Begrippenlijst Ontwikkelingspsychologie
Experience Human Development 14e editie – D. E. Papalia & G. Martorell
ISBN: 9781260570878
Inhoud
............................................................................................................................................................1
Hoofdstuk 1 – The Study Of Human Development.............................................................................1
Hoofdstuk 2 – Theory and Research...................................................................................................3
Hoofdstuk 3 – Forming a New Life......................................................................................................6
Hoofdstuk 4 – Birth and Physical Development during the First Three Years.....................................9
Hoofdstuk 5 – Cognitive Development during the First Three Years................................................11
Hoofdstuk 6 – Psychosocial Development during the First Three Years...........................................13
Hoofdstuk 7 – Physical and Cognitive Development in Early Childhood...........................................15
Hoofdstuk 8 – Psychosocial Development in Early Childhood..........................................................17
Hoofdstuk 9 - Physical and Cognitive Development in Middle Childhood........................................19
Hoofdstuk 10 – Psychosocial Development in Middle Childhood.....................................................21
Hoofdstuk 11 – Physical and Cognitive Development in Adolescence..............................................23
Hoofdstuk 12 – Psychosocial Development in Adolescence.............................................................24
Hoofdstuk 13 – Physical and Cognitive Development in Emerging and Young Adulthood...............24
Hoofdstuk 14 – Psychosocial Development in Emerging and Young Adulthood...............................25
Hoofdstuk 15 – Physical and Cognitive Development in Middle Adulthood.....................................26
Hoofdstuk 16 – Psychosocial Development in Middle Adulthood....................................................27
Hoofdstuk 17 – Physical and Cognitive Development in Late Adulthood.........................................28
Hoofdstuk 18 – Psychosocial Development in Late Adulthood.........................................................30
Hoofdstuk 19 – Dealing with Death and Bereavement.....................................................................31
Hoofdstuk 1 – The Study Of Human Development
Human development Wetenschappelijke studie van veranderingsprocessen en stabiliteit gedurende
het hele menselijke leven
, 2
Life-span development Concept van menselijke ontwikkeling als een levenslang proces, dat
wetenschappelijk bestudeerd kan worden
Physical development Groei van lichaam en hersenen, inclusief veranderingspatronen in sensorische
capaciteiten, motorische vaardigheden en gezondheid
Cognitive development Patroon van verandering in mentale vermogens, zoals leren, aandacht,
geheugen, taal, denken, redeneren en creativiteit
Psychosocial development (1) Patroon van verandering in emoties, persoonlijkheid en sociale
relaties. (2) In Erikson's acht-fasen theorie, het sociaal en cultureel beïnvloede proces van
ontwikkeling van het ego, of zelf
Social construction Een concept of praktijk die voor degenen die het accepteren natuurlijk en voor
de hand liggend lijken, maar dat in werkelijkheid een uitvinding is van een bepaalde cultuur of
samenleving
Individual differences Verschillen in kenmerken, invloeden of ontwikkelingsresultaten
Heredity Aangeboren kenmerken of kenmerken die zijn geërfd van de biologische ouders
Maturation Ontplooiing van een natuurlijke opeenvolging van fysieke en gedragsveranderingen
Nuclear family Twee generaties verwantschap, economische en huishoudelijke eenheid bestaande
uit een of twee ouders en hun biologische kinderen, geadopteerde kinderen of stiefkinderen
Extended family Multigenerationeel verwantschapsnetwerk van ouders, kinderen en andere
familieleden, die soms samenwonen in een groot gezinshuishouden
Socioeconomic status (SES) Combinatie van economische en sociale factoren die een individu of
gezin beschrijven, waaronder inkomen, opleiding en beroep
Risk factors Voorwaarden die de kans op een negatief ontwikkelingsresultaat vergroten
Culture De totale manier van leven van een samenleving of groep, inclusief gebruiken, tradities,
overtuigingen, waarden, taal en fysieke producten - allemaal aangeleerd gedrag, doorgegeven van
ouders op kinderen
Ethnic group Een groep verenigd door afkomst, ras, religie, taal of nationale afkomst, die bijdragen
aan een gevoel van gedeelde identiteit
Ethnic gloss Overgeneralisatie over een etnische of culturele groep die verschillen binnen de groep
verdoezelt
Normative Kenmerkend voor een gebeurtenis die voor de meeste mensen in een groep op een
vergelijkbare manier plaatsvindt
Historical generation Een groep mensen sterk beïnvloed door een belangrijke historische
gebeurtenis tijdens hun vormingsperiode
Cohort Een groep mensen geboren rond dezelfde tijd
Nonnormative Kenmerkend voor een ongebruikelijke gebeurtenis die een bepaalde persoon
