbegrip) ....................................................... 29
4.5 Vijf typen opsporingsonderzoek ........................................................................................... 29
4.6 De normering van de opsporingstaak ................................................................................... 30
4.7 Verbaliseringsplicht ............................................................................................................... 31
4.8 Politiesepot............................................................................................................................. 32
4.9 Aangiften en klachten ........................................................................................................... 32
4.10 Dwangmiddelen en opsporingsbevoegdheden................................................................... 32
4.11 Niet wettelijk geregelde opsporingsmethoden................................................................... 33
4.12 De Rechter-Commissaris ..................................................................................................... 33
5. DE TOEGANG TOT DE RECHTER ......................................................................................... 34
5.1 Organisatie en bevoegdheid ........................................................................................... 34
5.2 Onpartijdigheid naar Nederlands recht: nader bekeken ..................................................... 35
Arresten........................................................................................................................................ 36
5 VERVOLGING EN HET OPENBAAR MINISTERIE .............................................................. 37
Arresten........................................................................................................................................ 40
7. DWANGMIDDELEN ALGEMEEN .......................................................................................... 41
7.1 Wettelijke systematiek en terminologie............................................................................... 41
7.2 Dwangmiddelen en grondrechten ........................................................................................ 41
7.3 Dwangmiddelen en vrijwilligheid ........................................................................................ 42
7.4 Structuurkenmerken ............................................................................................................. 42
7.5 Steunbevoegdheden en connexe bevoegdheden.................................................................. 42
7.6 Voortgezette toepassing en oneigenlijk gebruik .................................................................. 43
, 7.7 Aanhouden en staande houden ............................................................................................ 43
Staande houden............................................................................................................................ 43
Aanhouden ................................................................................................................................... 44
7.8 Verhouding tot stopbevel ...................................................................................................... 44
7.9 Aanverwante bevoegdheden ................................................................................................. 44
8. VRIJHEIDSBENEMENDE DWANGMIDDELEN ........................................................................ 45
8.1 Het voorarrest ........................................................................................................................ 45
8.2 Straatsburgse voorwaarden ................................................................................................... 45
8.3 Gevallen, gronden en voorwaarden ..................................................................................... 46
Arresten........................................................................................................................................ 49
9. DAGVAARDING EN TENLASTELEGGING ........................................................................... 50
9.1 Het aanwezigheidsrecht ........................................................................................................ 50
9.2 De dagvaarding ...................................................................................................................... 50
9.3 De tenlastelegging.................................................................................................................. 51
9.4 Op grondslag van de tenlastelegging .................................................................................... 52
9.5 Partiële vrijspraak .................................................................................................................. 52
9.6 EHRM..................................................................................................................................... 52
Arresten........................................................................................................................................ 53
10. ONDERZOEK TER TERECHTZITTING ............................................................................. 54
10.1 Het onderzoek ter terechtzitting ........................................................................................ 54
10.2 Chronologie ......................................................................................................................... 54
10.3 Het horen van de verdachte ................................................................................................ 55
10.4 Het horen van de getuigen en het EHRM .......................................................................... 55
10.5 EHRM................................................................................................................................... 55
10.6 Nederland ............................................................................................................................. 56
10.7 (Horen van) het slachtoffer ................................................................................................. 58
10.8 De positie van de rechter .................................................................................................... 59
