Samenvatting Compendium Personen- en
familierecht
Samengevat : H2, H4 nr. 10 t/m15, H5, H6, H7 nr. 28 t/m 36, H8 nr. 37a t/m 37g, H9 nr. 39t/m 95,
H10. nr. 99 t/m 109, H11 nr. 111 t/m 122, H12 nr. 124 t/m 145, H13 , H14 nr.150 t/m 154, H17, H18,
H19, H20 nr. 172 t/m 197
Hoofdstuk 2. De algemene bepalingen (titel 1)
- Personen/rechtssubjecten kun je onderscheiden in natuurlijke personen en
rechtspersonen. Boek 1 heeft (vooral) betrekking op de natuurlijke persoon.
- Persoon: al wat drager van rechten en plichten kan zijn
- Art. 1:1 BW spreekt als beginselverklaring uit, dat iedereen die zich in Nederland bevindt vrij
is. De toestanden waardoor een mens zou ophouden rechtssubject te zijn en rechtsobject
zou worden, worden niet geduld.
En een ieder is gelijkelijk rechtsbevoegd. Verschillen in bijvoorbeeld het ras of godsdienst,
spelen geen rol bij de vraag of men rechten of verplichtingen kan hebben.
- De persoonlijkheid ontstaat bij geboorte (levend ter wereld komen)
Uitzondering: een kind waarvan de vrouw zwanger is, wordt als geboren aangemerkt
als dit in het belang van het kind is. art. 1:2 BW.
Dit is i.v.m. het erfrecht, bijvoorbeeld als het ongeboren kind een erfgenaam is.
- De persoonlijkheid eindigt met de dood.
- Bloedverwantschap is gebaseerd op geboorte.
Bloedverwantschap in de rechte linie: betrekking tussen personen van wie de een
van de ander afstamt.
Bloedverwantschap in de zijlinie: betrekking tussen personen die een
gemeenschappelijke stamvader hebben.
Bloedverwant is een verzamelbegrip (samenvatting van begrippen vader, moeder,
ouders, broer, tante, grootouders, neef, enzovoort.)
Juridisch bloedverwantschap door:
o biologische betrekking: afstamming (door geboorte) (ook al is de echtgenoot
niet de verwekker)
o erkenning (art. 1:203 e.v.)
o adoptie (art. 1:229 e.v.)
- Aanverwantschap is gebaseerd op het huwelijk of geregistreerd partnerschap.
Aanverwantschap tussen de ene echtgenoot/partner en de bloedverwanten van de
andere echtgenoot/partner.
De graad van aanverwantschap is gelijk aan de graad van het bloedverwantschap
tussen de andere echtgenoot/partner en diens bloedverwant. Art. 1:3 lid 2 BW
- Art. 1:3 lid 1 BW geeft aan hoe de graad van de bloedverwantschap moet worden berekend.
Om het aantal graden in de zijlinie vast te stellen moet je eerst opklimmen tot een
gemeenschappelijke voorouder.
Je telt het aantal geboorten en je hebt de graad.
o Vb. bloedverwantschap in de zijlinie: broer en zus zijn bloedverwant in de 2 de
graad van de zijlinie. De vader/moeder is de gemeenschappelijke stamouder.
vader ------------------------------------------------------ moeder
| |
| |
John Rinette
1
, o Vb. bloedverwantschap in de rechte linie: het kind en de overgrootvader zijn
bloedverwant in de derde graad van de rechte linie.
overgrootvader
| 1e graad
opa
| 2e graad
vader
| 3e graad
kind
- Het Marckx-arrest: vormde de eerste stap op weg naar erkenning van ‘familie- en
gezinsleven’ buiten de in de wet geregelde rechtsfiguren.
- Besliste dat de Belgische wetgeving met betrekking tot kinderen van ongehuwde moeders in
strijd was met art. 8 EVRM.
- Juridisch bestaande familie- en gezinsbanden worden door dit arrest aangevuld en
genuanceerd met een autonoom, op feitelijke betrekkingen gebaseerd familie- en
gezinsleven
Zelfs zo dat die banden de wettelijke mogelijkheden kunnen verruimen
- De inbreuk op het familie- en gezinsleven moet nodig zijn in een democratische samenleving,
bij de wet voorzien en dienen ter bescherming van onder andere de geestelijke of
lichamelijke gezondheid (van het kind) of de rechten en vrijheden van anderen.
- De positieve verplichtingen die hieruit voortvloeien, betekend dat de Staat het gezins- en
familieleven moet bevorderen zodat het tot ontplooiing kan komen.