overkomt of een typische gebeurtenis die plaatsvindt op een ongebruikelijke tijd in het leven
, 3
Imprinting Instinctieve leervorm waarbij een jong dier tijdens een kritieke periode in de vroege
ontwikkeling een gehechtheid vormt aan het eerste bewegende object dat het ziet, meestal de
moeder
Critical period Specifieke tijd waarop een bepaalde gebeurtenis of de afwezigheid ervan een
specifieke impact heeft op de ontwikkeling
Plasticity (1) Bereik van aanpasbaarheid van prestaties. (2) Modificeerbaarheid, of "vorming", van de
hersenen door ervaring
Sensitive periods Tijden in ontwikkeling waarin een persoon bijzonder open staat voor bepaalde
soorten ervaringen
Hoofdstuk 2 – Theory and Research
theory Samenhangende reeks logisch verwante concepten die tot doel hebben gegevens te
organiseren, uit te leggen en te voorspellen
hypotheses Mogelijke verklaringen voor verschijnselen, gebruikt om de uitkomst van onderzoek te
voorspellen
mechanistic model Model dat menselijke ontwikkeling ziet als een reeks voorspelbare reacties op
stimuli
organismic model Model dat menselijke ontwikkeling beschouwt als intern geïnitieerd door een
actief organisme en als voorkomend in een opeenvolging van kwalitatief verschillende stadia
quantitative change Veranderingen in aantal of hoeveelheid, zoals in lengte, gewicht, grootte van
woordenschat of frequentie van communicatie
psychoanalytic perspective Mening van menselijke ontwikkeling zoals gevormd door onbewuste
krachten die menselijk gedrag motiveren
psychosexual development In de freudiaanse theorie een onveranderlijke opeenvolging van stadia
van persoonlijkheidsontwikkeling in de kindertijd waarin bevrediging verschuift van de mond naar de
anus en vervolgens naar de geslachtsorganen
psychosocial development (1) Patroon van verandering in emoties, persoonlijkheid en sociale
relaties. (2) In Eriksons theorie met acht fasen, het sociaal en cultureel beïnvloede
ontwikkelingsproces van het ego, of zelf
qualitative change Voortdurende veranderingen in soort, structuur of organisatie
learning perspective Zienswijze op de menselijke ontwikkeling die stelt dat gedragsveranderingen
het gevolg zijn van ervaring of van aanpassing aan de omgeving
behaviorism Leertheorie die de voorspelbare rol van de omgeving bij het veroorzaken van
waarneembaar gedrag benadrukt
classical conditioning Leren gebaseerd op het associëren van een stimulus die gewoonlijk geen
reactie uitlokt met een andere stimulus die de reactie wel uitlokt
operant conditioning (1) Leren op basis van de associatie van gedrag met de gevolgen ervan. (2)
Leren op basis van bekrachtiging of bestraffing
, 4
reinforcement Het proces waardoor een gedrag wordt versterkt, waardoor de kans groter wordt dat
het gedrag zich herhaalt
punishment Het proces waardoor een gedrag wordt verzwakt, waardoor de kans op herhaling
afneemt
social learning theory Theorie dat gedrag wordt geleerd door modellen te observeren en te imiteren.
Ook wel sociaal-cognitieve theorie genoemd
reciprocal determinism Bandura's term voor bidirectionele krachten die de ontwikkeling
beïnvloeden
observational learning Leren door naar het gedrag van anderen te kijken
self-efficacy Gevoel van iemands vermogen om uitdagingen het hoofd te bieden en doelen te
bereiken
cognitive perspective Zie dat denkprocessen centraal staan bij ontwikkeling
cognitive-stage theory Piagets theorie dat de cognitieve ontwikkeling van kinderen vordert in een
reeks van vier fasen met kwalitatief verschillende soorten mentale operaties
organization (1) Piagets term voor het creëren van categorieën of kennissystemen. (2) Mnemonische
strategie om te onthouden materiaal te categoriseren
schemes Piagets term voor georganiseerde denk- en gedragspatronen die in bepaalde situaties
worden gebruikt
adaptation Piagets term voor aanpassing aan nieuwe informatie over de omgeving, bereikt door
assimilatie- en accommodatieprocessen
assimilation Piagets term voor het opnemen van nieuwe informatie in een bestaande cognitieve
structuur
accommodation Piagets term voor veranderingen in een cognitieve structuur om nieuwe informatie
op te nemen
equilibration Piagets term voor de neiging om een stabiel evenwicht tussen cognitieve elementen te
zoeken; bereikt door een balans tussen assimilatie en accommodatie
sociocultural theory Vygotsky's theorie over hoe contextuele factoren de ontwikkeling van kinderen
beïnvloeden
zone of proximal development (ZPD) Vygotsky's term voor het verschil tussen wat een kind alleen
kan en wat het kind kan doen met hulp
scaffolding Tijdelijke ondersteuning om een kind te helpen een taak onder de knie te krijgen
information-processing approach (1) Benadering van de studie van cognitieve ontwikkeling door het
observeren en analyseren van de mentale processen die betrokken zijn bij het waarnemen en
verwerken van informatie. (2) Benadering van de studie van cognitieve ontwikkeling die processen
analyseert die betrokken zijn bij het waarnemen en verwerken van informatie
contextual perspective Visie op menselijke ontwikkeling die het individu als onafscheidelijk
beschouwt van de sociale context
, 5