Arresten........................................................................................................................................ 59
11. BEWIJSSTELSEL .................................................................................................................. 61
11.1 De bewijsvraag en kenmerken bewijsstelsel ................................................................. 61
11.2 Limitatieve opsomming van bewijsmiddelen .................................................................. 62
11.3 Bewijsmiddel versus bewijsgrond .................................................................................... 62
11.4 Bewijsstelsel en bewijsvoering ............................................................................................ 62
11.5 Selectie en waardering ........................................................................................................ 62
11.6 Bewijsstelsel en bewijsmotivering ...................................................................................... 63
11.7 De auditu verklaringen........................................................................................................ 63
11.8. De wettigheid van bewijsmiddelen ................................................................................... 63
11.9 Bewijsminima en andere bewijsvoorschriften ................................................................... 65
11.10 De bewijsconstructie ......................................................................................................... 66
Arresten........................................................................................................................................ 67
12 VORMVERZUIMEN EN BEWIJSUITSLUITING .................................................................... 68
12.1 Rechterlijke controle op de rechtmatigheid van het voorbereidend onderzoek ............. 68
12.2 Consequenties ...................................................................................................................... 68
Strafvermindering ................................................................................................................................................... 69
Bewijsuitsluiting ...................................................................................................................................................... 69
Niet-ontvankelijkheid van het OM ........................................................................................................................ 71
2
, 12.3 Motiveren beroep vormverzuim en eisen voor de rechter .......................................... 71
12.4 Onregelmatigheden buiten het kader van strafrechtelijk onderzoek ............................... 73
12.4 EVRM ................................................................................................................................... 73
12.4 Arresten ................................................................................................................................ 74
13 HET VONNIS ............................................................................................................................ 77
13.1 Uitdrukkelijk voorgedragen verweren – art. 358 lid 3 Sv ................................................. 77
13.2 Uitdrukkelijk onderbouwde standpunten – art. 359 lid 2, tweede zin Sv ........................ 78
13.4 De bewijsvraag ..................................................................................................................... 79
13.5 Strafoplegging ...................................................................................................................... 79
Arresten........................................................................................................................................ 81
3
, 1. Inleiding strafprocesrecht en het EVRM
1.1 Aard en doel van het strafproces
Het materiële strafrecht bepaalt welke gedragingen onder welke omstandigheden strafbaar zijn. Het
strafprocesrecht is het geheel aan voorschriften dat aangeeft hoe het materiële recht op concrete
wijze dient te worden toegepast. Het hoofddoel van het strafprocesrecht in Nederland is het
verzekeren van een juiste toepassing van het materiële strafrecht.1 Dit is een tweeledig hoofddoel:
enerzijds moeten schuldigen worden bestraft en anderzijds moet voorkomen worden dat
onschuldigen worden bestraft. Deze twee subdoelen staan op een gespannen voet met elkaar. Het
eerste doel kan namelijk leiden tot ingrijpendere bevoegdheidstoedelingen, terwijl op grond van het
tweede doel de verdedigingsrechten voor verdachten worden vergroot. Deze spanning komt onder
meer tot uitdrukking in het bewijsrecht. Op grond van art 338 Sv kan een veroordeling enkel
worden gebaseerd op wettige bewijsmiddelen indien de rechter overtuigd is geworden dat door
verdachte het ten laste gelegde feit begaan is. Is de rechter niet overtuigd, dan mag hij dus niet
veroordelen. Deze hoofdregel van bewijsrecht wordt het in dubio pro reo-beginsel (bij twijfel,
spreekt men vrij) genoemd. Hieruit vloeit voort dat het subdoel ter voorkoming van de bestraffing
van onschuldigen zwaarder weegt dan het doel om schuldigen te bestraffen. Herziening is in het
strafrecht altijd mogelijk als later blijkt dat de rechter gedwaald heeft en daardoor een onschuldige
persoon veroordeeld is ex art. 457 e.v. Sv.2 Onder omstandigheden is herziening ten nadele van de
verdachte eveneens mogelijk ex art. 482a e.v. Sv.3
Andere subdoelen van het strafprocesrecht:
• Eerbiediging van de rechten en de vrijheden van de verdachte:
▪ Het doel is om vervolging van onschuldige burgers zoveel mogelijk te voorkomen.
Een vervolging is op zich zelf – ook zonder veroordeling – al zeer ingrijpend voor
personen.
▪ Wordt o.a. gewaarborgd door het zwijgrecht, de cautie (art. 29 Sv) en de limitering
van het voorarrest (bijvoorbeeld art. 57, 63 en 65 Sv).
• Eerbiediging van de rechten en vrijheden van anderen:
▪ Ook andere burgers moeten tot op zekere hoogte beschermd worden, omdat zij vaak
ongevraagd bij het strafproces worden betrokken.
▪ Wordt o.a. gewaarborgd door de beperking van de getuigplichten (art. 217-219 Sv)
en de acceptatie van het slachtoffer als benadeelde partij (art. 51aa e.v. Sv).