- Als de rechten van de ouders en die van het kind in geding zijn, behoren de rechten van het
kind uiteindelijk de doorslag te geven.
- Het bestaan van familie- en gezinsleven(family-life) valt soms samen met het bestaan van
bloedverwantschap. Familie- en gezinsleven is bijvoorbeeld:
tussen moeder en kind
tussen man met wie de moeder is gehuwd ten tijde van geboorte kind
tussen echtgenoten (voorwaarde: er is een wettig en serieus huwelijk)
tussen ongehuwde samenwonende (voorwaarde: de samenleving is stabiel)
tussen kind en man die het erkend heeft (let op! Alleen het biologische vaderschap is
niet voldoende)
tussen nauwe verwanten (grootouders – kleinkinderen) (voorwaarde: er moeten ook
daadwerkelijk nauwe banden zijn)
tussen pleegouders en pleegkind (let op! Er is dan geen bloedverwantschap)
- Basis voor de jurisprudentie over family life is artikel 8 EVRM
- family life is: een nauwe persoonlijke band hebben met een ander.
Het begrip family kun je niet vertalen met familie.
Family is namelijk enger dan familie en ruimer dan gezin.
- Family life kan door latere gebeurtenissen worden verbroken. Dit hangt af van
zwaarwegende omstandigheden en enkel tijdsverloop is daarvoor niet voldoende.
- Het bestaan van family life is vooral van belang bij kwesties van: omgang, gezag,
informatieplicht, kinderbescherming, afstamming, onderhoudsplichten, naamrecht, erfrecht
enzovoort.
Hoofdstuk 4. De naam (titel 2) (nr. 10 t/m15)
- Een belangrijke functie van de naam is het individualiseren van een persoon (middel van
identificatie)
2
,- Als de wet spreekt over ‘naam’ wordt hiermee de voornaam en de geslachtsnaam bedoeld.
- 1 januari 1998 zijn de regels rond naamsverkrijging gewijzigd.
Uitgangspunt van de wet is nu: ouders kunnen de geslachtsnaam voor hun kind
kiezen. Art. 1:5 BW.
- De naamskeuze is aan de volgende regels gebonden:
1. Ouders kiezen één van hun beider namen.
(dus geen naam van een grootouder of fantasienaam)
2. De keuze voor de naam van het eerste kind geldt ook voor de volgende kinderen.
Eenheid van naam in het gezin voor het belang van het kind. (art. 1:5 lid 8 BW )
3. In de wet is bepaald hoe en wanneer ouders keuze kunnen doen. En welke naam het
kind krijgt als géén naamskeuze wordt gedaan.
a. Met elkaar gehuwde ouders:
Naamkeuze vóór de geboorte van hun kind doen te overstaan van iedere
ambtenaar van de burgerlijke stand(akte van naamskeuze)
Bij de geboorteaangifte ten overstaan van de ambtenaar van de burgerlijke
stand van de gemeente waarin het kind is geboren(akte van geboorte art. 1:5
lid 4 BW)
Als ouders geen keuze maken, krijgt het kind de naam van de vader.
In een huwelijk of geregistreerd partnerschap van twee vrouwen de naam
van de duomoeder art. 1:5 lid 5 jo. Art. art. 15 lid 13 BW
Huwelijk / geregistreerd partnerschap waarvan de echtgenoot niet de ouder
is geen keuze: naam moeder art. 1:5 lid 4, vierde volzin + lid 5, aanhef en
onder b
b. Adoptie: art.1:5 lid 3 BW
Keuze ter gelegenheid van rechterlijke uitspraak (in de uitspraak staat keuze)
Geen keuze gemaakt: geslachtsnaam vader (als het gaat om een man en een
vrouw en deze zijn gehuwd)
Geen keuze gemaakt: het kind houdt de naam die het heeft ( als de
adoptanten van het zelfde geslacht zijn of ze zijn niet gehuwd)
c. Erkenning: art.1:5 lid 2 BW
De naamskeuze geschiedt ter gelegenheid van de erkenning.
Geen keuze gemaakt: het kind krijgt of houdt de naam van de
geboortemoeder.
d. Gerechtelijke vaststelling van het ouderschap: art. 1:5 lid 2 BW
Ouders doen keuze bij de gelegenheid van de rechterlijke uitspraak.
Geen keuze gemaakt: het kind houdt de naam van de geboortemoeder.
e. Overleden echtgeno(o)t(e) en hertrouwen
Als de geboortemoeder het ouderschap van haar overleden echtgeno(o)t(e)
of partner door middel van een verklaring heeft ontkend en zij hertrouwd
was op het tijdstip van de geboorte van het kind, kunnen de moeder en de
nieuwe partner of echtgenoot de naamskeuze doen.