bioecological theory Bronfenbrenners benadering van het begrijpen van processen en contexten van
menselijke ontwikkeling die vijf niveaus van milieu-invloeden identificeert
evolutionary/sociobiological perspective Mening van menselijke ontwikkeling die zich richt op
evolutionaire en biologische basis van gedrag
ethology Studie van onderscheidend adaptief gedrag van diersoorten die zijn geëvolueerd om de
overleving van de soort te vergroten
evolutionary psychology Toepassing van darwinistische principes van natuurlijke selectie en survival
of the fittest op individueel gedrag
quantitative research Onderzoek dat zich bezighoudt met objectief meetbare gegevens
scientific method Systeem van gevestigde principes en processen van wetenschappelijk onderzoek,
waaronder het identificeren van een te bestuderen probleem, het formuleren van een hypothese die
door onderzoek moet worden getest, het verzamelen van gegevens, het analyseren van de gegevens,
het vormen van voorlopige conclusies en het verspreiden van bevindingen
qualitative research Onderzoek dat zich richt op niet-numerieke gegevens, zoals subjectieve
ervaringen, gevoelens of overtuigingen
sample Een groep deelnemers gekozen om de gehele bestudeerde populatie te vertegenwoordigen
random selection Selectie van een steekproef zodanig dat elke persoon in een populatie een gelijke
en onafhankelijke kans heeft om gekozen te worden
naturalistic observation Onderzoeksmethode waarbij gedrag wordt bestudeerd in natuurlijke
omgevingen zonder tussenkomst of manipulatie
laboratory observation Onderzoeksmethode waarbij alle deelnemers onder dezelfde gecontroleerde
omstandigheden worden geobserveerd
cognitive neuroscience Onderzoek naar verbanden tussen neurale processen en cognitieve
vaardigheden
case study Studie van een enkel onderwerp, zoals een individu of gezin
ethnographic study Diepgaande studie van een cultuur, waarbij een combinatie van methoden
wordt gebruikt, waaronder participerende observatie
participant observation Onderzoeksmethode waarbij de waarnemer bij de mensen leeft of
deelneemt aan de waargenomen activiteit
correlational study Onderzoeksopzet bedoeld om te ontdekken of er een statistische relatie tussen
variabelen bestaat
experiment Streng gecontroleerde, repliceerbare procedure waarbij de onderzoeker variabelen
manipuleert om het effect van de een op de ander te beoordelen
experimental group In een experiment werd de groep die de behandeling onderging, onderzocht
control group Bij een experiment een groep mensen, vergelijkbaar met die in de experimentele
groep, die de onderzochte behandeling niet krijgen
, 6
independent variable In een experiment de toestand waarover de experimentator directe controle
heeft
dependent variable In een experiment is de toestand die al dan niet verandert als gevolg van
veranderingen in de onafhankelijke variabele
operational definition Definitie uitsluitend vermeld in termen van de handelingen of procedures die
worden gebruikt om een fenomeen te produceren of te meten
random assignment Toewijzing van deelnemers aan een experiment aan groepen op een zodanige
manier dat elke persoon een gelijke kans heeft om in een groep te worden geplaatst
cross-sectional study Onderzoek ontworpen om leeftijdsgebonden verschillen te beoordelen, waarbij
mensen van verschillende leeftijden één keer worden beoordeeld
longitudinal study Onderzoek ontworpen om leeftijdsveranderingen in een steekproef in de loop van
de tijd te beoordelen
sequential study Onderzoeksontwerp dat transversale en longitudinale technieken combineert
Hoofdstuk 3 – Forming a New Life
fertilization Vereniging van sperma en eicel om een zygote te produceren; ook wel conceptie
(conception) genoemd
zygote Eencellig organisme als gevolg van bevruchting
dizygotic twins Tweelingen verwekt door de vereniging van twee verschillende eicellen (of een
enkele eicel die is gespleten) met twee verschillende zaadcellen; ook wel broederlijke tweelingen
genoemd; ze lijken genetisch niet meer op elkaar dan alle andere broers en zussen
monozygotic twins Tweelingen als gevolg van de deling van een enkele zygote na bevruchting; ook
wel identieke tweelingen genoemd; ze zijn genetisch vergelijkbaar
deoxyribonucleic acid (DNA) Chemische stof die overgeërfde instructies bevat voor de ontwikkeling
van alle cellulaire levensvormen
genetic code Volgorde van basen binnen het DNA-molecuul; regelt de vorming van eiwitten die de
structuur en functies van levende cellen bepalen
chromosomes Spoelen van DNA die uit genen bestaan
genes Kleine stukjes DNA die zich op bepaalde posities op bepaalde chromosomen bevinden;
functionele eenheden van erfelijkheid
human genome Volledige reeks genen in het menselijk lichaam
mutations Permanente veranderingen in genen of chromosomen die schadelijke eigenschappen
kunnen veroorzaken
autosomes Bij mensen zijn de 22 chromosomenparen niet gerelateerd aan seksuele expressie.
sex chromosomes Paar chromosomen dat het geslacht bepaalt: XX bij het normale menselijke
vrouwen, XY bij het normale menselijke mannen
alleles Twee of meer alternatieve vormen van een gen die dezelfde positie innemen op gepaarde
chromosomen en dezelfde eigenschap beïnvloeden