▪ In het bijzonder geldt dat gewaakt moet worden voor een correcte behandeling van
het slachtoffer (art. 51aa lid 1 Sv). Wordt het slachtoffer namelijk niet correct
behandeld, dan kan het strafproces leiden tot secundaire victimisatie.
• Procedurele rechtvaardigheid
▪ Een eerlijk proces garandeert niet dat de beslissing juist is, maar kan die beslissing
voor een verdachte of de samenleving wél aanvaardbaar maken.
1 Dit belang valt goed terug te zien in Dronken broer.
2 Zie wederom het arrest Dronken broer.
3 Hierbij geldt echter dat altijd rekening moet worden gehouden met het ne bis in idem-beginsel (art. 68 Sr).
Er moet dan ook een goede afweging worden gemaakt tussen de materiële waarheid en de rechten van de
verdachte.
4
, ▪Wordt o.a. gewaarborgd door het recht op het laatste woord voor de verdachte (art.
311 lid 4 Sv) en het spreekrecht van het slachtoffer (art. 51e Sv). Procedurele
rechtvaardigheid vergroot de acceptatie van de uitkomst van de zaak, ook als deze
voor verdachte (of het slachtoffer) negatief is.
• Demonstratiefunctie
▪ De openbaarheid van de terechtzitting maakt publieke controle mogelijk en vormt
daarmee een waarborg tegen willekeurige bestraffing.
▪ Wordt o.a. gewaarborgd door het vereiste van de openbaarheid van de zitting (art.
269 Sv) en de uitspraak (art. 362 Sv). In sommige gevallen kan bepaald worden dat
de zitting niet in het openbaar geschiedt, maar achter gesloten deuren. De uitspraak
geschiedt te allen tijde in een openbare zitting.4
▪ Tevens demonstreert het openbare strafproces dat de overheid zelf het goede
voorbeeld geeft en zich bij het vervolgen van strafbare feiten aan de wet gebonden
weet en de rechten van burgers respecteert.
1.2 Rule of law
In een rechtsstaat worden de verhoudingen tussen de overheid en de burger beheerst door de rule
of law. Dat betekent dat óók de overheid gebonden is aan de wet. Zij mag alleen macht uitoefenen
op basis van de door het recht aan haar toegekende bevoegdheden en binnen de grenzen van het
recht. Het gehele strafrecht (materieel en formeel) zou kunnen worden gezien als uitwerking van
de rule of law. De rechtsbescherming van de burger tegen de straffende overheid zou moeten
worden gezien als hét doel van het strafprocesrecht. Hier zijn echter ook kanttekeningen tegen aan
te merken. Rechtsbescherming als doel van het strafprocesrecht mist onderscheidend vermogen,
omdat voor al het publiekrecht geldt dat bescherming wordt geboden tegen willekeur. Ook
verklaart het niet waarom dan juist aan de overheid bevoegdheden worden toegekend om te straffen
en dwangmiddelen toe te passen i.p.v. slechts beschermingsrechten aan de burgers.
1.2.1 Historische ontwikkeling van het strafprocesrecht
In de Franse revolutie wordt de basis gelegd van ons hedendaags strafrecht. Ons land werd in die
tijd een eenheid en dus ook een rechtseenheid. Een belangrijkere reden van de ontwikkeling is
echter dat de Verlichting vaste voet aan de grond kreeg. Het recht bepaalde welke macht de vorst
toekwam en kon niet – zoals voorheen de opvatting was – worden gezien als komend van de
absolute en onbegrensde macht van de vorst.5 Ook lang na de Franse Revolutie bleef het Franse
wetboek van kracht. In 1886 kwam een Nederlands wetboek van Strafrecht.
1.2.2 Bronnen van het strafprocesrecht
Het Wetboek van Strafvordering geeft het kader waarbinnen de justitiële afdoening van een
strafzaak moet worden verricht. Dat volgt uit artikel 1 van het Wetboek van Strafvordering (Sv),
waarin het strafvorderlijk legaliteitsbeginsel is opgenomen. Volgens artikel 1 Sv heeft
4 Dit blijkt uit de artt. 269 en 362 Sv, maar óók uit art. 6 lid 1 EVRM: De uitspraak moet in het openbaar
worden gewezen maar de toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden ontzegd, gedurende
de hele terechtzitting of een deel daarvan, in het belang van […].