Bij geen keuze heeft het kind de naam van de vader of van de duomoeder.
f. Als ouder en niet-ouder geen keuze maken, krijgt het kind de naam van de moeder.
- Indien een kind van 16 jaar of ouder wordt geadopteerd, erkend of indien ten aanzien van
hem vaderschap gerechtelijk wordt vastgesteld, maakt het kind zelf de keuze.
- Een eenmaal gedane keuze kan niet meer worden herzien. Het kind heeft wel de
mogelijkheid, nadat het meerderjarig is geworden, om langs de weg van naamswijziging de
naam van de andere ouder te krijgen.
- Als bij het opmaken van de geboorteakte de moeder en vader onbekend zijn, neemt de
ambtenaar van de burgerlijke stand in de akte een voorlopige geslachtsnaam op. De
3
, definitieve vaststelling van de geslachtsnaam gebeurt door de Koning.(door een koninklijk
besluit) Art. 1:5 lid 10 en art. 1:19c BW
- Wijzigen van de geslachtsnaam gebeurt bij koninklijk besluit en op verzoek van de
betrokkene of diens wettelijke vertegenwoordiger. Art. 1:7 BW.
De wijzigingsverzoeken worden beoordeel door de het Ministerie van Justitie.
- De vermelding van de geslachtsnaam in de geboorteakte levert dwingend bewijs op. Art. 1:6
BW.
Voornamen, bescherming van de naam en de naam van
echtgenoten en partners.
- Art. 1:4 BW:
Lid 1: namen gewoonlijk gegeven door degene die de geboorte aangeeft
Lid 2: keuze voornamen is vrij, behoudens de beperking van lid 2
Lid 3: als de opgegeven namen door de ambtenaar worden geweigerd en de
aangever geen andere namen opgeeft, geeft de ambtenaar het kind ambtshalve 1 of
meer voornamen. Hij doet dit ook als de aangever helemaal geen namen opgeeft.
- Wijzigen van voornamen wordt bevolen door de rechtbank op verzoek van de betrokken
persoon of zijn wettelijke vertegenwoordiger. Wijziging geschiedt door toevoeging van latere
vermelding aan de akte van geboorte. Art. 1:20 en 20a BW
- Ook de toevoeging en schrapping van voornamen valt onder de wijziging van de voornaam.
- Art. 1:8 BW beschermt je naam. Dat houdt in dat, men onder de in die bepaling genoemde
omstandigheden onrechtmatig handelt jegens degene wiens naam men voert. Daaruit vloeit
voort:
a. Dat het gebruiken van een andere naam ook buiten de gevallen van art. 1:8 BW
onrechtmatig (en zelfs strafbaar) kan zijn.
b. Dat de gevolgen van dit onrechtmatig handelen beheerst blijven door de algemene
regels( je kan een schadevergoeding of een verbod vorderen)
- Of je in een concreet geval onrechtmatig handelt door de naam van een ander te voeren zal
mede van de omstandigheden afhangen.
- Art. 1:9 BW geeft vrouwen en mannen die gehuwd zijn of een geregistreerd partnerschap
hebben de keuze om de geslachtsnaam van de andere partner te voeren in plaats van de
eigen geslachtsnaam, voorafgaand aan de eigen geslachtsnaam of volgend op de eigen
geslachtsnaam.
- Als de ex-partner de naam van de andere partner voert, is art. 1:8 BW weer van toepassing.
Hoofdstuk 5. De woonplaats (titel 3)
- De woonplaats: plaats waar men rechtens, dus ten aanzien van de uitoefening van zijn
rechten en de vervulling van zijn verplichtingen, geacht wordt steeds tegenwoordig te zijn,
ook bij feitelijke afwezigheid.
- In juridische zin: men is aldaar bereikbaar (men is daar bereikbaar).
- Het hebben van een woonplaats is op vele terrein van belang:
De plaats van nakomen van verbintenis (art. 6:41 BW)
De rechtsmacht van Nederlandse rechter (art. 2 e.v. Rv)
De relatieve competentie(betrekkelijke bevoegdheid) rechter (art. 99 Rv)
De kieswet, belastingen, bijstand (art. 40 Participatiewet)
Woonplaats onderscheiden
1. De eigenlijke woonplaats, onder te verdelen in:
a. De zelfstandige woonplaats
Het vaste adres.
4