5 De vorst werd dus gebonden aan de eerder genoemde rule of law.
5
,‘Strafvordering alleen plaats op de wijze bij de wet voorzien’. In beginsel is de wet in formele zin
daarom de enige bron van strafvordering. Echter, in de praktijk zijn ook nog enkele andere bronnen
van strafvordering te onderkennen. Art. 1 Sv moet dan ook niet te grammaticaal worden gelezen.
Onder de gevallen bij de wet voorzien vallen ook het verdragsrecht en het jurisprudentierecht. Zij
komen namelijk de rechtsbescherming ten goede en brengen de rechtseenheid niet in gevaar. Dit
zorgt ervoor dat er de volgende bronnen zijn van het strafprocesrecht:
• Wetboek van Strafvordering
• Verdragen (bijvoorbeeld art. 6 EVRM)
• (Ander) supranationaal recht (dat afkomstig is van de EU)
• Bijzondere wetten (bijvoorbeeld Wet Wapens en Munitie)
• AMvB’s en ministeriële verordeningen
• Beleidsregels (bijvoorbeeld OM aanwijzingen, vallen onder recht in de zin van art. 79 Wet
RO6)
• Beginselen van een goede procesorde (bijvoorbeeld vertrouwensbeginsel7)
• Jurisprudentie
1.2.3 Het legaliteitsbeginsel
Het legaliteitsbeginsel houdt in dat de burger moet worden beschermd tegen willekeurige
vervolging en bestraffing. Een burger mag alleen tot straf worden vervolgd of veroordeeld op de
manieren en in de gevallen die bij de wet zijn voorzien. Tevens moeten wettelijk voorgeschreven
procedure regels in acht worden genomen. Het artikel heeft vooral een symbolische functie. Het
brengt namelijk op kernachtige wijze de fundamentele principes van de rechtsstaat tot uitdrukking.
Ook volgt uit het artikel dat de lagere (plaatselijke) wetgever niet bevoegd is om regelingen van
strafvorderlijke aard te scheppen.
1.3 Het inquisitoire procesmodel versus het accusatoire procesmodel
In het inquisitoire proces doet de overheid en dus ook de rechter actief aan waarheidsvinding. Hier
verschijnen vervolger en beschuldigde niet naast elkaar, maar tegenover elkaar. De beschuldigde is
in dit geval geen gelijkwaardige procespartij maar het object van onderzoek. In dit procesmodel ligt
de nadruk vooral op de schriftelijke uitslag van het vooronderzoek dat is uitgevoerd door de
overheid. De rechter beslist en motiveert in het inquisitoire model zelf welke resultaten uit het
vooronderzoek hij betrekt bij zijn beslissing. Omdat de beschuldigde het object van onderzoek is,
beschermt de rechter ook actief de rechten die hij als beschuldigde geniet. De rechter beslist
uiteindelijk op basis van de overtuiging die hij heeft naar aanleiding van de feiten.
• Rechters hebben een actieve rol bij het onderzoeken van de zaak;
• Wordt door hen geoordeeld op basis van de materiële waarheid;
▪ De overheid zou dan ook op zoek moeten gaan naar ontlastend bewijs voor de
verdachte.
• Vervolging en berechting zijn in één hand verenigd;
6 Uit Pakezel blijkt dat LOVS-oriëntatiepunten geen recht in de zin van art. 79 Wet RO zijn. In het Landelijk
Overleg Vakinhoud Strafrecht zijn alle afdelingen strafrecht van de rechtbanken en gerechtshoven verenigd.
Het LOVS publiceert verschillende aanbevelingen en handreikingen om de rechtseenheid te bevorderen,
maar deze binden de individuele strafrechter in een concrete zaak niet.
7 Zie ook het arrest Sepotmededeling en vertrouwensbeginsel.
6
, • Verdachte is voorwerp van onderzoek en geen procespartij met eigen rechten en
bevoegdheden.
In het accusatoire proces strijden twee gelijkwaardige partijen met elkaar ten overstaan van een
lijdelijke, passieve rechter die zich beperkt tot de rol van scheidsrechter. Hij ziet erop toe dat de
partijen de regels van het proces in acht nemen maar laat de inhoud van het proces aan de partijen
over. De rechter doet pas uitspraak in een accusatoir proces als partijen daarom vragen. In dit
procesmodel ligt de nadruk op het bewijs dat (mondeling) tijdens het onderzoek ter terechtzitting
wordt gepresenteerd. Op basis van gelijkwaardigheid gaan de procespartijen de rechtsstrijd aan. Als
de verdachte de aanklacht niet bestrijdt, dan blijft verder een proces over de schuldvraag
achterwege. De rechter hoeft dan dus niet verder te onderzoeken of de verdachte daadwerkelijk
schuldig is, maar zal alleen bekijken of de verklaring in vrijheid is afgelegd. Deze beperkte toets is
in het inquisitoire model ondenkbaar, omdat daar de materiële waarheid meer de nadruk krijgt.
• De rechter is lijdelijk;
• De rechter doet geen eigen onderzoek, maar beslist op grond van wat door partijen is
aangevoerd;
• Sprake van gelijkwaardige procespartijen. Procespartijen zijn namelijk elkaars tegenstanders
en de verdachte kan dus van dezelfde middelen; wapens gebruik maken als de aanklager
(equality of arms);
Geen van beide modellen wordt ergens zuiver toegepast. Elementen van het accusatoire model zien
we vooral terug in de Verenigde Staten en in het Verenigd Koninkrijk. Het Nederlandse model
wordt door de memorie van toelichting omschreven als gematigd accusatoir. Het strafprocesrecht
is daarentegen sterk inquisitoir getint. Het kent alleen een beroepsrechter en legt een zwaar accent
op het vooronderzoek, waarbij het dossier geldt als ruggengraat voor de strafrechtspleging. Ook
heeft de rechter in het onderzoek ter terechtzitting een actieve rol. Deze actieve rol blijkt
bijvoorbeeld uit art. 286 leden 1 en 4, 292 leden 1 en 2, 315 lid 1 en 316 lid 1 Sv. In deze artikelen
staat dat de rechter – als dit noodzakelijk is – kan bepalen getuigen te verhoren of dat kan worden
bepaald dat nader onderzoek wordt uitgevoerd door de Rechter-Commissaris. Ook kan het bewijs
dat de verdachte het feit heeft begaan niet slechts op zijn eigen verklaring worden gestoeld (art. 341
lid 4 Sv). In een zuiver accusatoir model neemt de rechter een veel lijdelijkere rol aan en baseert hij
zijn oordeelsvorming slechts op hetgeen door partijen is aangevoerd.
1.4 De deelnemers aan het strafproces
• De rechter: het onderzoek ter zitting wordt geleid door een onpartijdige en onafhankelijke
beroepsrechter. Hij heeft geen voorkeur voor één van de twee partijen en wordt niet
beïnvloed door externe factoren, zoals bijvoorbeeld de politiek. Uit deze twee principes
volgen de mogelijkheden tot verschoning en wraking. De mogelijkheid tot verschoning
bestaat wanneer in een zaak factoren aanwezig zijn die de schijn kunnen wekken dat de
rechter vooringenomen is. De verdediging heeft ook de mogelijkheid om de rechter te
wraken. De rechter die heeft opgetreden in het voorbereidend onderzoek mag ook optreden
in het hoofdonderzoek. Deze zittingsrechter heeft zoals gezegd bij het hoofdonderzoek een
actieve rol. De waarheidsvinding tijdens het onderzoek is zijn verantwoordelijkheid. Het
doen van onpartijdig en onafhankelijk onderzoek is soms lastig voor de rechter omdat hij
ook degene is die uiteindelijk een beslissing moet maken. Op deze beslissing mag hij
nadrukkelijk geen voorschot nemen tijdens het onderzoek, dat moet immers onpartijdig en
7
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laurens_meiavonden. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,69. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 76669 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen